Sign In

Subscribe Whatsapp Channel

તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી ચૂંટણી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : મહેસાણાને અહિંસાની ભૂમિ કેમ કહેવાય છે ? જાણો ચાવડા, રાજપૂતોથી લઈ ગાયકવાડ સુધીના ઇતિહાસ વિશે

મહેસાણા ગુજરાત રાજ્યનું એક મુખ્ય શહેર છે, જેનું ઐતિહાસિક, સાંસ્કૃતિક અને આર્થિક મહત્વ છે. તેનું નામકરણ અને ઇતિહાસ ઘણી રસપ્રદ ઘટનાઓ સાથે સંકળાયેલા છે. ચાલો તેનું ટૂંકું વર્ણન જાણીએ

Ashvin Patel | Updated on: Feb 19, 2025 | 5:26 PM

મહેસાણાનો ઇતિહાસ જાણવાથી આપણને પૌરાણિક સમયની યાદ આવે છે જ્યારે તેને આનર્ત અથવા અપરાન્ત કહેવામાં આવતું હતું. આ શહેરનો ઉલ્લેખ સ્કંદ પુરાણ અને ભ્રાતૃપ્તિ પુરાણમાં પણ જોવા મળે છે. આ પ્રાચીન શિલાલેખોમાં, વડનગરનો ઉલ્લેખ આનર્તપુરની રાજધાની તરીકે કરવામાં આવ્યો છે. — મહેસાણાનો ઇતિહાસ જાણવાથી આપણને પૌરાણિક સમયની યાદ આવે છે જ્યારે તેને આનર્ત અથવા અપરાન્ત કહેવામાં આવતું હતું. આ શહેરનો ઉલ્લેખ સ્કંદ પુરાણ અને ભ્રાતૃપ્તિ પુરાણમાં પણ જોવા મળે છે. આ પ્રાચીન શિલાલેખોમાં, વડનગરનો ઉલ્લેખ આનર્તપુરની રાજધાની તરીકે કરવામાં આવ્યો છે.
1 / 9

મહેસાણાના સમગ્ર ઇતિહાસમાં, શહેર વિવિધ ઉથલપાથલમાંથી પસાર થયું છે, જેની આ સ્થળ પર ઊંડી અસર પડી છે. મૌર્ય યુગથી લઈને ચાલુક્ય, મુઘલ, ગાયકવાડ અને મરાઠા સુધી, મહેસાણા હંમેશા તેની સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ અને ભવ્યતા માટે જાણીતું રહ્યું છે. શહેરમાં પ્રાગૈતિહાસિક યુગના નિશાન પણ છે. — મહેસાણાના સમગ્ર ઇતિહાસમાં, શહેર વિવિધ ઉથલપાથલમાંથી પસાર થયું છે, જેની આ સ્થળ પર ઊંડી અસર પડી છે. મૌર્ય યુગથી લઈને ચાલુક્ય, મુઘલ, ગાયકવાડ અને મરાઠા સુધી, મહેસાણા હંમેશા તેની સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ અને ભવ્યતા માટે જાણીતું રહ્યું છે. શહેરમાં પ્રાગૈતિહાસિક યુગના નિશાન પણ છે.
2 / 9

