हिन्दी English ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 Trends9
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી ચૂંટણી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : ગુજરાતમાં આવેલા જ્યોતિર્લિંગનું નામ ‘સોમનાથ’ કેવી રીતે પડ્યું? જાણો તેની સાથે સંકળાયેલી રસપ્રદ કહાની

ગીર સોમનાથનો ઈતિહાસ ધર્મ, આક્રમણો અને પુનઃનિર્માણની ગાથાઓથી ભરેલો છે. એક તરફ અહીં સોમનાથ મંદિરના પવિત્ર દર્શન છે, તો બીજી તરફ ગીર જંગલનું કુદરતી સૌંદર્ય અને વન્યજીવન છે. આજે, ગીર સોમનાથ ગુજરાતનું એક મહત્વપૂર્ણ ધાર્મિક અને પર્યટન સ્થળ છે, જ્યાં વિશ્વભરના ભક્તો અને પ્રવાસીઓ દર વર્ષે આવે છે.

| Updated on: Mar 06, 2025 | 9:54 PM
સોમનાથ ગુજરાત રાજ્યમાં સૌરાષ્ટ્રના સાગરકાંઠે આવેલું ભવ્ય મંદિર છે. ભગવાન શિવના 12 પવિત્ર જ્યોતિર્લિંગમાનું પ્રથમ જ્યોતિર્લિગ અહીં સોમનાથમાં છે

સોમનાથ ગુજરાત રાજ્યમાં સૌરાષ્ટ્રના સાગરકાંઠે આવેલું ભવ્ય મંદિર છે. ભગવાન શિવના 12 પવિત્ર જ્યોતિર્લિંગમાનું પ્રથમ જ્યોતિર્લિગ અહીં સોમનાથમાં છે

1 / 12
પવિત્ર પ્રભાસ ક્ષેત્રમાં સ્થિત આ સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગનો મહિમા મહાભારત, શ્રીમદ્ ભાગવત અને સ્કંદ પુરાણમાં વિગતવાર વર્ણવવામાં આવ્યો છે. ચંદ્રદેવનું એક નામ સોમ પણ છે. તેમણે ભગવાન શિવને પોતાના નાથ-સ્વામી માન્યા અને અહીં તપસ્યા કરી, તેથી તેનું નામ 'સોમનાથ' પડ્યું.

પવિત્ર પ્રભાસ ક્ષેત્રમાં સ્થિત આ સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગનો મહિમા મહાભારત, શ્રીમદ્ ભાગવત અને સ્કંદ પુરાણમાં વિગતવાર વર્ણવવામાં આવ્યો છે. ચંદ્રદેવનું એક નામ સોમ પણ છે. તેમણે ભગવાન શિવને પોતાના નાથ-સ્વામી માન્યા અને અહીં તપસ્યા કરી, તેથી તેનું નામ 'સોમનાથ' પડ્યું.

2 / 12
એવું કહેવાય છે કે સોમનાથ મંદિરમાં શિવલિંગ હવામાં સ્થિત હતું. આ જિજ્ઞાસાનો વિષય હતો. નિષ્ણાતોના મતે, તે સ્થાપત્યનું એક અનોખું ઉદાહરણ હતું. ચુંબકની શક્તિને કારણે તેનું શિવલિંગ હવામાં સ્થિત હતું. એવું કહેવાય છે કે મહમૂદ ગઝનવી આ જોઈને આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.

એવું કહેવાય છે કે સોમનાથ મંદિરમાં શિવલિંગ હવામાં સ્થિત હતું. આ જિજ્ઞાસાનો વિષય હતો. નિષ્ણાતોના મતે, તે સ્થાપત્યનું એક અનોખું ઉદાહરણ હતું. ચુંબકની શક્તિને કારણે તેનું શિવલિંગ હવામાં સ્થિત હતું. એવું કહેવાય છે કે મહમૂદ ગઝનવી આ જોઈને આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.

