हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

કાનુની સવાલ: શું ઘરમાં ત્રણથી વધુ કૂતરા રાખવા ગેરકાયદેસર છે? ભારતમાં પાલતુ કૂતરાઓ વિશે કાયદા શું કહે છે તે જાણો

કાનુની સવાલ: ભારતમાં પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા અંગે લોકોમાં ઘણીવાર મૂંઝવણ હોય છે. ઘણા લોકો માને છે કે એક ફ્લેટમાં ફક્ત એક કૂતરો અને સ્વતંત્ર ઘર (બંગલા) માં વધુમાં વધુ ત્રણ કૂતરા રાખી શકાય છે. પરંતુ શું ખરેખર આવો કોઈ કાયદો છે? ચાલો જાણીએ કે ભારતમાં પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા અંગે કયા નિયમો અને કાયદાઓ અસ્તિત્વમાં છે અને પ્રાણી પ્રેમીને કયા અધિકારો છે.

| Updated on: Jun 07, 2025 | 1:28 PM
Share
કેન્દ્ર સરકારનો કોઈ સ્પષ્ટ કાયદો નથી: સૌ પ્રથમ એ સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે કે ભારતમાં પાલતુ પ્રાણીઓની સંખ્યા અંગે કોઈ કેન્દ્રીય કાયદો નથી. એટલે કે કોઈ વ્યક્તિ પોતાના ઘરમાં કેટલા કૂતરા રાખી શકે તે અંગે આખા દેશ માટે કોઈ એકસમાન નિયમ નથી. જો કે આ અધિકાર સંપૂર્ણપણે નાબૂદ થયો નથી. કારણ કે કેટલાક નિયમો અને માર્ગદર્શિકા સ્થાનિક મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન, સમાજના ઉપનિયમો અને ભારતીય પશુ કલ્યાણ બોર્ડ (AWBI) દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે.

કેન્દ્ર સરકારનો કોઈ સ્પષ્ટ કાયદો નથી: સૌ પ્રથમ એ સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે કે ભારતમાં પાલતુ પ્રાણીઓની સંખ્યા અંગે કોઈ કેન્દ્રીય કાયદો નથી. એટલે કે કોઈ વ્યક્તિ પોતાના ઘરમાં કેટલા કૂતરા રાખી શકે તે અંગે આખા દેશ માટે કોઈ એકસમાન નિયમ નથી. જો કે આ અધિકાર સંપૂર્ણપણે નાબૂદ થયો નથી. કારણ કે કેટલાક નિયમો અને માર્ગદર્શિકા સ્થાનિક મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન, સમાજના ઉપનિયમો અને ભારતીય પશુ કલ્યાણ બોર્ડ (AWBI) દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે.

1 / 8
AWBI મુજબ સમાજ પ્રતિબંધો લાદી શકતો નથી: ભારતીય પશુ કલ્યાણ બોર્ડ (AWBI) સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે કોઈ પણ સોસાયટી અથવા RWA (રેસિડેન્ટ વેલ્ફેર એસોસિએશન) કોઈપણ રહેવાસીને કૂતરો પાળતા અટકાવી શકતું નથી. પછી ભલે તે એક કૂતરો હોય કે એકથી વધુ. જ્યાં સુધી પાલતુ કોઈને નુકસાન ન પહોંચાડતું હોય, ત્યાં સુધી તેને પાળવાનો વ્યક્તિનો અધિકાર છે.

AWBI મુજબ સમાજ પ્રતિબંધો લાદી શકતો નથી: ભારતીય પશુ કલ્યાણ બોર્ડ (AWBI) સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે કોઈ પણ સોસાયટી અથવા RWA (રેસિડેન્ટ વેલ્ફેર એસોસિએશન) કોઈપણ રહેવાસીને કૂતરો પાળતા અટકાવી શકતું નથી. પછી ભલે તે એક કૂતરો હોય કે એકથી વધુ. જ્યાં સુધી પાલતુ કોઈને નુકસાન ન પહોંચાડતું હોય, ત્યાં સુધી તેને પાળવાનો વ્યક્તિનો અધિકાર છે.

2 / 8
AWBI માર્ગદર્શિકા અનુસાર પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા પર કોઈ મર્યાદા હોવી જોઈએ નહીં. હા, સમાજ ચોક્કસપણે ખાતરી કરી શકે છે કે સ્વચ્છતા, શાંતિ અને સુરક્ષાનું ધ્યાન રાખવામાં આવે.

AWBI માર્ગદર્શિકા અનુસાર પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા પર કોઈ મર્યાદા હોવી જોઈએ નહીં. હા, સમાજ ચોક્કસપણે ખાતરી કરી શકે છે કે સ્વચ્છતા, શાંતિ અને સુરક્ષાનું ધ્યાન રાખવામાં આવે.