ગુજરાતના પુરાતત્વીય મહત્વના થોડા મુખ્ય સ્થળોમાંનું એક, લોટેશ્વર મહેસાણા જિલ્લામાં આવેલું છે. ખારી નદીના ડાબા કાંઠે રેતીના ટેકરા પર આવેલું હોવાથી આ સ્થળને સ્થાનિક ભાષામાં "ખારી નો ટિમ્બો" કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્થળ પર છઠ્ઠી સહસ્ત્રાબ્દી પૂર્વે શિકારી-સંગ્રહી સમુદાયો વસવાટ કરતા હતા. અને પછીથી તેનો ઉપયોગ પાલતુ પ્રાણીઓને રાખવા માટે કરવામાં આવતો હતો. સ્થળ પર ખોદકામમાં જાણવા મળ્યું કે લોટેશ્વરમાં બે સમયગાળાના પુરાવા છે, પહેલો સમયગાળો એકવિધ સંસ્કૃતિનો હતો જ્યારે બીજો સમયગાળો હડપ્પા સંસ્કૃતિ સાથે સંબંધિત હતો. અહીં એક અલગ સંસ્કૃતિના અસ્તિત્વને સાબિત કરવા માટે ઘણા મહત્વપૂર્ણ પુરાવા મળ્યા છે. ( Credits: Getty Images ) — ગુજરાતના પુરાતત્વીય મહત્વના થોડા મુખ્ય સ્થળોમાંનું એક, લોટેશ્વર મહેસાણા જિલ્લામાં આવેલું છે. ખારી નદીના ડાબા કાંઠે રેતીના ટેકરા પર આવેલું હોવાથી આ સ્થળને સ્થાનિક ભાષામાં "ખારી નો ટિમ્બો" કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્થળ પર છઠ્ઠી સહસ્ત્રાબ્દી પૂર્વે શિકારી-સંગ્રહી સમુદાયો વસવાટ કરતા હતા. અને પછીથી તેનો ઉપયોગ પાલતુ પ્રાણીઓને રાખવા માટે કરવામાં આવતો હતો. સ્થળ પર ખોદકામમાં જાણવા મળ્યું કે લોટેશ્વરમાં બે સમયગાળાના પુરાવા છે, પહેલો સમયગાળો એકવિધ સંસ્કૃતિનો હતો જ્યારે બીજો સમયગાળો હડપ્પા સંસ્કૃતિ સાથે સંબંધિત હતો. અહીં એક અલગ સંસ્કૃતિના અસ્તિત્વને સાબિત કરવા માટે ઘણા મહત્વપૂર્ણ પુરાવા મળ્યા છે. ( Credits: Getty Images )
3 / 9

મહેસાણાના પ્રાચીન ઇતિહાસમાં, ગુજરાતના જે વિસ્તારમાં મહેસાણા આવેલું છે ત્યાં ગુપ્ત, મૌર્ય અને બાદમાં ચાવડા વંશ સહિત અનેક મહાન રાજવંશોએ આક્રમણ કર્યું હતું. ઇ.સ.696માં સોલંકી શાસક ભુવડાએ ચાવડા રાજા પર હુમલો કરીને તેનું રાજ્ય કબજે કર્યું. પાછળથી, ચાવડા વંશના વારસદારોએ ફરી એકવાર આ સ્થાન પર શાસન કર્યું અને આ પ્રદેશમાં એક વિશાળ સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું. તેમણે સોલંકી શાસકો પાસેથી પોતાનું સામ્રાજ્ય પાછું મેળવ્યું અને આવનારી ઘણી સદીઓ સુધી આ પ્રદેશના નિર્વિવાદ રાજા રહ્યા. ( Credits: Getty Images ) — મહેસાણાના પ્રાચીન ઇતિહાસમાં, ગુજરાતના જે વિસ્તારમાં મહેસાણા આવેલું છે ત્યાં ગુપ્ત, મૌર્ય અને બાદમાં ચાવડા વંશ સહિત અનેક મહાન રાજવંશોએ આક્રમણ કર્યું હતું. ઇ.સ.696માં સોલંકી શાસક ભુવડાએ ચાવડા રાજા પર હુમલો કરીને તેનું રાજ્ય કબજે કર્યું. પાછળથી, ચાવડા વંશના વારસદારોએ ફરી એકવાર આ સ્થાન પર શાસન કર્યું અને આ પ્રદેશમાં એક વિશાળ સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું. તેમણે સોલંકી શાસકો પાસેથી પોતાનું સામ્રાજ્ય પાછું મેળવ્યું અને આવનારી ઘણી સદીઓ સુધી આ પ્રદેશના નિર્વિવાદ રાજા રહ્યા. ( Credits: Getty Images )
4 / 9

