AQI

Sign In

Subscribe Whatsapp Channel

તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : મહેસાણાને અહિંસાની ભૂમિ કેમ કહેવાય છે ? જાણો ચાવડા, રાજપૂતોથી લઈ ગાયકવાડ સુધીના ઇતિહાસ વિશે

મહેસાણા ગુજરાત રાજ્યનું એક મુખ્ય શહેર છે, જેનું ઐતિહાસિક, સાંસ્કૃતિક અને આર્થિક મહત્વ છે. તેનું નામકરણ અને ઇતિહાસ ઘણી રસપ્રદ ઘટનાઓ સાથે સંકળાયેલા છે. ચાલો તેનું ટૂંકું વર્ણન જાણીએ

Ashvin Patel | Updated on: Mar 31, 2025 | 10:45 PM

મહેસાણાનો ઇતિહાસ જાણવાથી આપણને પૌરાણિક સમયની યાદ આવે છે જ્યારે તેને આનર્ત અથવા અપરાન્ત કહેવામાં આવતું હતું. આ શહેરનો ઉલ્લેખ સ્કંદ પુરાણ અને ભ્રાતૃપ્તિ પુરાણમાં પણ જોવા મળે છે. આ પ્રાચીન શિલાલેખોમાં, વડનગરનો ઉલ્લેખ આનર્તપુરની રાજધાની તરીકે કરવામાં આવ્યો છે. — મહેસાણાનો ઇતિહાસ જાણવાથી આપણને પૌરાણિક સમયની યાદ આવે છે જ્યારે તેને આનર્ત અથવા અપરાન્ત કહેવામાં આવતું હતું. આ શહેરનો ઉલ્લેખ સ્કંદ પુરાણ અને ભ્રાતૃપ્તિ પુરાણમાં પણ જોવા મળે છે. આ પ્રાચીન શિલાલેખોમાં, વડનગરનો ઉલ્લેખ આનર્તપુરની રાજધાની તરીકે કરવામાં આવ્યો છે.
1 / 9

મહેસાણાના સમગ્ર ઇતિહાસમાં, શહેર વિવિધ ઉથલપાથલમાંથી પસાર થયું છે, જેની આ સ્થળ પર ઊંડી અસર પડી છે. મૌર્ય યુગથી લઈને ચાલુક્ય, મુઘલ, ગાયકવાડ અને મરાઠા સુધી, મહેસાણા હંમેશા તેની સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ અને ભવ્યતા માટે જાણીતું રહ્યું છે. શહેરમાં પ્રાગૈતિહાસિક યુગના નિશાન પણ છે. — મહેસાણાના સમગ્ર ઇતિહાસમાં, શહેર વિવિધ ઉથલપાથલમાંથી પસાર થયું છે, જેની આ સ્થળ પર ઊંડી અસર પડી છે. મૌર્ય યુગથી લઈને ચાલુક્ય, મુઘલ, ગાયકવાડ અને મરાઠા સુધી, મહેસાણા હંમેશા તેની સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ અને ભવ્યતા માટે જાણીતું રહ્યું છે. શહેરમાં પ્રાગૈતિહાસિક યુગના નિશાન પણ છે.
2 / 9

