हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : તારાગઢ કિલ્લાના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

રાજસ્થાનના બુંદી શહેરને અડીને આવેલી અરવલ્લી પર્વતમાળાની ઊંચી ટેકરીઓ પર સ્થિત આ ઐતિહાસિક ગઢને તારાગઢ કિલ્લો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સ્થાનિક લોકો એને બુંદીનો પ્રાચીન કિલ્લો પણ કહે છે. બુંદી રાજ્યની સ્થાપના કરનાર રાવ દેવ હાડાએ 14મી સદી દરમિયાન આ ભવ્ય ગઢના નિર્માણનો આરંભ કર્યો હતો, જેથી તે આજ સુધી શૌર્ય અને સ્થાપત્યકળાનું પ્રતિક બની રહ્યો છે.

| Updated on: Dec 03, 2025 | 6:45 PM
Share
બુંદી નગરમાં આવેલા આ ભવ્ય ગઢનું નિર્માણ લગભગ 14મી સદીના મધ્યકાળમાં રાજપૂત શાસકો દ્વારા કરવામાં આવ્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે. રાજા અજયપાલ ચૌહાણના સમયમાં રાવ સિંહ બારે આ કિલ્લાની રચનાને આકાર આપ્યો હતો. રાજસ્થાનના પ્રારંભિક કિલ્લાઓમાં ગણાતા આ ગઢે રાજપૂતોની અંદરની લડાઈઓથી લઈને મુસ્લિમ સૈનિકોએ કરેલા આક્રમણો અને બાદમાં બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન થયેલી અથડામણો બધાનો ઈતિહાસ નિહાળ્યો છે. સતત યુદ્ધો અને રાજકીય ફેરફારોને કારણે જૂના બુંદી રાજ્યનું ભૂગોળીય સ્વરૂપ બદલાતું ગયું, 1264માં કોટા તેના એક ભાગરૂપે ઉભર્યો અને 1838માં ઝાલાવાડ અલગ પ્રાંત તરીકે અસ્તિત્વમાં આવ્યો.

બુંદી નગરમાં આવેલા આ ભવ્ય ગઢનું નિર્માણ લગભગ 14મી સદીના મધ્યકાળમાં રાજપૂત શાસકો દ્વારા કરવામાં આવ્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે. રાજા અજયપાલ ચૌહાણના સમયમાં રાવ સિંહ બારે આ કિલ્લાની રચનાને આકાર આપ્યો હતો. રાજસ્થાનના પ્રારંભિક કિલ્લાઓમાં ગણાતા આ ગઢે રાજપૂતોની અંદરની લડાઈઓથી લઈને મુસ્લિમ સૈનિકોએ કરેલા આક્રમણો અને બાદમાં બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન થયેલી અથડામણો બધાનો ઈતિહાસ નિહાળ્યો છે. સતત યુદ્ધો અને રાજકીય ફેરફારોને કારણે જૂના બુંદી રાજ્યનું ભૂગોળીય સ્વરૂપ બદલાતું ગયું, 1264માં કોટા તેના એક ભાગરૂપે ઉભર્યો અને 1838માં ઝાલાવાડ અલગ પ્રાંત તરીકે અસ્તિત્વમાં આવ્યો.

1 / 7
‘તારાગઢ’ નામ પાછળની માન્યતા અનુસાર, આ ગઢ રાત્રે આકાશમાં ઝળહળતા તારાઓ જેટલો તેજસ્વી અને ઊંચાઈ ધરાવતો લાગે છે. ટેકરી પર ઊભેલો આ કિલ્લો દૂરથી તારાની આકૃતિ જેવો દેખાય છે, તેથી લોકોએ તેને પ્રેમથી ‘તારાઓનો ગઢ’ અથવા ‘તારાગઢ’ તરીકે ઓળખાવવાનું શરૂ કર્યું. ( Credits: Getty Images )

‘તારાગઢ’ નામ પાછળની માન્યતા અનુસાર, આ ગઢ રાત્રે આકાશમાં ઝળહળતા તારાઓ જેટલો તેજસ્વી અને ઊંચાઈ ધરાવતો લાગે છે. ટેકરી પર ઊભેલો આ કિલ્લો દૂરથી તારાની આકૃતિ જેવો દેખાય છે, તેથી લોકોએ તેને પ્રેમથી ‘તારાઓનો ગઢ’ અથવા ‘તારાગઢ’ તરીકે ઓળખાવવાનું શરૂ કર્યું. ( Credits: Getty Images )