મહેસાણાની સ્થાપના અલાઉદ્દીન ખિલજીના બહાદુર સેનાપતિ પુંજાજી ચાવડાના પુત્ર મહેસાજી ચાવડાના શાસનકાળ દરમિયાન એક શહેર તરીકે થઈ હતી. તેમણે શહેરનું સીમાચિહ્ન અને ભવ્ય કમાન તોરણ બનાવ્યું હતું અને આ યુગ દરમિયાન તેમના દ્વારા દેવી તોરણનું મંદિર પણ બનાવવામાં આવ્યું હતું, જે હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ ભાદ્રપદ સુદ 10 મુજબ 1358 એડી અથવા વિક્રમ સંવત 1414માં બનેલ છે. — મહેસાણાની સ્થાપના અલાઉદ્દીન ખિલજીના બહાદુર સેનાપતિ પુંજાજી ચાવડાના પુત્ર મહેસાજી ચાવડાના શાસનકાળ દરમિયાન એક શહેર તરીકે થઈ હતી. તેમણે શહેરનું સીમાચિહ્ન અને ભવ્ય કમાન તોરણ બનાવ્યું હતું અને આ યુગ દરમિયાન તેમના દ્વારા દેવી તોરણનું મંદિર પણ બનાવવામાં આવ્યું હતું, જે હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ ભાદ્રપદ સુદ 10 મુજબ 1358 એડી અથવા વિક્રમ સંવત 1414માં બનેલ છે.
5 / 9

દેવી તોરણનું આ મંદિર મહેસાણાની ભવ્ય સ્થાપનાનું સાક્ષી છે અને મહેસાણાના અસ્તિત્વના 649 વર્ષોથી પ્રજ્વલિત રહેલી શાશ્વત જ્યોત ધરાવે છે. 1932 દરમિયાન, જયસિંહ બ્રહ્મભટ્ટની પ્રાચીન કવિતાઓમાં પણ મહેસાણાનું આ રીતે વર્ણન કરવામાં આવ્યું હતું. ( Credits: Getty Images ) — દેવી તોરણનું આ મંદિર મહેસાણાની ભવ્ય સ્થાપનાનું સાક્ષી છે અને મહેસાણાના અસ્તિત્વના 649 વર્ષોથી પ્રજ્વલિત રહેલી શાશ્વત જ્યોત ધરાવે છે. 1932 દરમિયાન, જયસિંહ બ્રહ્મભટ્ટની પ્રાચીન કવિતાઓમાં પણ મહેસાણાનું આ રીતે વર્ણન કરવામાં આવ્યું હતું. ( Credits: Getty Images )
6 / 9

ગુજરાતના ઇતિહાસમાં પાછળથી, જ્યારે ગાયકવાડોએ વડોદરાનો પાયો નાખ્યો, ત્યારે પાટણને સમગ્ર ઉત્તર ગુજરાતનું વહીવટી પાટનગર બનાવવામાં આવ્યું. પાટણ દૂર હોવાથી, કડી શહેરને ઉત્તરીય પ્રદેશનું મુખ્ય મથક બનાવવામાં આવ્યું. પરંતુ 1902માં ગાયકવાડ વંશજોએ તેમનું મુખ્ય મથક મહેસાણા ખસેડ્યું અને તેમના રાજ્યના ઉત્તરીય પ્રદેશને પાટણ, વડનગર, દહેગામ, કડી, આટાવાસુબા, વિસનગર, વિજાપુર અને ખેરાલુ એમ 8 પ્રાંતોમાં વિભાજીત કરી દીધું. 1947માં સ્વતંત્રતા સમયે, તેને બોમ્બે રાજ્યમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યું. — ગુજરાતના ઇતિહાસમાં પાછળથી, જ્યારે ગાયકવાડોએ વડોદરાનો પાયો નાખ્યો, ત્યારે પાટણને સમગ્ર ઉત્તર ગુજરાતનું વહીવટી પાટનગર બનાવવામાં આવ્યું. પાટણ દૂર હોવાથી, કડી શહેરને ઉત્તરીય પ્રદેશનું મુખ્ય મથક બનાવવામાં આવ્યું. પરંતુ 1902માં ગાયકવાડ વંશજોએ તેમનું મુખ્ય મથક મહેસાણા ખસેડ્યું અને તેમના રાજ્યના ઉત્તરીય પ્રદેશને પાટણ, વડનગર, દહેગામ, કડી, આટાવાસુબા, વિસનગર, વિજાપુર અને ખેરાલુ એમ 8 પ્રાંતોમાં વિભાજીત કરી દીધું. 1947માં સ્વતંત્રતા સમયે, તેને બોમ્બે રાજ્યમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યું.
7 / 9