3 / 8
વિવિધ શહેરોના નિયમો: જો કે કેટલાક મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનોએ સ્થાનિક સ્તરે નિયમો બનાવ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે બેંગલુરુનું BBMP (બ્રુહત બેંગલુરુ મહાનગર પાલિકે) કહે છે કે એક ફ્લેટમાં એક કૂતરો અને સ્વતંત્ર ઘરમાં વધુમાં વધુ ત્રણ કૂતરો રાખી શકાય છે. બીજી બાજુ મુંબઈ અને લખનઉ જેવા શહેરોમાં કૂતરાઓની સંખ્યા અંગે ભલામણો છે, પરંતુ કોઈ કડક પ્રતિબંધ નથી. હાલમાં દિલ્હીમાં આવી કોઈ મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી નથી, પરંતુ કૂતરાઓની નોંધણી અને રસીકરણ ફરજિયાત છે.

વિવિધ શહેરોના નિયમો: જો કે કેટલાક મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનોએ સ્થાનિક સ્તરે નિયમો બનાવ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે બેંગલુરુનું BBMP (બ્રુહત બેંગલુરુ મહાનગર પાલિકે) કહે છે કે એક ફ્લેટમાં એક કૂતરો અને સ્વતંત્ર ઘરમાં વધુમાં વધુ ત્રણ કૂતરો રાખી શકાય છે. બીજી બાજુ મુંબઈ અને લખનઉ જેવા શહેરોમાં કૂતરાઓની સંખ્યા અંગે ભલામણો છે, પરંતુ કોઈ કડક પ્રતિબંધ નથી. હાલમાં દિલ્હીમાં આવી કોઈ મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી નથી, પરંતુ કૂતરાઓની નોંધણી અને રસીકરણ ફરજિયાત છે.

4 / 8
આ નિયમો ગલુડિયાઓ પર લાગુ પડતા નથી: ઘણી વખત લોકોના ઘરમાં એક જ કૂતરીને અનેક ગલુડિયાઓ જન્મે છે. આવી સ્થિતિમાં પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે શું ગલુડિયાઓને પણ તે સંખ્યામાં ઉમેરવામાં આવશે? નિષ્ણાતોના મતે 8 અઠવાડિયા (2 મહિનાથી) થી ઓછી ઉંમરના ગલુડિયાઓ સામાન્ય રીતે સંખ્યા મર્યાદામાં શામેલ નથી.

આ નિયમો ગલુડિયાઓ પર લાગુ પડતા નથી: ઘણી વખત લોકોના ઘરમાં એક જ કૂતરીને અનેક ગલુડિયાઓ જન્મે છે. આવી સ્થિતિમાં પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે શું ગલુડિયાઓને પણ તે સંખ્યામાં ઉમેરવામાં આવશે? નિષ્ણાતોના મતે 8 અઠવાડિયા (2 મહિનાથી) થી ઓછી ઉંમરના ગલુડિયાઓ સામાન્ય રીતે સંખ્યા મર્યાદામાં શામેલ નથી.

5 / 8
કાનૂની અધિકારો અને જવાબદારીઓ: જો કોઈ સોસાયટી કે પાડોશીને પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા સામે વાંધો હોય તો તમે AWBI માર્ગદર્શિકાનો સંદર્ભ લઈ શકો છો. આ ઉપરાંત એ પણ મહત્વપૂર્ણ છે કે કૂતરાને રસી આપવામાં આવે. તેની પાસે મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનનું લાઇસન્સ હોય અને તે આસપાસના લોકોને કોઈપણ પ્રકારની મુશ્કેલી ન પહોંચાડે.

કાનૂની અધિકારો અને જવાબદારીઓ: જો કોઈ સોસાયટી કે પાડોશીને પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા સામે વાંધો હોય તો તમે AWBI માર્ગદર્શિકાનો સંદર્ભ લઈ શકો છો. આ ઉપરાંત એ પણ મહત્વપૂર્ણ છે કે કૂતરાને રસી આપવામાં આવે. તેની પાસે મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનનું લાઇસન્સ હોય અને તે આસપાસના લોકોને કોઈપણ પ્રકારની મુશ્કેલી ન પહોંચાડે.

6 / 8
સુપ્રીમ કોર્ટે તેના એક નિર્ણય (પ્રતિભા રાણી વિ. સૂરજ કુમાર, 1985) માં પણ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે પાલતુ પ્રાણી પાળવું એ વ્યક્તિનો મૂળભૂત અધિકાર છે. જ્યાં સુધી તે અન્ય લોકોને નુકસાન ન પહોંચાડે.