2 / 7
એક ઊંચી ઢાળ ચઢીને આપણે તારાગઢ કિલ્લાના મુખ્ય દ્વાર સુધી પહોંચીએ છીએ, જ્યાં પ્રવેશદ્વાર હાથીઓની સુંદર કોતરણીથી સજાયેલું જોવા મળે છે. મધ્યયુગીન સમયમાં આ જ માર્ગ પરથી રાજાઓ પોતાની રથ અથવા ગાડીઓમાં બેઠા મહેલ સુધી પહોંચતા હતા. ( Credits: Getty Images )

એક ઊંચી ઢાળ ચઢીને આપણે તારાગઢ કિલ્લાના મુખ્ય દ્વાર સુધી પહોંચીએ છીએ, જ્યાં પ્રવેશદ્વાર હાથીઓની સુંદર કોતરણીથી સજાયેલું જોવા મળે છે. મધ્યયુગીન સમયમાં આ જ માર્ગ પરથી રાજાઓ પોતાની રથ અથવા ગાડીઓમાં બેઠા મહેલ સુધી પહોંચતા હતા. ( Credits: Getty Images )

3 / 7
આજે તારાગઢ કિલ્લો હરિયાળી ટેકરીઓ અને જંગલી પ્રકૃતિ વચ્ચે એકાંતમાં ઉભો છે, પરંતુ લાંબા સમયથી થઇ રહેલી અવગણનાની અસર તેના પર સ્પષ્ટ રીતે દેખાય છે. કોટાથી લગભગ 39 કિમી દૂર સ્થિત આ ગઢનું નિર્માણ 1354 આસપાસ થયું હતું. ઊંચો ઢાળ પર આવેલી તેની રચનામાં પ્રવેશ માટે ત્રણ મુખ્ય દ્વાર લક્ષ્મી પોળ, ફૂટા દરવાજા અને ગગુડી કા ફાટક બનાવવામાં આવ્યા હતા. 13મી–14મી સદી દરમિયાન ઊભા કરાયેલા આ દ્વાર આજે તિરાડો અને અને મોટાભાગે ખંડેર હાલતમાં છે. પોતાના તેજસ્વી સમયામાં આ ‘સ્ટાર કિલ્લો’ તેની ગુપ્ત સૂરંગો માટે જાણીતો હતો, પરંતુ હાલ આ રસ્તાઓ બંધ પડી ગયા છે અને તેમની રચનાના કોઈ નકશા ઉપલબ્ધ ન હોવાથી તેમના નિશાન શોધવા પણ અત્યંત મુશ્કેલ છે. ( Credits: Getty Images )

આજે તારાગઢ કિલ્લો હરિયાળી ટેકરીઓ અને જંગલી પ્રકૃતિ વચ્ચે એકાંતમાં ઉભો છે, પરંતુ લાંબા સમયથી થઇ રહેલી અવગણનાની અસર તેના પર સ્પષ્ટ રીતે દેખાય છે. કોટાથી લગભગ 39 કિમી દૂર સ્થિત આ ગઢનું નિર્માણ 1354 આસપાસ થયું હતું. ઊંચો ઢાળ પર આવેલી તેની રચનામાં પ્રવેશ માટે ત્રણ મુખ્ય દ્વાર લક્ષ્મી પોળ, ફૂટા દરવાજા અને ગગુડી કા ફાટક બનાવવામાં આવ્યા હતા. 13મી–14મી સદી દરમિયાન ઊભા કરાયેલા આ દ્વાર આજે તિરાડો અને અને મોટાભાગે ખંડેર હાલતમાં છે. પોતાના તેજસ્વી સમયામાં આ ‘સ્ટાર કિલ્લો’ તેની ગુપ્ત સૂરંગો માટે જાણીતો હતો, પરંતુ હાલ આ રસ્તાઓ બંધ પડી ગયા છે અને તેમની રચનાના કોઈ નકશા ઉપલબ્ધ ન હોવાથી તેમના નિશાન શોધવા પણ અત્યંત મુશ્કેલ છે. ( Credits: Getty Images )

4 / 7
તારાગઢ કિલ્લો તેના સુવર્ણ યુગમાં ટેકરીને આરપાર કરતી ગુપ્ત સૂરંગો માટે વિશેષ પ્રસિદ્ધ હતો. કહેવાય છે કે યુદ્ધ દરમ્યાન પરાજયની શક્યતા ઊભી થાય ત્યારે રાજા અને તેમના સૈનિકો આ સૂરંગોની મદદથી સુરક્ષિત રીતે બહાર નીકળી શકતા. કિલ્લાની ડિઝાઇનમાં અનેક ટનલ સમાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમના વિશે કોઈ અધિકૃત ઐતિહાસિક નોંધો ઉપલબ્ધ નથી, તેથી આજ સુધી પણ તેમની ચોક્કસ રચના રહસ્યમય જ છે. સમયની સાથે મોટાભાગની સૂરંગો ધરાશાયી થઇ કાટમાળથી ઢંકાઈ ગઈ છે, જેના કારણે હાલ એ માર્ગોમાં પ્રવેશ કરવો શક્ય નથી. ( Credits: Getty Images )