જ્યારે બોમ્બેને પાછળથી ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રમાં વિભાજીત કરવામાં આવ્યું, ત્યારે 1960 માં મહેસાણાને ગુજરાતમાં સમાવવામાં આવ્યું. 964માં, આ જિલ્લાનો મોટો ભાગ ગાંધીનગર જિલ્લામાં ભેળવી દેવામાં આવ્યો અને 2000માં; મહેસાણાનો કેટલોક ભાગ પાટણ જિલ્લામાં પણ ગયો. ( Credits: Getty Images ) — જ્યારે બોમ્બેને પાછળથી ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રમાં વિભાજીત કરવામાં આવ્યું, ત્યારે 1960 માં મહેસાણાને ગુજરાતમાં સમાવવામાં આવ્યું. 964માં, આ જિલ્લાનો મોટો ભાગ ગાંધીનગર જિલ્લામાં ભેળવી દેવામાં આવ્યો અને 2000માં; મહેસાણાનો કેટલોક ભાગ પાટણ જિલ્લામાં પણ ગયો. ( Credits: Getty Images )
8 / 9

આજે, મહેસાણા આ રાજ્યનો એક અલગ જિલ્લો છે અને ઔદ્યોગિકીકરણ અને વિકાસના માર્ગ પર ઝડપથી આગળ વધી રહ્યો છે. — આજે, મહેસાણા આ રાજ્યનો એક અલગ જિલ્લો છે અને ઔદ્યોગિકીકરણ અને વિકાસના માર્ગ પર ઝડપથી આગળ વધી રહ્યો છે.
9 / 9

મોઢેરા સૂર્ય મંદિર અને આસપાસના ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક સ્થળોની મુલાકાત લઈ તમારી ટ્રિપ યાદગાર બનાવો. મહેસાણાની આવી સ્ટોરી વાંચવા અહીં ક્લિક કરો..

ગુજરાત જનરલ નોલેજ

Follow Us:

Related Photo Gallery

પતિ તેની પત્ની પાસેથી ખાધા ખોરાકી માંગી શકે છે?

કેપ્ટન ઋષભ પંતની એક ભૂલના કારણે લખનૌએ હારી મેચ !

ઋષભ પંત શૂન્ય રને આઉટ થતાં જ તેના નામે જોડાયો ચોંકાવનારો રેકોર્ડ

કેએલ રાહુલ મેચ છોડી અચાનક દિલ્હી કેપિટલ્સથી થયો દૂર, જાણો કેમ?

IPL 2025 DC vs LSG : 7મી ઓવરના 5માં બોલે બાપુના ખેલાડીની ભૂલ

કારમાં CNG ભરાવતી વખતે ગાડીમાંથી કેમ ઊતરવું પડે છે ?

અહીં તિલ હોય તો તમારું જીવન રહેશે ચમકતું..!

અવકાશયાત્રી અવકાશમાં મૃત્યુ પામે તો તેના મૃતદેહ સાથે શું કરવામાં આવે ?

હવે ઘરે બેઠા જ બનાવો ડ્રાઇવિંગ લાયસન્સ – જાણો સરળ પ્રોસેસ

દાહોદના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ, જાણો સમસ્ત વાર્તા

સતત છઠ્ઠા દિવસે શેરબજારમાં રહી રોનક

ગર્લફ્રેન્ડ સાથે ફરવા માટે ગુજરાતના બેસ્ટ સ્થળો

Skin tanning : તડકાને કારણે સ્કિન થઇ ગઇ છે કાળી?