3 / 12
આ મંદિરના પ્રથમ ઉલ્લેખ મુજબ, ઇ.સ 649માં વલ્લભીના મૈત્રક રાજાઓ દ્વારા આ સ્થળે બીજી વખત મંદિરનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરને પહેલી વાર ઇ.સ 725માં સિંધના મુસ્લિમ ગવર્નર અલ જુનૈદે તોડી પાડ્યું હતું. પછી પ્રતિહાર રાજા નાગભટ્ટે ઇ.સ 815માં તેનું પુનઃનિર્માણ કરાવ્યું.

આ મંદિરના પ્રથમ ઉલ્લેખ મુજબ, ઇ.સ 649માં વલ્લભીના મૈત્રક રાજાઓ દ્વારા આ સ્થળે બીજી વખત મંદિરનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરને પહેલી વાર ઇ.સ 725માં સિંધના મુસ્લિમ ગવર્નર અલ જુનૈદે તોડી પાડ્યું હતું. પછી પ્રતિહાર રાજા નાગભટ્ટે ઇ.સ 815માં તેનું પુનઃનિર્માણ કરાવ્યું.

4 / 12
આ પછી, મહમૂદ ગઝનવીએ 1024 માં લગભગ 5000 સાથીઓ સાથે સોમનાથ મંદિર પર હુમલો કર્યો, તેની સંપત્તિ લૂંટી લીધી અને તેનો નાશ કર્યો. પછી મંદિરની રક્ષા માટે હજારો નિઃશસ્ત્ર લોકોને મારી નાખવામાં આવ્યા. આ તે લોકો હતા જેઓ મંદિરની અંદર પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા અથવા દર્શન કરી રહ્યા હતા અને ગ્રામજનો હતા જેઓ મંદિરની રક્ષા માટે નિઃશસ્ત્ર દોડી રહ્યા હતા.

આ પછી, મહમૂદ ગઝનવીએ 1024 માં લગભગ 5000 સાથીઓ સાથે સોમનાથ મંદિર પર હુમલો કર્યો, તેની સંપત્તિ લૂંટી લીધી અને તેનો નાશ કર્યો. પછી મંદિરની રક્ષા માટે હજારો નિઃશસ્ત્ર લોકોને મારી નાખવામાં આવ્યા. આ તે લોકો હતા જેઓ મંદિરની અંદર પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા અથવા દર્શન કરી રહ્યા હતા અને ગ્રામજનો હતા જેઓ મંદિરની રક્ષા માટે નિઃશસ્ત્ર દોડી રહ્યા હતા.

5 / 12
ગુજરાતના રાજા ભીમદેવ અને માલવાના રાજા ભોજે તેનું પુનઃનિર્માણ કરાવ્યું. 1093માં, સિદ્ધરાજ જયસિંહે પણ મંદિરના નિર્માણમાં ફાળો આપ્યો હતો. 1168માં, વિજયેશ્વર કુમારપાલ અને જૂનાગઢના રાજા ખેંગારે પણ સોમનાથ મંદિરના સૌંદર્યીકરણમાં ફાળો આપ્યો હતો.

ગુજરાતના રાજા ભીમદેવ અને માલવાના રાજા ભોજે તેનું પુનઃનિર્માણ કરાવ્યું. 1093માં, સિદ્ધરાજ જયસિંહે પણ મંદિરના નિર્માણમાં ફાળો આપ્યો હતો. 1168માં, વિજયેશ્વર કુમારપાલ અને જૂનાગઢના રાજા ખેંગારે પણ સોમનાથ મંદિરના સૌંદર્યીકરણમાં ફાળો આપ્યો હતો.

6 / 12
ઇ.સ 1297 માં, જ્યારે દિલ્હી સલ્તનતના સુલતાન અલાઉદ્દીન ખિલજીના સેનાપતિ નુસરત ખાને ગુજરાત પર હુમલો કર્યો, ત્યારે તેણે ફરીથી સોમનાથ મંદિરનો નાશ કર્યો અને તેની બધી સંપત્તિ લૂંટી લીધી. આ મંદિરનું પુનઃનિર્માણ હિન્દુ રાજાઓએ કરાવ્યું હતું, પરંતુ ઇ.સ 1395 માં, ગુજરાતના સુલતાન મુઝફ્ફર શાહે ફરીથી મંદિર તોડી નાખ્યું અને બધી ભેટો લૂંટી લીધી. આ પછી 1412માં તેમના પુત્ર અહેમદ શાહે પણ આવું જ કર્યું.

