हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

City Name : જાણો તમારા શહેરના નામ સાથે ‘પુર’, ‘આબાદ’ કે ‘ગઢ’ કે ‘નગર’ કેમ જોડાય છે?

તમારા બાળપણથી લઈને અત્યાર સુધી તમે ભારતના ઘણા શહેરોની મુલાકાત લીધી હશે. શક્ય છે કે તમે પણ મોટા પ્રવાસી હોવ. કદાચ દેશના દરેક ખૂણામાં ફરવાનો તમારો શોખ હોઈ શકે છે, પરંતુ તેમ છતાં, બહુ ઓછા લોકો એવા હશે જેઓ તે શહેરોના નામના છેલ્લા ભાગનો અર્થ જાણતા હશે. છેલ્લો ભાગ એટલે કે કાનપુરમાં પુર, ફિરોઝાબાદમાં આબાદ અને અલીગઢમાં ગઢ. આજે અમે તમને આ નોલેજ તમારા સુધી પહોંચાડીશું.

| Updated on: Apr 20, 2025 | 11:18 AM
Share
કેવી રીતે જોડાયો આ 'આબાદ' શબ્દ?: પુર ઉપરાંત ભારતીય અને અન્ય ઘણા એશિયન શહેરોના નામોમાં જોવા મળતો બીજો શબ્દ 'આબાદ' છે. પછી ભલે તે ભારતના વિવિધ શહેરો જેમ કે હૈદરાબાદ, અમદાવાદ, ફૈઝાબાદ હોય કે પછી પાકિસ્તાનમાં ઇસ્લામાબાદ અને બાંગ્લાદેશમાં જલાલાબાદ જેવા શહેરો હોય. છેવટે આ નામો સાથે 'આબાદ' શબ્દ કેવી રીતે અને શા માટે જોડાયો? આ એક ફારસી શબ્દ છે. ફારસી ભાષામાં 'આબ' નો અર્થ પાણી થાય છે. સંપૂર્ણ શબ્દનો અર્થ કોઈપણ ગામ, શહેર અથવા પ્રાંત થાય છે જ્યાં પાક ઉગાડી શકાય છે અથવા જ્યાં તે સ્થળ રહેવા યોગ્ય છે.

કેવી રીતે જોડાયો આ 'આબાદ' શબ્દ?: પુર ઉપરાંત ભારતીય અને અન્ય ઘણા એશિયન શહેરોના નામોમાં જોવા મળતો બીજો શબ્દ 'આબાદ' છે. પછી ભલે તે ભારતના વિવિધ શહેરો જેમ કે હૈદરાબાદ, અમદાવાદ, ફૈઝાબાદ હોય કે પછી પાકિસ્તાનમાં ઇસ્લામાબાદ અને બાંગ્લાદેશમાં જલાલાબાદ જેવા શહેરો હોય. છેવટે આ નામો સાથે 'આબાદ' શબ્દ કેવી રીતે અને શા માટે જોડાયો? આ એક ફારસી શબ્દ છે. ફારસી ભાષામાં 'આબ' નો અર્થ પાણી થાય છે. સંપૂર્ણ શબ્દનો અર્થ કોઈપણ ગામ, શહેર અથવા પ્રાંત થાય છે જ્યાં પાક ઉગાડી શકાય છે અથવા જ્યાં તે સ્થળ રહેવા યોગ્ય છે.

1 / 7
સુલતાનપુરની જીએસ પીજી કોલેજના ઇતિહાસ વિભાગના એસોસિયેટ પ્રોફેસર મોહમ્મદ શમીએ જણાવ્યું હતું કે, 'મુઘલ કાળમાં જ્યારે કોઈ શહેર કે સ્થળનું નામકરણ કરવું પડતું હતું, ત્યારે તેનાથી સંબંધિત વ્યક્તિ (સામાન્ય રીતે રાજા) ના નામ સાથે 'આબાદ' શબ્દ ઉમેરવામાં આવતો હતો.' આનાથી ત્યાં મુઘલ સલ્તનતની છાપ જ રહી નહીં, પરંતુ શહેરના લોકોને ઓળખ આપવાનો પણ પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો. જેમ ફિરોઝાબાદનું નામ ફિરોઝ શાહના નામ સાથે જોડાયેલું હતું.