ગુજરાતના પુરાતત્વીય મહત્વના થોડા મુખ્ય સ્થળોમાંનું એક, લોટેશ્વર મહેસાણા જિલ્લામાં આવેલું છે. ખારી નદીના ડાબા કાંઠે રેતીના ટેકરા પર આવેલું હોવાથી આ સ્થળને સ્થાનિક ભાષામાં "ખારી નો ટિમ્બો" કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્થળ પર છઠ્ઠી સહસ્ત્રાબ્દી પૂર્વે શિકારી-સંગ્રહી સમુદાયો વસવાટ કરતા હતા. અને પછીથી તેનો ઉપયોગ પાલતુ પ્રાણીઓને રાખવા માટે કરવામાં આવતો હતો. સ્થળ પર ખોદકામમાં જાણવા મળ્યું કે લોટેશ્વરમાં બે સમયગાળાના પુરાવા છે, પહેલો સમયગાળો એકવિધ સંસ્કૃતિનો હતો જ્યારે બીજો સમયગાળો હડપ્પા સંસ્કૃતિ સાથે સંબંધિત હતો. અહીં એક અલગ સંસ્કૃતિના અસ્તિત્વને સાબિત કરવા માટે ઘણા મહત્વપૂર્ણ પુરાવા મળ્યા છે. ( Credits: Getty Images ) — ગુજરાતના પુરાતત્વીય મહત્વના થોડા મુખ્ય સ્થળોમાંનું એક, લોટેશ્વર મહેસાણા જિલ્લામાં આવેલું છે. ખારી નદીના ડાબા કાંઠે રેતીના ટેકરા પર આવેલું હોવાથી આ સ્થળને સ્થાનિક ભાષામાં "ખારી નો ટિમ્બો" કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્થળ પર છઠ્ઠી સહસ્ત્રાબ્દી પૂર્વે શિકારી-સંગ્રહી સમુદાયો વસવાટ કરતા હતા. અને પછીથી તેનો ઉપયોગ પાલતુ પ્રાણીઓને રાખવા માટે કરવામાં આવતો હતો. સ્થળ પર ખોદકામમાં જાણવા મળ્યું કે લોટેશ્વરમાં બે સમયગાળાના પુરાવા છે, પહેલો સમયગાળો એકવિધ સંસ્કૃતિનો હતો જ્યારે બીજો સમયગાળો હડપ્પા સંસ્કૃતિ સાથે સંબંધિત હતો. અહીં એક અલગ સંસ્કૃતિના અસ્તિત્વને સાબિત કરવા માટે ઘણા મહત્વપૂર્ણ પુરાવા મળ્યા છે. ( Credits: Getty Images )
3 / 9

મહેસાણાના પ્રાચીન ઇતિહાસમાં, ગુજરાતના જે વિસ્તારમાં મહેસાણા આવેલું છે ત્યાં ગુપ્ત, મૌર્ય અને બાદમાં ચાવડા વંશ સહિત અનેક મહાન રાજવંશોએ આક્રમણ કર્યું હતું. ઇ.સ.696માં સોલંકી શાસક ભુવડાએ ચાવડા રાજા પર હુમલો કરીને તેનું રાજ્ય કબજે કર્યું. પાછળથી, ચાવડા વંશના વારસદારોએ ફરી એકવાર આ સ્થાન પર શાસન કર્યું અને આ પ્રદેશમાં એક વિશાળ સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું. તેમણે સોલંકી શાસકો પાસેથી પોતાનું સામ્રાજ્ય પાછું મેળવ્યું અને આવનારી ઘણી સદીઓ સુધી આ પ્રદેશના નિર્વિવાદ રાજા રહ્યા. ( Credits: Getty Images ) — મહેસાણાના પ્રાચીન ઇતિહાસમાં, ગુજરાતના જે વિસ્તારમાં મહેસાણા આવેલું છે ત્યાં ગુપ્ત, મૌર્ય અને બાદમાં ચાવડા વંશ સહિત અનેક મહાન રાજવંશોએ આક્રમણ કર્યું હતું. ઇ.સ.696માં સોલંકી શાસક ભુવડાએ ચાવડા રાજા પર હુમલો કરીને તેનું રાજ્ય કબજે કર્યું. પાછળથી, ચાવડા વંશના વારસદારોએ ફરી એકવાર આ સ્થાન પર શાસન કર્યું અને આ પ્રદેશમાં એક વિશાળ સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું. તેમણે સોલંકી શાસકો પાસેથી પોતાનું સામ્રાજ્ય પાછું મેળવ્યું અને આવનારી ઘણી સદીઓ સુધી આ પ્રદેશના નિર્વિવાદ રાજા રહ્યા. ( Credits: Getty Images )
4 / 9