તારાગઢ કિલ્લો તેના સુવર્ણ યુગમાં ટેકરીને આરપાર કરતી ગુપ્ત સૂરંગો માટે વિશેષ પ્રસિદ્ધ હતો. કહેવાય છે કે યુદ્ધ દરમ્યાન પરાજયની શક્યતા ઊભી થાય ત્યારે રાજા અને તેમના સૈનિકો આ સૂરંગોની મદદથી સુરક્ષિત રીતે બહાર નીકળી શકતા. કિલ્લાની ડિઝાઇનમાં અનેક ટનલ સમાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમના વિશે કોઈ અધિકૃત ઐતિહાસિક નોંધો ઉપલબ્ધ નથી, તેથી આજ સુધી પણ તેમની ચોક્કસ રચના રહસ્યમય જ છે. સમયની સાથે મોટાભાગની સૂરંગો ધરાશાયી થઇ કાટમાળથી ઢંકાઈ ગઈ છે, જેના કારણે હાલ એ માર્ગોમાં પ્રવેશ કરવો શક્ય નથી. ( Credits: Getty Images )

5 / 7
તારાગઢ કિલ્લાનો સૌથી પ્રસિદ્ધ હિસ્સો તેના વિશાળ યુદ્ધભૂમિ તરીકે ઓળખાતો 16મી સદીનો ભીમ બુર્જ છે. આ મજબૂત બુર્જ પર એક સમયમાં ‘ગર્ભ ગુંજમ’ નામની પ્રચંડ તોપ સ્થાપિત હતી, જેને તેના ગર્જન જેવા ધડાકાઓ માટે ઓળખવામાં આવતો, માનો કિલ્લાના અંતરાળમાંથી ગર્જના સંભળાતી હોય. ( Credits: Getty Images )

તારાગઢ કિલ્લાનો સૌથી પ્રસિદ્ધ હિસ્સો તેના વિશાળ યુદ્ધભૂમિ તરીકે ઓળખાતો 16મી સદીનો ભીમ બુર્જ છે. આ મજબૂત બુર્જ પર એક સમયમાં ‘ગર્ભ ગુંજમ’ નામની પ્રચંડ તોપ સ્થાપિત હતી, જેને તેના ગર્જન જેવા ધડાકાઓ માટે ઓળખવામાં આવતો, માનો કિલ્લાના અંતરાળમાંથી ગર્જના સંભળાતી હોય. ( Credits: Getty Images )

6 / 7
તારાગઢ કિલ્લાનું નિર્માણ આસપાસના વિસ્તારમાં મળતા કઠણ અને લીલા રંગના સર્પ પથ્થરથી કરવામાં આવ્યું હતું. આ ખાસ પથ્થર પર સૂક્ષ્મ કોતરણી કરવી મુશ્કેલ હોવાથી, કિલ્લાની ભીંતોમાં શિલ્પોની સંખ્યા ઓછી અને ચિત્રકલાનું પ્રમાણ વધારે જોવા મળે છે. અહીં રચાયેલા ભીતિચિત્ર ભારતીય દરબારી ચિત્રશૈલીના પ્રાચીન અને ઉત્તમ ઉદાહરણ માનવામાં આવે છે. સમયની અસરથી ઘણા ચિત્રો ધીમે ધીમે ઝાંખા પડી ગયા છે અને બારીઓમાં લાગેલા રંગીન કાચ પણ હવે તૂટફૂટની સ્થિતિમાં છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) ( Credits: Getty Images )

તારાગઢ કિલ્લાનું નિર્માણ આસપાસના વિસ્તારમાં મળતા કઠણ અને લીલા રંગના સર્પ પથ્થરથી કરવામાં આવ્યું હતું. આ ખાસ પથ્થર પર સૂક્ષ્મ કોતરણી કરવી મુશ્કેલ હોવાથી, કિલ્લાની ભીંતોમાં શિલ્પોની સંખ્યા ઓછી અને ચિત્રકલાનું પ્રમાણ વધારે જોવા મળે છે. અહીં રચાયેલા ભીતિચિત્ર ભારતીય દરબારી ચિત્રશૈલીના પ્રાચીન અને ઉત્તમ ઉદાહરણ માનવામાં આવે છે. સમયની અસરથી ઘણા ચિત્રો ધીમે ધીમે ઝાંખા પડી ગયા છે અને બારીઓમાં લાગેલા રંગીન કાચ પણ હવે તૂટફૂટની સ્થિતિમાં છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) ( Credits: Getty Images )