સુલતાનપુરની જીએસ પીજી કોલેજના ઇતિહાસ વિભાગના એસોસિયેટ પ્રોફેસર મોહમ્મદ શમીએ જણાવ્યું હતું કે, 'મુઘલ કાળમાં જ્યારે કોઈ શહેર કે સ્થળનું નામકરણ કરવું પડતું હતું, ત્યારે તેનાથી સંબંધિત વ્યક્તિ (સામાન્ય રીતે રાજા) ના નામ સાથે 'આબાદ' શબ્દ ઉમેરવામાં આવતો હતો.' આનાથી ત્યાં મુઘલ સલ્તનતની છાપ જ રહી નહીં, પરંતુ શહેરના લોકોને ઓળખ આપવાનો પણ પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો. જેમ ફિરોઝાબાદનું નામ ફિરોઝ શાહના નામ સાથે જોડાયેલું હતું.

2 / 7
'પુર' નું મહત્વ શું છે?: રાયપુર, સહારનપુર, કાનપુર, ગોરખપુર, નાગપુર વગેરે જેવા ઘણા અન્ય ભારતીય શહેરોના નામ પુર સાથે સંકળાયેલા છે. ખરેખર 'પુર' શબ્દ વેદમાંથી આવ્યો છે. ઋગ્વેદમાં પુર અથવા પુરાનો ઉલ્લેખ ઘણી વખત થયો છે, જેનો અર્થ શહેર અથવા કિલ્લો થાય છે. આ સંસ્કૃતમાં શહેર માટેનો સૌથી જૂનો શબ્દ છે. આજકાલ જ્યારે "પુર" શબ્દ શહેરો સાથે સંકળાયેલો છે, ત્યારે "પુરા" શબ્દ વિસ્તારોના નામોમાં ઉમેરવામાં આવે છે.

'પુર' નું મહત્વ શું છે?: રાયપુર, સહારનપુર, કાનપુર, ગોરખપુર, નાગપુર વગેરે જેવા ઘણા અન્ય ભારતીય શહેરોના નામ પુર સાથે સંકળાયેલા છે. ખરેખર 'પુર' શબ્દ વેદમાંથી આવ્યો છે. ઋગ્વેદમાં પુર અથવા પુરાનો ઉલ્લેખ ઘણી વખત થયો છે, જેનો અર્થ શહેર અથવા કિલ્લો થાય છે. આ સંસ્કૃતમાં શહેર માટેનો સૌથી જૂનો શબ્દ છે. આજકાલ જ્યારે "પુર" શબ્દ શહેરો સાથે સંકળાયેલો છે, ત્યારે "પુરા" શબ્દ વિસ્તારોના નામોમાં ઉમેરવામાં આવે છે.

3 / 7
દિલ્હી યુનિવર્સિટીના ઇતિહાસ વિભાગના પ્રોફેસર સુનિલ કુમારના જણાવ્યા અનુસાર 'ભારતીય શહેરોના નામ સમયાંતરે બદલાતા રહ્યા છે અને પુર શબ્દનો પ્રભાવ અરબી ભાષામાં પણ જોવા મળ્યો હતો.' એનો અર્થ એ થયો કે આ શબ્દનું મહત્વ ફક્ત વેદોમાં જ નહીં પણ અરબી ભાષામાં પણ જોવા મળે છે. આજે ભારતીય ઉપમહાદ્વીપ ઉપરાંત આ શબ્દ સાથે સંબંધિત નામો દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા, અફઘાનિસ્તાન અને ઈરાનમાં પણ જોઈ અને સાંભળી શકાય છે.