IPLનો સૌથી મોંઘો ખેલાડી રિષભ પંત દર કલાકે કેટલા પૈસા કમાશે?

19 વર્ષની ટીવી અભિનેત્રી પર લટ્ટુ થયો 46 વર્ષનો અભિનેતા !

ઉનાળામાં ફુદીનાના પાન ચાવવાના ચમત્કારિક ફાયદા જાણો

Mukesh Ambani વેચી રહ્યા છે સૌથી સસ્તું લેપટોપ! કિંમત 13 હજારથી પણ ઓછી

BCCIએ નવા સેન્ટ્રલ કોન્ટ્રાક્ટની જાહેરાત કરી

સ્વપ્ન સંકેત: આ સપના હંમેશા સાચા પડે છે

સલમાન ખાન સિકંદરના સેટ પર સતત 14 કલાક કામ કરતો

Chaitra Navratri 2025 : વાસ્તુ દોષોમાંથી રાહત મેળવવા માંગો છો ?

સૌરભ હત્યાંકાંડ : જેલમાં નશા વગર નથી આવી રહી મુસ્કાન અને સાહિલને ઊંઘ

કોણ છે MIનો વિગ્નેશ પુથુર, જેના વખાણ ધોનીએ પણ કર્યા

Lizards: દિવાલો પરની ગરોળીઓથી છુટકારો: રસોડાના ઉપાયો

ચાર્જ કર્યા બાદ ઝડપથી ઉતરી જાય છે ફોનની બેટરી? આ ટિપ્સ કરી લો ફોલો

કાનુની સવાલ: કેમ વધી રહ્યું છે ગ્રે ડિવોર્સનું પ્રમાણ?

સતત બીજા દિવસે સસ્તું થયું સોનું ! જાણો આજનો 10 ગ્રામનો ભાવ

દાદીમાની વાતો: સૂર્યાસ્ત પછી સિંદૂર લગાવવામાં કેમ નથી આવતું?

Bhramari Pranayam: માઈગ્રેન અને માથાનો દુખાવો થશે દૂર

સ્ત્રીઓમાં કેમ વધી જાય છે UTI ચેપનું જોખમ

આ રાશિના જાતકોને આજે કાર્યક્ષેત્રમાં ઘણી વ્યસ્તતા રહેશે

IPL પહેલી મેચમાં ચેન્નાઈની જીત, પણ થઈ ગઈ એક મોટી ભૂલ !

IPL 2025 : સૌથી ખરાબ રેકોર્ડમાં નંબર 1 પોઝિશન પર આવી ગયો રોહિત શર્મા

યશસ્વી જયસ્વાલે પોતાના જ ખેલાડીને માર્યો બોલ !

IPL 2025 : SRH ના બેટ્સમેનું છગ્ગા અને ચોગ્ગા મારવાનું મળી ગયું રહસ્ય

IPL નો સૌથી મોટો સ્કોર તોડવાથી ચૂક્યું SRH

સનરાઇઝર્સે IPL 2025 માં મેદાનમાં ઉતરતાની સાથે કરી દીધો કમાલ

ઈશાન કિશને માત્ર 45 બોલમાં બનાવી IPL 2025 ની પહેલી સદી

GSRTCની 'મન ફાવે ત્યાં ફરો' યોજના શરૂ કરી

એમએસ ધોનીએ નિવૃત્તિ અંગે મૌન તોડ્યું

IPL 2025માં SRH vs RR વચ્ચેની મેચમાં આ બોલર ધોવાયો

શૂન્ય લગ્ન શું છે, વિસ્તારથી જાણો

પીરિયડ ક્રેપ્સથી આ રીતે છુટકારો મેળવો

અમદાવાદથી દિલ્હી સુધી છે જામા મસ્જિદ, તો આ નામનો અર્થ શું થાય છે?