મહેસાણાની સ્થાપના અલાઉદ્દીન ખિલજીના બહાદુર સેનાપતિ પુંજાજી ચાવડાના પુત્ર મહેસાજી ચાવડાના શાસનકાળ દરમિયાન એક શહેર તરીકે થઈ હતી. તેમણે શહેરનું સીમાચિહ્ન અને ભવ્ય કમાન તોરણ બનાવ્યું હતું અને આ યુગ દરમિયાન તેમના દ્વારા દેવી તોરણનું મંદિર પણ બનાવવામાં આવ્યું હતું, જે હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ ભાદ્રપદ સુદ 10 મુજબ 1358 એડી અથવા વિક્રમ સંવત 1414માં બનેલ છે. — મહેસાણાની સ્થાપના અલાઉદ્દીન ખિલજીના બહાદુર સેનાપતિ પુંજાજી ચાવડાના પુત્ર મહેસાજી ચાવડાના શાસનકાળ દરમિયાન એક શહેર તરીકે થઈ હતી. તેમણે શહેરનું સીમાચિહ્ન અને ભવ્ય કમાન તોરણ બનાવ્યું હતું અને આ યુગ દરમિયાન તેમના દ્વારા દેવી તોરણનું મંદિર પણ બનાવવામાં આવ્યું હતું, જે હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ ભાદ્રપદ સુદ 10 મુજબ 1358 એડી અથવા વિક્રમ સંવત 1414માં બનેલ છે.
5 / 9

દેવી તોરણનું આ મંદિર મહેસાણાની ભવ્ય સ્થાપનાનું સાક્ષી છે અને મહેસાણાના અસ્તિત્વના 649 વર્ષોથી પ્રજ્વલિત રહેલી શાશ્વત જ્યોત ધરાવે છે. 1932 દરમિયાન, જયસિંહ બ્રહ્મભટ્ટની પ્રાચીન કવિતાઓમાં પણ મહેસાણાનું આ રીતે વર્ણન કરવામાં આવ્યું હતું. ( Credits: Getty Images ) — દેવી તોરણનું આ મંદિર મહેસાણાની ભવ્ય સ્થાપનાનું સાક્ષી છે અને મહેસાણાના અસ્તિત્વના 649 વર્ષોથી પ્રજ્વલિત રહેલી શાશ્વત જ્યોત ધરાવે છે. 1932 દરમિયાન, જયસિંહ બ્રહ્મભટ્ટની પ્રાચીન કવિતાઓમાં પણ મહેસાણાનું આ રીતે વર્ણન કરવામાં આવ્યું હતું. ( Credits: Getty Images )
6 / 9

ગુજરાતના ઇતિહાસમાં પાછળથી, જ્યારે ગાયકવાડોએ વડોદરાનો પાયો નાખ્યો, ત્યારે પાટણને સમગ્ર ઉત્તર ગુજરાતનું વહીવટી પાટનગર બનાવવામાં આવ્યું. પાટણ દૂર હોવાથી, કડી શહેરને ઉત્તરીય પ્રદેશનું મુખ્ય મથક બનાવવામાં આવ્યું. પરંતુ 1902માં ગાયકવાડ વંશજોએ તેમનું મુખ્ય મથક મહેસાણા ખસેડ્યું અને તેમના રાજ્યના ઉત્તરીય પ્રદેશને પાટણ, વડનગર, દહેગામ, કડી, આટાવાસુબા, વિસનગર, વિજાપુર અને ખેરાલુ એમ 8 પ્રાંતોમાં વિભાજીત કરી દીધું. 1947માં સ્વતંત્રતા સમયે, તેને બોમ્બે રાજ્યમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યું. — ગુજરાતના ઇતિહાસમાં પાછળથી, જ્યારે ગાયકવાડોએ વડોદરાનો પાયો નાખ્યો, ત્યારે પાટણને સમગ્ર ઉત્તર ગુજરાતનું વહીવટી પાટનગર બનાવવામાં આવ્યું. પાટણ દૂર હોવાથી, કડી શહેરને ઉત્તરીય પ્રદેશનું મુખ્ય મથક બનાવવામાં આવ્યું. પરંતુ 1902માં ગાયકવાડ વંશજોએ તેમનું મુખ્ય મથક મહેસાણા ખસેડ્યું અને તેમના રાજ્યના ઉત્તરીય પ્રદેશને પાટણ, વડનગર, દહેગામ, કડી, આટાવાસુબા, વિસનગર, વિજાપુર અને ખેરાલુ એમ 8 પ્રાંતોમાં વિભાજીત કરી દીધું. 1947માં સ્વતંત્રતા સમયે, તેને બોમ્બે રાજ્યમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યું.
7 / 9