દિલ્હી યુનિવર્સિટીના ઇતિહાસ વિભાગના પ્રોફેસર સુનિલ કુમારના જણાવ્યા અનુસાર 'ભારતીય શહેરોના નામ સમયાંતરે બદલાતા રહ્યા છે અને પુર શબ્દનો પ્રભાવ અરબી ભાષામાં પણ જોવા મળ્યો હતો.' એનો અર્થ એ થયો કે આ શબ્દનું મહત્વ ફક્ત વેદોમાં જ નહીં પણ અરબી ભાષામાં પણ જોવા મળે છે. આજે ભારતીય ઉપમહાદ્વીપ ઉપરાંત આ શબ્દ સાથે સંબંધિત નામો દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા, અફઘાનિસ્તાન અને ઈરાનમાં પણ જોઈ અને સાંભળી શકાય છે.

4 / 7
ગઢનો અર્થ: મોટાભાગના લોકો ગઢ શબ્દથી વાકેફ છે કે તે કિલ્લા સાથે સંબંધિત છે. ભારતીય ઇતિહાસમાં રાજપૂત હોય કે મુઘલ શાસકો તેમણે ઘણા રાજ્યોમાં પોતાના કિલ્લાઓ સ્થાપ્યા છે. આ દ્વારા તેઓએ માત્ર પોતાનું નિવાસસ્થાન જ સ્થાપિત કર્યું નહીં પરંતુ તેને શક્તિ દર્શાવવાનું એક માધ્યમ પણ માનવામાં આવતું હતું.

ગઢનો અર્થ: મોટાભાગના લોકો ગઢ શબ્દથી વાકેફ છે કે તે કિલ્લા સાથે સંબંધિત છે. ભારતીય ઇતિહાસમાં રાજપૂત હોય કે મુઘલ શાસકો તેમણે ઘણા રાજ્યોમાં પોતાના કિલ્લાઓ સ્થાપ્યા છે. આ દ્વારા તેઓએ માત્ર પોતાનું નિવાસસ્થાન જ સ્થાપિત કર્યું નહીં પરંતુ તેને શક્તિ દર્શાવવાનું એક માધ્યમ પણ માનવામાં આવતું હતું.

5 / 7
એ જ રીતે શહેરોને પણ વર્ષોથી તેમના સ્વરૂપો બદલાતા નવા નામ મળ્યા અને 'આબાદ' શબ્દની જેમ, ગઢ પણ ઘણા લોકો અથવા તેમના ધર્મ અને સમુદાયના નામ સાથે જોડાવા લાગ્યું. જેમ કે અલીગઢ. આ શહેરનું નામ ઘણા વર્ષોથી 'કોલ' હતું. રાજપૂતો આવ્યા પછી મુઘલ રાજાઓ આવ્યા. આ પછી જાટ રાજા સૂરજમલે અહીંનો કિલ્લો કબજે કર્યો અને તેનું નામ રામગઢ રાખ્યું, પરંતુ પછી નજફ ખાને આ મહત્વપૂર્ણ કિલ્લો કબજે કર્યો અને આ જગ્યાનું નામ અલીગઢ રાખ્યું.

એ જ રીતે શહેરોને પણ વર્ષોથી તેમના સ્વરૂપો બદલાતા નવા નામ મળ્યા અને 'આબાદ' શબ્દની જેમ, ગઢ પણ ઘણા લોકો અથવા તેમના ધર્મ અને સમુદાયના નામ સાથે જોડાવા લાગ્યું. જેમ કે અલીગઢ. આ શહેરનું નામ ઘણા વર્ષોથી 'કોલ' હતું. રાજપૂતો આવ્યા પછી મુઘલ રાજાઓ આવ્યા. આ પછી જાટ રાજા સૂરજમલે અહીંનો કિલ્લો કબજે કર્યો અને તેનું નામ રામગઢ રાખ્યું, પરંતુ પછી નજફ ખાને આ મહત્વપૂર્ણ કિલ્લો કબજે કર્યો અને આ જગ્યાનું નામ અલીગઢ રાખ્યું.