બજાર જેવું જ ઘરે બનાવો અલગ અલગ ફ્લેવરનું ગ્રીક યોગર્ટ

એકમાત્ર અભિનેત્રી, જેણે છૂટાછેડા પર ઠુકરાવી 200 કરોડની એલિમની !

ઉનાળામાં તમારા જીવનસાથી સાથે ભારતની આ રોમેન્ટિક સ્થળોની મુલાકાત લો

મુંબઈ-CSK મેચ પહેલા ચાહકો માટે ખરાબ સમાચાર

ઉનાળામાં ડ્રાય સ્કીનથી છુટકારો મેળવો: ઘરેલુ ઉપાયો અને ટિપ્સ

IPLમાં સૌથી યુવા કરોડપતિ ક્રિકેટર પર છે ચાહકોની નજર

Web Stories View more

આજનું રાશિફળ તારીખ : 25-03-2025

IPL વચ્ચે ખુશખબર, આથિયા શેટ્ટી માતા બની, નાની પરીને આપ્યો જન્મ

અત્યાર સુધીમાં કેટલા ઓટો-રિક્ષા ચાલકના પુત્રોએ IPLમાં નામના મેળવી છે?

Jioનું સૌથી સસ્તું રિચાર્જ, માત્ર 11 રૂપિયામાં મળી રહ્યો છે મોટો લાભ

આ 5 ભૂલ તમારા હાડકાંને કરી દેશે પોલા,યુવાનીમાં આવી જશે ઘડપણ

હરભજન સિંહ પર IPLમાંથી પ્રતિબંધ મુકવાની માંગ ઉઠી

Most Read Stories

7 શહેરોમાં તાપમાનનો પારો 40 ડિગ્રીને પાર

પતિ તેની પત્ની પાસેથી ખાધા ખોરાકી માંગી શકે છે?

ટેરો કાર્ડ :આ રાશિના જાતકોને આજે વેપારમાં થશે ફાયદો

25 માર્ચ અને મંગળવારના પંચાંગની મેળવો સંપૂર્ણ જાણકારી

Latest News View more

પતિ તેની પત્ની પાસેથી ખાધા ખોરાકી માંગી શકે છે?

7 શહેરોમાં તાપમાનનો પારો 40 ડિગ્રીને પાર

ટેરો કાર્ડ :આ રાશિના જાતકોને આજે વેપારમાં થશે ફાયદો

25 માર્ચ અને મંગળવારના પંચાંગની મેળવો સંપૂર્ણ જાણકારી

આ રાશિના જાતકોને આજે શેર, લોટરી વગેરેથી આર્થિક લાભ થશે

Latest Videos View more

મોરારી બાપુએ સુનિતા વિલિયમ્સની કરી પ્રશંસા, જુઓ Video

NEET રજીસ્ટ્રેશનની તારીખ લંબાવવા વાલીઓએ NTA સમક્ષ કરી માગ

ધોરાજીમાં કાચા રસ્તે ડાયવર્ઝન અપાતા વાહનચાલકો થયા પારાવાર પરેશાન

બોડેલીમાં બનશે ગુજરાતનો સૌપ્રથમ રબર ડેમ, ખેડૂતોને સમસ્યાનો આવશે અંત

અમદાવાદ ઍરપોર્ટ પરથી ઝડપાયુ ₹2.76 કરોડની કિંમતનું દાણચોરીનું સોનુ

ગુજરાતમાં RSSનો વધ્યો વ્યાપ, રોજ મળતી શાખામાં થયો નોંધપાત્ર વધારો

શંકરાચાર્ય સદાનંદ સરસ્વતીએ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ અંગે ટિપ્પણીને વખોડી

સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયના વધુ એક સાહિત્યએ સર્જ્યો વિવાદ

ગીરના રિસોર્ટમાં ઝડપાયો જુગારનો મોટો અડ્ડો, 55 શખ્સો ઝડપાયા

ગુજરાતમાં કાળઝાળ ગરમી, 43 ડિગ્રીથી વધુ તાપમાનની આગાહી