7 / 7

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ઈતિહાસજનરલ નોલેજરાજસ્થાન
Web Stories View more
અનાજના બે અલગ-અલગ પ્રકાર હોય છે, દરેકના હોય છે અલગ ફાયદા
અનાજના બે અલગ-અલગ પ્રકાર હોય છે, દરેકના હોય છે અલગ ફાયદા
મહારાષ્ટ્રીયન લુકમાં જોવા મળી મૃણાલ ઠાકુર, જુઓ Photos
મહારાષ્ટ્રીયન લુકમાં જોવા મળી મૃણાલ ઠાકુર, જુઓ Photos
સારા અર્જુનનો પરિવાર જુઓ
સારા અર્જુનનો પરિવાર જુઓ
દુનિયાની આ Dog બ્રીડ અત્યંત શક્તિશાળી અને ખતરનાક પરંતુ એકદમ વફાદાર
દુનિયાની આ Dog બ્રીડ અત્યંત શક્તિશાળી અને ખતરનાક પરંતુ એકદમ વફાદાર
શરીરમાં કયા પોષક તત્વોની કમીને કારણે ખરે છે વાળ ? જાણો
શરીરમાં કયા પોષક તત્વોની કમીને કારણે ખરે છે વાળ ? જાણો
શું શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા અને શ્રીમદ્ભાગવદ અલગ છે? જાણો આજે તફાવત
શું શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા અને શ્રીમદ્ભાગવદ અલગ છે? જાણો આજે તફાવત
Latest Videos View more
આ રાશિના જાતકો ઐતિહાસિક યાત્રાની યોજના બનાવી શકે છે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકો ઐતિહાસિક યાત્રાની યોજના બનાવી શકે છે, જુઓ Video
ગુજરાતના CM-DyCM સંગઠન અને સામાજિક સમીક્ષા મુદ્દે PM મોદીને મળ્યા
ગુજરાતના CM-DyCM સંગઠન અને સામાજિક સમીક્ષા મુદ્દે PM મોદીને મળ્યા
થોળ પક્ષી અભયારણ્યમાં છેલ્લા 20 વર્ષમાં યાયાવર પક્ષીની સંખ્યામાં વધારો
થોળ પક્ષી અભયારણ્યમાં છેલ્લા 20 વર્ષમાં યાયાવર પક્ષીની સંખ્યામાં વધારો
હવામાન વિભાગની આગાહી, ગુજરાતમાં જળવાઈ રહેશે ઠંડીનું પ્રમાણ
હવામાન વિભાગની આગાહી, ગુજરાતમાં જળવાઈ રહેશે ઠંડીનું પ્રમાણ
આ રાશિના જાતકોનો દિવસ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકોનો દિવસ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે, જુઓ Video
AMC દ્વારા 35 શાળાઓને સીલ કરવાનો મામલો, પ્રિ-સ્કૂલ એસોસિએશન નારાજ
AMC દ્વારા 35 શાળાઓને સીલ કરવાનો મામલો, પ્રિ-સ્કૂલ એસોસિએશન નારાજ
ડંકી રૂટથી વિદેશ જવા ઈચ્છતો મહેસાણાનો પરિવાર લિબિયામાં બન્યો બંધક
ડંકી રૂટથી વિદેશ જવા ઈચ્છતો મહેસાણાનો પરિવાર લિબિયામાં બન્યો બંધક
દાહોદના જંગલ બાદ હવે છોટા ઉદેપુરના જંગલમાં જોવા મળ્યો વાઘ
દાહોદના જંગલ બાદ હવે છોટા ઉદેપુરના જંગલમાં જોવા મળ્યો વાઘ
SOGએ ઝડપેલા હાઈબ્રીડ ગાંજાનો મુખ્ય સપ્લાયર ઝડપાયો
SOGએ ઝડપેલા હાઈબ્રીડ ગાંજાનો મુખ્ય સપ્લાયર ઝડપાયો
ચંડીસર GIDCમાંથી 35 લાખનો શંકાસ્પદ ઘીનો જથ્થો જપ્ત
ચંડીસર GIDCમાંથી 35 લાખનો શંકાસ્પદ ઘીનો જથ્થો જપ્ત
g clip-path="url(#clip0_868_265)">