ઇ.સ 1297 માં, જ્યારે દિલ્હી સલ્તનતના સુલતાન અલાઉદ્દીન ખિલજીના સેનાપતિ નુસરત ખાને ગુજરાત પર હુમલો કર્યો, ત્યારે તેણે ફરીથી સોમનાથ મંદિરનો નાશ કર્યો અને તેની બધી સંપત્તિ લૂંટી લીધી. આ મંદિરનું પુનઃનિર્માણ હિન્દુ રાજાઓએ કરાવ્યું હતું, પરંતુ ઇ.સ 1395 માં, ગુજરાતના સુલતાન મુઝફ્ફર શાહે ફરીથી મંદિર તોડી નાખ્યું અને બધી ભેટો લૂંટી લીધી. આ પછી 1412માં તેમના પુત્ર અહેમદ શાહે પણ આવું જ કર્યું.

7 / 12
ભારતના લોખંડી પુરુષ અને નાયબ વડા પ્રધાન વલ્લભભાઈ પટેલે 12 નવેમ્બર 1947ના રોજ જૂનાગઢની મુલાકાત લીધી હતી, જ્યારે તેમણે સોમનાથ મંદિરના પુનર્નિર્માણનો આદેશ આપ્યો હતો. તે મુજબ, ભંડોળ એકત્ર કરવા અને મંદિરના બાંધકામની દેખરેખ રાખવા માટે સોમનાથ ટ્રસ્ટની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી.

ભારતના લોખંડી પુરુષ અને નાયબ વડા પ્રધાન વલ્લભભાઈ પટેલે 12 નવેમ્બર 1947ના રોજ જૂનાગઢની મુલાકાત લીધી હતી, જ્યારે તેમણે સોમનાથ મંદિરના પુનર્નિર્માણનો આદેશ આપ્યો હતો. તે મુજબ, ભંડોળ એકત્ર કરવા અને મંદિરના બાંધકામની દેખરેખ રાખવા માટે સોમનાથ ટ્રસ્ટની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી.

8 / 12
આ નવી રચના ગુજરાતના પરંપરાગત સોમપુરી મંદિરોના નિર્માતાઓ દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી. 11 મે1951ના રોજ, ભારતના રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદે મંદિરનો ઉદ્ઘાટન સમારોહ કર્યો.

આ નવી રચના ગુજરાતના પરંપરાગત સોમપુરી મંદિરોના નિર્માતાઓ દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી. 11 મે1951ના રોજ, ભારતના રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદે મંદિરનો ઉદ્ઘાટન સમારોહ કર્યો.

9 / 12
સોમનાથ મંદિરનો ઈતિહાસ પણ ઘણો સમૃદ્ધ અને વૈવિધ્યસભર છે. આ મંદિરને લૂંટવા અને તોડી પાડવા માટે આક્રમણકારો દ્વારા ઘણી વખત હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો અને તેનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ દરેક વખતે ભક્તો દ્વારા તેનું પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરનું સ્થાપત્ય અને ધાર્મિક મહત્વ માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રખ્યાત છે.

સોમનાથ મંદિરનો ઈતિહાસ પણ ઘણો સમૃદ્ધ અને વૈવિધ્યસભર છે. આ મંદિરને લૂંટવા અને તોડી પાડવા માટે આક્રમણકારો દ્વારા ઘણી વખત હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો અને તેનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ દરેક વખતે ભક્તો દ્વારા તેનું પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરનું સ્થાપત્ય અને ધાર્મિક મહત્વ માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રખ્યાત છે.

10 / 12
મહાભારત કાળમાં, પાંડવો સોમનાથ મંદિરની મુલાકાતે આવ્યા હતા અને અહીં તપશ્ચર્યા કરી, શ્રીકૃષ્ણે તેમનું અવતાર સમાપ્ત કરવા માટે ભલકા તીર્થ (વેરાવળ નજીક) પસંદ કર્યું, કૃષ્ણને જરાં નામના ભીલ વંશીય શિકારીએ તીર માર્યું હતું, અને તે બાદ તેમણે ત્રિવેણી સંગમ (હિરણ, કાપિલા અને સરસ્વતી નદીઓનું સંગમ) ખાતે પોતાનું દિવ્ય અવતાર સમાપ્ત કર્યું હતું.