જ્યારે બોમ્બેને પાછળથી ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રમાં વિભાજીત કરવામાં આવ્યું, ત્યારે 1960 માં મહેસાણાને ગુજરાતમાં સમાવવામાં આવ્યું. 964માં, આ જિલ્લાનો મોટો ભાગ ગાંધીનગર જિલ્લામાં ભેળવી દેવામાં આવ્યો અને 2000માં; મહેસાણાનો કેટલોક ભાગ પાટણ જિલ્લામાં પણ ગયો. ( Credits: Getty Images ) — જ્યારે બોમ્બેને પાછળથી ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રમાં વિભાજીત કરવામાં આવ્યું, ત્યારે 1960 માં મહેસાણાને ગુજરાતમાં સમાવવામાં આવ્યું. 964માં, આ જિલ્લાનો મોટો ભાગ ગાંધીનગર જિલ્લામાં ભેળવી દેવામાં આવ્યો અને 2000માં; મહેસાણાનો કેટલોક ભાગ પાટણ જિલ્લામાં પણ ગયો. ( Credits: Getty Images )
8 / 9

આજે, મહેસાણા આ રાજ્યનો એક અલગ જિલ્લો છે અને ઔદ્યોગિકીકરણ અને વિકાસના માર્ગ પર ઝડપથી આગળ વધી રહ્યો છે. — આજે, મહેસાણા આ રાજ્યનો એક અલગ જિલ્લો છે અને ઔદ્યોગિકીકરણ અને વિકાસના માર્ગ પર ઝડપથી આગળ વધી રહ્યો છે.
9 / 9

મોઢેરા સૂર્ય મંદિર અને આસપાસના ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક સ્થળોની મુલાકાત લઈ તમારી ટ્રિપ યાદગાર બનાવો. મહેસાણાની આવી સ્ટોરી વાંચવા અહીં ક્લિક કરો..

ઈતિહાસ ગુજરાત જનરલ નોલેજ

Related Photo Gallery

કઈ રાશિના જાતકોને ચાંદી પહેરવાથી મળશે સૌથી વધુ લાભ ? જાણી લો

વિરાટ કોહલીની નજર હેટ્રિક પર

બોલીવુડમાં ડંકો વગાડનાર ખાનદાનની 'કપૂર' અટકનો અર્થ અને ઈતિહાસ જાણો

ઘરમા લાગેલા 32, 43, કે 55 ઇંચના TVને કેટલું દૂર બેસીને જોવું જોઈએ?

5 ડિસેમ્બરના રોજ ફરી ઘટ્યો સોનાનો ભાવ, ચાંદીમાં પણ ઘટાડો

ઘરે ઉગાડો ચેરીનો છોડ, બજારમાંથી ખરીદવાની જરુર નહીં પડે

હોસ્પિટલમાં આગ લાગે તો જવાબદાર કોણ?