સુપ્રીમ કોર્ટે તેના એક નિર્ણય (પ્રતિભા રાણી વિ. સૂરજ કુમાર, 1985) માં પણ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે પાલતુ પ્રાણી પાળવું એ વ્યક્તિનો મૂળભૂત અધિકાર છે. જ્યાં સુધી તે અન્ય લોકોને નુકસાન ન પહોંચાડે.

7 / 8
ભારતમાં પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા અંગે કોઈ રાષ્ટ્રીય કાયદો નથી પરંતુ કેટલાક શહેરોમાં સ્થાનિક નિયમો છે. સામાન્ય રીતે જો તમે ફ્લેટમાં રહેતા હોવ તો એક કૂતરો અને જો તમારી પાસે સ્વતંત્ર ઘર હોય તો 2-3 કૂતરા રાખવા સ્વીકાર્ય માનવામાં આવે છે. જો કે આ ફક્ત ભલામણો છે, કાયદા નથી. તેથી જો તમે જવાબદારીપૂર્વક પાલતુ પ્રાણીઓને પાળો છો તો તમારા પર કોઈ કાનૂની પ્રતિબંધો નથી.

ભારતમાં પાલતુ કૂતરાઓની સંખ્યા અંગે કોઈ રાષ્ટ્રીય કાયદો નથી પરંતુ કેટલાક શહેરોમાં સ્થાનિક નિયમો છે. સામાન્ય રીતે જો તમે ફ્લેટમાં રહેતા હોવ તો એક કૂતરો અને જો તમારી પાસે સ્વતંત્ર ઘર હોય તો 2-3 કૂતરા રાખવા સ્વીકાર્ય માનવામાં આવે છે. જો કે આ ફક્ત ભલામણો છે, કાયદા નથી. તેથી જો તમે જવાબદારીપૂર્વક પાલતુ પ્રાણીઓને પાળો છો તો તમારા પર કોઈ કાનૂની પ્રતિબંધો નથી.

8 / 8

(Disclaimer: જો તમારી પાસે કોઈ ચોક્કસ કેસ હોય તો કાનૂની નિષ્ણાત (વકીલ) ની સલાહ લેવી સલાહભર્યું છે. અહીં આપેલી માહિતી ફક્ત કોર્ટના નિર્ણયો અને કલમોને આધારે આપવામાં આવી છે. તમારે કોઈ કેસ માટે જાણવું હોય તો યોગ્ય વકીલની સલાહ લઈ શકો છો.)(All Image Symbolic)

કાનૂની સલાહ લેવા માટે વકીલો પહેલા હકીકતોનું વિશ્લેષણ કરે છે અને પછી બીજી વ્યક્તિને કહે છે કે કયા ક્રમમાં શું કરવું. કાનુની સલાહ લેવા માટે તમે વકીલનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે નિષ્ણાત અથવા વ્યાવસાયિક સલાહકારનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે ઓનલાઈન કાનૂની સલાહ સેવાઓનો લાભ લઈ શકો છો. તમે રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તામંડળ (NALSA) નો પણ સંપર્ક કરી શકો છો. લીગલ એડવાઈઝની સ્ટોરી વાંચવા માટે  અહીં ક્લિક કરો.

કામની વાતજનરલ નોલેજલાઈફ સ્ટાઈલ જીવનશૈલીલીગલ એડવાઈઝસુપ્રીમ કોર્ટ
Web Stories View more
ધુરંધર ફિલ્મના ડિરેક્ટરનો આવો છે પરિવાર
ધુરંધર ફિલ્મના ડિરેક્ટરનો આવો છે પરિવાર
'બોર્ડર 2' ની અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
'બોર્ડર 2' ની અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
T20 વર્લ્ડ કપ 2026 માં ટીમ ઈન્ડિયા ક્યારે અને કોની સામે ટકરાશે?
T20 વર્લ્ડ કપ 2026 માં ટીમ ઈન્ડિયા ક્યારે અને કોની સામે ટકરાશે?
Stock Market: 1 શેર ઉપર '2 શેર' ફ્રી! ચોખાના બિઝનેસમાં જોડાયેલી અગ્રણી કંપનીએ રોકાણકારોને ભેટ આપી
Stock Market: 1 શેર ઉપર '2 શેર' ફ્રી! ચોખાના બિઝનેસમાં જોડાયેલી અગ્રણી કંપનીએ રોકાણકારોને ભેટ આપી
ક્રિકેટ કરતા 10 ગણી વધુ છે ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ 2026 ની પ્રાઈઝ મની
ક્રિકેટ કરતા 10 ગણી વધુ છે ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ 2026 ની પ્રાઈઝ મની
ગીઝર ફાટતા પહેલા તમને દેખાશે આ 5 સંકેતો, જાણી લો
ગીઝર ફાટતા પહેલા તમને દેખાશે આ 5 સંકેતો, જાણી લો
Latest Videos View more
g clip-path="url(#clip0_868_265)">