6 / 7
બીજા ઘણા પ્રકારના નામો અને તેમના અર્થો છે. તે પણ જાણો. જેમ કે, નગર- આ શહેર માટેનો સંસ્કૃત શબ્દ છે. દા.ત. શ્રીનગર, ગાંધીનગર, રામનગર વગેરે. કોટ/કોડ- તેનો અર્થ કિલ્લો થાય છે, દા.ત. રાજકોટ, પઠાણકોટ, કોઝિકોડ વગેરે. પત/પ્રસ્થ- તેનો અર્થ થાય છે જમીન. જેમ કે- સોનીપત, પાણીપત, ઈન્દ્રપ્રસ્થ વગેરે. નાથ - હિન્દુ ભગવાન અથવા ધામ, જેમ કે- અમરનાથ, બદ્રીનાથ, કેદારનાથ વગેરે. એશ્વર/ઈશ્વર/ઈશ્વરમ - સંસ્કૃતમાં ભગવાન, દા.ત. રામેશ્વરમ, ભુવનેશ્વર, બાગેશ્વર વગેરે. મેર - પર્વત અથવા ઉચું સ્થાન. જેમ કે અજમેર, બાડમેર, જેસલમેર વગેરે. આવી રીતે મોટાભાગે શહેરના નામકરણ થયેલા છે.

બીજા ઘણા પ્રકારના નામો અને તેમના અર્થો છે. તે પણ જાણો. જેમ કે, નગર- આ શહેર માટેનો સંસ્કૃત શબ્દ છે. દા.ત. શ્રીનગર, ગાંધીનગર, રામનગર વગેરે. કોટ/કોડ- તેનો અર્થ કિલ્લો થાય છે, દા.ત. રાજકોટ, પઠાણકોટ, કોઝિકોડ વગેરે. પત/પ્રસ્થ- તેનો અર્થ થાય છે જમીન. જેમ કે- સોનીપત, પાણીપત, ઈન્દ્રપ્રસ્થ વગેરે. નાથ - હિન્દુ ભગવાન અથવા ધામ, જેમ કે- અમરનાથ, બદ્રીનાથ, કેદારનાથ વગેરે. એશ્વર/ઈશ્વર/ઈશ્વરમ - સંસ્કૃતમાં ભગવાન, દા.ત. રામેશ્વરમ, ભુવનેશ્વર, બાગેશ્વર વગેરે. મેર - પર્વત અથવા ઉચું સ્થાન. જેમ કે અજમેર, બાડમેર, જેસલમેર વગેરે. આવી રીતે મોટાભાગે શહેરના નામકરણ થયેલા છે.

7 / 7

જનરલ નોલેજમાં ઇતિહાસ, ભૂગોળ, વિજ્ઞાન, સાહિત્ય, વર્તમાન બાબતો સહિતના વિષયોનો સમાવેશ થાય છે. જનરલ નોલેજની સારી સમજ હોવી જરૂરી છે, કારણ કે તે તમને વિશ્વની ઘટનાઓથી અપડેટ રાખે છે. અહીંયા દરરોજ અવનવી બાબતોની સ્ટોરી તમને જાણવા મળશે. તમારૂ નોલેજ વધારવા માટે જનરલ નોલેજના ટોપિકને ફોલો કરતા રહો. 

