કાનુની સવાલ: પતિ પોતાની પત્નીના ઘરેણા ગિરવે મુકે, પછી છુટાછેડા લે છે, તો પત્ની ઘરેણા માગી શકે?
ભારતીય કાયદામાં જો કોઈ પતિ તેની પત્નીના ઘરેણાં (Stridhan) ગીરવે રાખે છે અથવા તેનો ઉપયોગ કરે છે અને પછી છૂટાછેડા લે છે, તો પત્નીને તેના ઘરેણાં પાછા મેળવવાનો સંપૂર્ણ કાનૂની અધિકાર છે. આ અધિકાર છૂટાછેડા પછી પણ રહે છે, કારણ કે સ્ત્રીધન ફક્ત પત્નીની માલિકીની છે - પતિ કે સાસરિયાઓની નહીં.

સ્ત્રીધન શું છે?: સ્ત્રીધન એટલે સ્ત્રીને આપવામાં આવેલી મિલકત. જે તેના માતા-પિતા, સંબંધીઓ અથવા પતિએ ભેટ તરીકે આપી હોય. લગ્ન સમયે આપવામાં આવેલી મિલકત (જેમ કે ઘરેણાં, રોકડ, કપડાં, ભેટો. તેને પોતાના કમાયેલા પૈસાથી ખરીદેલી મિલકત. સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે સ્ત્રીને તેના સ્ત્રીધન પર સંપૂર્ણ અધિકાર છે અને તે ગમે ત્યારે તે પાછો માંગી શકે છે.

પતિ ઘરેણાં વેચી દે છે અથવા ગીરવે રાખી દે અથવા પરત ન પણ કરે તો: આ ગુનાની કેટેગરીમાં આવે છે, જેમ કે: વિશ્વાસ ભંગ – IPC કલમ 406, મિલકતનો દુરુપયોગ – IPC કલમ 403 હેઠળ આવે છે.

મહિલા આ કલમો હેઠળ FIR નોંધાવી શકે છે. : કાયદાની જોગવાઈઓ: હિન્દુ લગ્ન અધિનિયમ, 1955 મુજબ પત્નીના ભરણપોષણ અને મિલકત જેવા અધિકારોનું રક્ષણ કરે છે. દહેજ પ્રતિબંધ અધિનિયમ, 1961 સ્ત્રીધન જપ્ત કરવું કે પરત ન કરવું એ ગુનો છે. ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC) કલમ 406 - વિશ્વાસ ભંગ બદલ સજા તેમજ ઘરેલુ હિંસા અધિનિયમ, 2005 સ્ત્રીધન પરત મેળવવા માટે કેસ દાખલ કરી શકાય છે.

લેનડમાર્ક જજમેન્ટ્સ: Pratibha Rani v. Suraj Kumar (1985) SCC- સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે જો પતિ પત્નીના ઘરેણાંનો કબજો લે છે તો તે વિશ્વાસ ભંગ (કલમ 406 IPC) હેઠળ આવે છે. નિષ્કર્ષ: પતિએ પત્નીને ઘરેણાં પરત કરવા પડશે અથવા તેની કિંમત ચૂકવવી પડશે. Kalyani (Smt) v. State of M.P. (2001): સ્ત્રીધનને પરત કરવામાં વિલંબ અથવા ઇનકાર કરવો એ પણ ગુનો છે, ભલે પતિ-પત્ની સાથે ન રહેતા હોય. Bharatha Matha v. R. Vijaya Renganathan (2010): ચુકાદો: * સુપ્રીમ કોર્ટે ઠરાવ્યું કે છૂટાછેડા પછી પણ સ્ત્રીધન પરત કરવાનો દાવો કરી શકાય છે. છૂટાછેડા પછી પણ પતિ અથવા તેના પરિવારે ઘરેણાં પરત કરવા પડશે.

શું કરી શકાય?: પોલીસમાં FIR દાખલ કરો - કલમ 406, 498A IPC અને દહેજ પ્રતિબંધ કાયદા હેઠળ. મેજિસ્ટ્રેટ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરો - ઘરેલુ હિંસા કાયદા હેઠળ સ્ત્રીધનને પરત મેળવવા માટે. ફેમિલી કોર્ટમાં કેસ દાખલ કરો - છૂટાછેડાની પ્રક્રિયા દરમિયાન પણ ઘરેણાં પાછા માંગી શકાય છે. Civil Suit for Recovery - જો ઘરેણાંની કિંમત ખૂબ વધારે હોય.

ઘરેણાં અથવા સ્ત્રીધન ફક્ત પત્નીની મિલકત છે. પતિને પત્નીની સંમતિ વિના ઘરેણાં ગીરવે મૂકવાનો કોઈ અધિકાર નથી. છૂટાછેડા પછી પણ પત્ની કાયદેસર રીતે તેના ઘરેણાં પાછા મેળવી શકે છે અથવા તેની કિંમત પતિએ તેમને આપવી જોઈએ.(Disclaimer: જો તમારી પાસે કોઈ ચોક્કસ કેસ હોય તો કાનૂની નિષ્ણાત (વકીલ) ની સલાહ લેવી સલાહભર્યું છે. અહીં આપેલી માહિતી ફક્ત કોર્ટના નિર્ણયો અને કલમોને આધારે આપવામાં આવી છે. તમારે કોઈ કેસ માટે જાણવું હોય તો યોગ્ય વકીલની સલાહ લઈ શકો છો.)(All Image Symbolic)
કાનૂની સલાહ લેવા માટે વકીલો પહેલા હકીકતોનું વિશ્લેષણ કરે છે અને પછી બીજી વ્યક્તિને કહે છે કે કયા ક્રમમાં શું કરવું. કાનુની સલાહ લેવા માટે તમે વકીલનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે નિષ્ણાત અથવા વ્યાવસાયિક સલાહકારનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે ઓનલાઈન કાનૂની સલાહ સેવાઓનો લાભ લઈ શકો છો. તમે રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તામંડળ (NALSA) નો પણ સંપર્ક કરી શકો છો. લીગલ એડવાઈઝની સ્ટોરી વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.