આ બોલિવુડ સ્ટાર્સે 2025માં દુનિયાને અલવિદા કહ્યું

આ સ્ટોકમાં રોકી દો પૈસા

શું હોય છે હિસ્ટરેક્ટોમી ? જાણો

આવો છે બજરંગી ભાઈજાનની મુન્નીનો પરિવાર

આ રાશિના જાતકો માટે આવનારા દિવસો લાવશે મોટી ખુશખબરી, સપનું પૂરું થશે

સ્ટાર્કે પિંક બોલથી તબાહી મચાવી, બનાવ્યો ખાસ રેકોર્ડ

માત્ર 10 વર્ષમાં 1 કરોડ! જાણો દર મહિને કેટલી SIP કરવી પડશે

સોના-ચાંદીમાં મોટો ઘટાડો, જાણો આજના લેટેસ્ટ ભાવ

CM ભૂપેન્દ્ર પટેલે કચ્છના રણોત્સવનો કરાવ્યો પ્રારંભ

હોટેલનું 5-સ્ટાર રેટિંગ શું નક્કી કરે છે? સ્ટાર હોટેલ વચ્ચેનો ફરક સમજો

શિયાળામાં તમારા Dog ને ખોરાક સાથે શું આપવું ?

હવે તમારા ઘર કે ઓફિસની બારી કરશે પાવર જનરેટ....

આ ખૂબસૂરત દેશમાં ભારતીય રૂપિયા થઈ જશે ચાર ગણા

ઉંમર પ્રમાણે કેટલી ઊંઘ લેવી જરૂરી? જાણી લો થશે ફાયદો

લગ્નમાં કન્યા લાલ કલરની સાડી કે લહેંગા શા માટે પહેરે છે?

આ કંપનીના શેર નૈયા પાર લગાવશે, ભવિષ્યમાં ભાવ વધવાની શક્યતા

Jioના કરોડો યુઝર્સની મોજ, 365 દિવસ સિમ એક્ટિવ રાખવાનો સસ્તો પ્લાન

કોણ છે કૃતિ સેનનના થનારા જીજા? જેમની સાથે નુપૂર કરવા જઈ રહી લગ્ન

BSNLનો ધમાકેદાર પ્લાન, ઇન્ટરનેટની સાથે મળશે 600થી વધુ ફ્રી ચેનલ લાભ

ભારતીય શેફે બનાવેલો ખોરાક કેમ નહીં ખાય પુતિન? તો પછી કોણ બનાવશે જાણો

Chanakya Niti: શું સાચું છે અને શું ખોટું છે તે સમજી શકતા નથી?

આજે રાતે દેખાશે 2025નો છેલ્લો 'સુપરમૂન',જાણો ક્યાં અને ક્યારે જોઈ શકશો

પાણીની જેમ વહીં જાય છે પૈસા? તો આ વાસ્તુ ઉપાય ઘરમાં લાવશે બરકત

'ક્યૂંકી સાસ' તુલસીની સાડીઓ પર મહિલાના મન મોહ્યા, અવનવા લૂક છવાયા

ફોન અને લેપટોપને રીસ્ટાર્ટ કરવું શા માટે જરુરી છે? 90% લોકો નથી જાણતા

નાના બજેટની ફિલ્મોએ મોટી ફિલ્મોને આપી તગડી ટક્કર

Skin Care: સ્કીનના પ્રકાર મુજબ કરો ઓઈલની પસંદગી

2025માં આ સ્ટાર કિડ્સે ડેબ્યુ કર્યું

2025ના છેલ્લા મહિનામાં આ રાશિઓના આવશે 'અચ્છે દિન',બાબા વેંગાની આગાહી

સોનાના ભાવમાં ફરી વધારો, ચાંદી પણ થઈ મોંઘી, જાણો આજની લેટેસ્ટ કિંમત

પ્રેગ્નન્સીમાં થાઇરોઇડનું જોખમ કેમ રહે છે?

કાનુની સવાલ: ડ્રોન કોણ ખરીદી શકે? જાણો કાયદો શું કહે છે

પિતા હિટ અને દીકરો બોલિવુડમાં ફ્લોપ

કોફી છોડી દેવાનો આ યોગ્ય સમય છે, જૂની યાદો તમને વ્યસ્ત રાખશે

6 દિવસની તેજી પછી ચાંદી ₹460 ઘટી, સોનાના ભાવમાં કેમ આવ્યો જંગી ઉછાળો?