 

અમદાવાદગાંધીનગરજનરલ નોલેજરાજકોટવડોદરાસુરત
Web Stories View more
મહારાષ્ટ્રીયન લુકમાં જોવા મળી મૃણાલ ઠાકુર, જુઓ Photos
મહારાષ્ટ્રીયન લુકમાં જોવા મળી મૃણાલ ઠાકુર, જુઓ Photos
સારા અર્જુનનો પરિવાર જુઓ
સારા અર્જુનનો પરિવાર જુઓ
દુનિયાની આ Dog બ્રીડ અત્યંત શક્તિશાળી અને ખતરનાક પરંતુ એકદમ વફાદાર
દુનિયાની આ Dog બ્રીડ અત્યંત શક્તિશાળી અને ખતરનાક પરંતુ એકદમ વફાદાર
શરીરમાં કયા પોષક તત્વોની કમીને કારણે ખરે છે વાળ ? જાણો
શરીરમાં કયા પોષક તત્વોની કમીને કારણે ખરે છે વાળ ? જાણો
શું શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા અને શ્રીમદ્ભાગવદ અલગ છે? જાણો આજે તફાવત
શું શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા અને શ્રીમદ્ભાગવદ અલગ છે? જાણો આજે તફાવત
ઠંડીમાં ગટ હેલ્થને બગડતા અટકાવવા માટે, આ બાબતોનું રાખો ધ્યાન
ઠંડીમાં ગટ હેલ્થને બગડતા અટકાવવા માટે, આ બાબતોનું રાખો ધ્યાન
Latest Videos View more
આ રાશિના જાતકો ઐતિહાસિક યાત્રાની યોજના બનાવી શકે છે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકો ઐતિહાસિક યાત્રાની યોજના બનાવી શકે છે, જુઓ Video
ગુજરાતના CM-DyCM સંગઠન અને સામાજિક સમીક્ષા મુદ્દે PM મોદીને મળ્યા
ગુજરાતના CM-DyCM સંગઠન અને સામાજિક સમીક્ષા મુદ્દે PM મોદીને મળ્યા
થોળ પક્ષી અભયારણ્યમાં છેલ્લા 20 વર્ષમાં યાયાવર પક્ષીની સંખ્યામાં વધારો
થોળ પક્ષી અભયારણ્યમાં છેલ્લા 20 વર્ષમાં યાયાવર પક્ષીની સંખ્યામાં વધારો
હવામાન વિભાગની આગાહી, ગુજરાતમાં જળવાઈ રહેશે ઠંડીનું પ્રમાણ
હવામાન વિભાગની આગાહી, ગુજરાતમાં જળવાઈ રહેશે ઠંડીનું પ્રમાણ
આ રાશિના જાતકોનો દિવસ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકોનો દિવસ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે, જુઓ Video
AMC દ્વારા 35 શાળાઓને સીલ કરવાનો મામલો, પ્રિ-સ્કૂલ એસોસિએશન નારાજ
AMC દ્વારા 35 શાળાઓને સીલ કરવાનો મામલો, પ્રિ-સ્કૂલ એસોસિએશન નારાજ
ડંકી રૂટથી વિદેશ જવા ઈચ્છતો મહેસાણાનો પરિવાર લિબિયામાં બન્યો બંધક
ડંકી રૂટથી વિદેશ જવા ઈચ્છતો મહેસાણાનો પરિવાર લિબિયામાં બન્યો બંધક
દાહોદના જંગલ બાદ હવે છોટા ઉદેપુરના જંગલમાં જોવા મળ્યો વાઘ
દાહોદના જંગલ બાદ હવે છોટા ઉદેપુરના જંગલમાં જોવા મળ્યો વાઘ
SOGએ ઝડપેલા હાઈબ્રીડ ગાંજાનો મુખ્ય સપ્લાયર ઝડપાયો
SOGએ ઝડપેલા હાઈબ્રીડ ગાંજાનો મુખ્ય સપ્લાયર ઝડપાયો
ચંડીસર GIDCમાંથી 35 લાખનો શંકાસ્પદ ઘીનો જથ્થો જપ્ત
ચંડીસર GIDCમાંથી 35 લાખનો શંકાસ્પદ ઘીનો જથ્થો જપ્ત
g clip-path="url(#clip0_868_265)">