History of city name : લખપતના કિલ્લાનો ઈતિહાસ જાણો છો, શુ છે સમગ્ર વાર્તા
લખપત કિલ્લો કચ્છ જિલ્લાના ઉત્તર-પશ્ચિમ તટે, અરબી સમુદ્રના કિનારે, આજના લખપત ખાતે આવેલો છે. આ વિસ્તાર પહેલાં સિંધુ નદીના પાસે હોવાથી વેપાર માટે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ હતો. કિલ્લો આજે ઐતિહાસિક અવશેષ તરીકે ઉભો છે અને ગુજરાતમાં સંરક્ષિત સ્મારક તરીકે ઓળખાય છે.

ગુજરાત રાજ્યના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલ લખપત ગામમાં સ્થિત લખપતનો કિલ્લો પશ્ચિમ ભારતનો એક ઐતિહાસિક સ્મારક છે. આ કિલ્લાનું નિર્માણ ઈ.સ. 1801માં જમાદાર ફતેહ મહંમદ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. તે સમયગાળા દરમિયાન લખપત એક વ્યસ્ત બંદર શહેર તરીકે ખ્યાતિ ધરાવતું હતું. સિંધુ નદીના કિનારે આવેલ આ બંદરથી 1851 પહેલાં દરરોજ આશરે એક લાખ કોરીની આવક થતી હોવાથી આ સ્થળ “લખપત” તરીકે જાણીતું બન્યું.

એક માન્યતા મુજબ, કચ્છના મહારાજા લાખાએ જ્યારે આ બંદરનું નિર્માણ કરાવ્યું, ત્યારે તે સ્થાન “લખપત” તરીકે ઓળખાયું. ઐતિહાસિક નોંધો દર્શાવે છે કે ઈ.સ. 1819 આસપાસ, લખપત રજવાડાના સેનાપતિ અને કચ્છના પ્રખ્યાત વ્યૂહરચના નિષ્ણાત જમાદાર ફતેહ મહંમદ, જેમને “કચ્છ ક્રોમબેલ” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવતા, તેમણે આ ભવ્ય કિલ્લાનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. આજે પણ આ કિલ્લો પોતાના ભવ્ય સ્થાપત્ય સાથે ભૂતકાળના ગૌરવ અને કચ્છના સમૃદ્ધ ઇતિહાસની સાક્ષી તરીકે અડીખમ ઊભો છે.

ભલે આજે લખપતમાં અનેક પરિવર્તનો થઈ ગયા હોય, છતાં આ ઐતિહાસિક કિલ્લો પોતાની પ્રાચીન મહિમા સાથે અડીખમ ઊભો છે. કચ્છમાં ઈ.સ. 1819 અને 2001ના વર્ષોમાં આવેલા વિનાશક ભૂકંપો પણ તેને હલાવી શક્યા નથી. આ કિલ્લાના નિર્માતા જમાદાર ફતેહ મહંમદની વિજયગાથાને કવિ કેશવરામે પોતાના “ફતેહ સાગર” નામના ગ્રંથમાં સુંદર રીતે વર્ણવી છે. (Credits: - Wikipedia)

ઈ.સ. 1801માં ફતેહ મહંમદે આ કિલ્લાનું પુનઃનિર્માણ કરીને તેનું વિસ્તરણ કરાવ્યું હતું. અનિયમિત બહુકોણીય આકાર ધરાવતો આ કિલ્લો મજબૂત ગોળાકાર મિનારોથી ઘેરાયેલો છે અને કઠણ ભૂરા પથ્થરથી નિર્મિત છે. તેની દિવાલો આશરે 7 કિલોમીટર લાંબી અને ઊંચાઈમાં નોંધપાત્ર છે, પહોળાઈમાં બહુ જાડી નથી. (Credits: - Wikipedia)

તે સમયના દસ્તાવેજો મુજબ, લખપતનું વેપાર એટલું ફળીભૂત હતું કે તે કચ્છનું પ્રમુખ બંદરશહેર ગણાતું હતું. મીઠું, ઘઉં, મસાલા, સુકાંફળ, તેમજ અરબી દેશો અને સિંધી પ્રદેશ સાથેનો વેપાર અહીંથી થતો હતો. સિંધુ નદીના મુખ પર સ્થિત હોવાથી, તે વહાણવટાનું પ્રાથમિક કેન્દ્ર હતું. (Credits: - Wikipedia)

લખપતમાં ગુરુ નાનક દેવજી ગુરુદ્વારા આવેલું છે, જ્યાં શીખ ધર્મના પ્રથમ ગુરુના પગલાંનાં નિશાન પૂજવામાં આવે છે. અહીં જૂના જૈન મંદિરો અને દરગાહો પણ આવેલા છે.લખપત કિલ્લાની દીવાલો પરથી અરબી સમુદ્રનો નજારો અદ્ભુત લાગે છે. (Credits: - Wikipedia)

આજે લખપત ગામની વસ્તી ઓછી છે, પણ કિલ્લો પ્રવાસીઓ માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. કિલ્લાની મજબૂત દીવાલો, જૂના દરવાજા અને અંદરના અવશેષો કચ્છના સુવર્ણયુગની સાક્ષી આપે છે. ગુજરાત સરકાર તથા ASI (Archaeological Survey of India) દ્વારા તેને સંરક્ષિત સ્મારક જાહેર કરાયું છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)
Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.