CM ભૂપેન્દ્ર પટેલે હાઈ ઇમ્પેક્ટ 27 પ્રોજેક્ટ્સની કરી સમીક્ષા

શિયાળામાં તમારા Pet Dog ને ઠંડીથી સુરક્ષિત રાખવા જરૂરી ટીપ્સ

હોટેલ સેક્ટરના આ 3 સ્ટોક ગજબનું રિટર્ન આપશે

સ્મોલકેપ કંપનીએ બોનસ સાથે સાથે શેર સ્પ્લિટની જાહેરાત કરી

ટીમ ઈન્ડિયાએ હારનો બનાવ્યો શરમજનક રેકોર્ડ

તારાગઢ કિલ્લાના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

ખાલી પેટે ઘી અને ગરમ પાણીનું મિશ્રણ, જાણો તેના 5 જાદુઈ ફાયદા

HDFC Bank માંથી 60 લાખની હોમ લોન લેવા કેટલો પગાર જરૂરી ?

Web Stories View more

દુનિયાનો સૌથી ખારો સમુદ્ર કયો છે?

2462 દિવસ પછી વિરાટ કોહલી સાથે આ શું થઇ ગયું?

એક્ટિંગ છોડી બિઝનેસવુમન બનેલી અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર

કોફી પ્રેમીઓ, ધ્યાન રાખો! Coffee સાથે આ 5 વસ્તુઓ ખાવાનું આજથી જ કરો બંધ, નહીતર હેલ્થ બગડી શકે છે

HDFC Bank માંથી 60 લાખની લોન લેવા કેટલો પગાર જોઈએ ?

વિરાટ કોહલીએ સતત ત્રણ સદી ફટકારી, અનેક રેકોર્ડ તોડ્યા

Latest News View more

કઈ રાશિના જાતકોને ચાંદી પહેરવાથી મળશે સૌથી વધુ લાભ ? જાણી લો

ક્યારે અને ક્યાં ફ્રીમાં લાઈવ જોઈ શકશો મેચ

વિરાટ કોહલીની નજર હેટ્રિક પર

ઘરની લોન થશે સસ્તી, RBI એ વ્યાજ દરમાં 0.25%નો કર્યો ઘટાડો

બોલીવુડમાં ડંકો વગાડનાર ખાનદાનની 'કપૂર' અટકનો અર્થ અને ઈતિહાસ જાણો

Latest Videos View more

આ રાશિના જાતકોનું સ્વપ્ન વાસ્તિવકમાં ફેરવાઇ જશે, બેરોજગારને નોકરી મળશે

ગુજરાતમાં કડકડતી ઠંડી સાથે કમોસમી વરસાદની આગાહી

અમદાવાદનો સૌથી વ્યસ્ત સુભાષ બ્રિજ 5 દિવસ માટે બંધ

પાલનપુરમાં જાહેર માર્ગ પર લારી-ગલ્લા ધારક, પાથરણાવાળાઓનો અડીંગો !

રાજકોટમાં પેંડા ગેંગને હથિયાર આપનારની ધરપકડ

અંબાલાલ પટેલે આ તારીખ બાદ કમોસમી વરસાદની આગાહી કરી

આ રાશિના જાતકોને નાણાકીય મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ મળશે, જુઓ Video

તલાટી મંત્રીઓની, રખડતા શ્વાન પકડવાની કામગીરીનો અમલ નહીં કરવાની ચીમકી

ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ મોડી પડતા-રદ થતા મુસાફરોએ મચાવ્યો હોબાળો

તથ્ય પટેલની 'સાપરાધ મનુષ્યવધ' કલમ દૂર કરવાની અરજી કોર્ટે ફગાવી

ફોટો સ્ટોરી

રીલ્સ

શેરબજાર

વીડિયોઝ