મહાભારત કાળમાં, પાંડવો સોમનાથ મંદિરની મુલાકાતે આવ્યા હતા અને અહીં તપશ્ચર્યા કરી, શ્રીકૃષ્ણે તેમનું અવતાર સમાપ્ત કરવા માટે ભલકા તીર્થ (વેરાવળ નજીક) પસંદ કર્યું, કૃષ્ણને જરાં નામના ભીલ વંશીય શિકારીએ તીર માર્યું હતું, અને તે બાદ તેમણે ત્રિવેણી સંગમ (હિરણ, કાપિલા અને સરસ્વતી નદીઓનું સંગમ) ખાતે પોતાનું દિવ્ય અવતાર સમાપ્ત કર્યું હતું.

11 / 12
ગીર સોમનાથ નજીક આવેલું વિશ્વનું એકમાત્ર જંગલ જ્યાં એશિયાઈ સિંહો જોવા મળે છે, 1965માં ગુજરાત સરકારે ગીરને અભયારણ્ય તરીકે જાહેર કર્યું. ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં સિંહો ઉપરાંત, ચિતલ, લેપર્ડ, નિલગાય અથવા રોઝ, અને અસંખ્ય પક્ષીઓ જોવા મળે છે.

ગીર સોમનાથ નજીક આવેલું વિશ્વનું એકમાત્ર જંગલ જ્યાં એશિયાઈ સિંહો જોવા મળે છે, 1965માં ગુજરાત સરકારે ગીરને અભયારણ્ય તરીકે જાહેર કર્યું. ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં સિંહો ઉપરાંત, ચિતલ, લેપર્ડ, નિલગાય અથવા રોઝ, અને અસંખ્ય પક્ષીઓ જોવા મળે છે.

12 / 12

 

ગીર સોમનાથનો ઇતિહાસ આક્રમણો, પુનઃનિર્માણ, ધર્મ અને વીરતાની ગાથાઓથી ભરેલો છે. ગીર સોમનાથની આવી સ્ટોરી વાંચવા અહીં ક્લિક કરો..

ગુજરાતજનરલ નોલેજસોમનાથ મંદિર
Follow Us:
Web Stories View more
Jio ફ્રીમાં આપી રહ્યું IPL જોવાનો મોકો ! લોન્ચ કરી અનલિમિટેડ ઓફર
Jio ફ્રીમાં આપી રહ્યું IPL જોવાનો મોકો ! લોન્ચ કરી અનલિમિટેડ ઓફર
Astro Tips: મની પ્લાન્ટનું અચાનક સુકાઈ જવું કઈ વાતનો સંકેત આપે છે? આ જાણી લેજો
Astro Tips: મની પ્લાન્ટનું અચાનક સુકાઈ જવું કઈ વાતનો સંકેત આપે છે? આ જાણી લેજો
Astrology : વર્ષના પહેલા સૂર્યગ્રહણ અને શનિના ગોચરનું અશુભ સંયોજન, આનાથી કોને અસર થશે?
Astrology : વર્ષના પહેલા સૂર્યગ્રહણ અને શનિના ગોચરનું અશુભ સંયોજન, આનાથી કોને અસર થશે?
12મા ધોરણ પછી JEE બેસ્ટ છે કે NEET ? જાણો કયા બનાવવું કરિયર
12મા ધોરણ પછી JEE બેસ્ટ છે કે NEET ? જાણો કયા બનાવવું કરિયર
Vastu Tips : તુલસીનો છોડ ઉત્તર-પૂર્વ ખૂણામાં રાખવાથી શું થાય છે?
Vastu Tips : તુલસીનો છોડ ઉત્તર-પૂર્વ ખૂણામાં રાખવાથી શું થાય છે?
Vastu tips : ઘરમાં સુગરીનો માળો રાખવાના ચમત્કારિક ફાયદા જાણી લો
Vastu tips : ઘરમાં સુગરીનો માળો રાખવાના ચમત્કારિક ફાયદા જાણી લો
Latest Videos View more
g clip-path="url(#clip0_868_265)">