हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

ન્યાયાધીશ પર મહાભિયોગની પ્રક્રિયા કેવી રીતે થાય છે ? જાણો સમગ્ર માહિતી

સીજેઆઈએ જસ્ટિસ યશવંત વર્મા વિરુદ્ધ આંતરિક તપાસના અહેવાલ સાથે રાષ્ટ્રપતિ અને વડા પ્રધાનને પત્ર લખ્યો છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સીજેઆઈએ જસ્ટિસ વર્મા વિરુદ્ધ મહાભિયોગની ભલામણ કરી છે.જાણો મહાભિયોગની પ્રક્રિયા શું છે?

TV9 Gujarati
| Edited By: | Updated on: Aug 12, 2025 | 1:02 PM
Share
દિલ્હી હાઈકોર્ટના જજ જસ્ટિસ યશવંત વર્માના ઘરેથી મોટી રકમ રોકડ મળી આવી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટ કોલેજિયમે જસ્ટિસ વર્માને અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટમાં ટ્રાન્સફર કર્યા હતા અને તપાસ માટે ત્રણ જજોની પેનલ પણ બનાવી હતી. જે બાદ આજે લોકસભામાં સ્પીકર ઓમ બિરલાએ અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના જસ્ટિસ યશવંત વર્મા સામે મહાભિયોગ પ્રક્રિયા શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી છે. તેમણે જસ્ટિસ યશવંત વર્મા સામેના આરોપોની તપાસ માટે ત્રણ સભ્યોની સમિતિની રચના કરવાની જાહેરાત કરી છે.

દિલ્હી હાઈકોર્ટના જજ જસ્ટિસ યશવંત વર્માના ઘરેથી મોટી રકમ રોકડ મળી આવી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટ કોલેજિયમે જસ્ટિસ વર્માને અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટમાં ટ્રાન્સફર કર્યા હતા અને તપાસ માટે ત્રણ જજોની પેનલ પણ બનાવી હતી. જે બાદ આજે લોકસભામાં સ્પીકર ઓમ બિરલાએ અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના જસ્ટિસ યશવંત વર્મા સામે મહાભિયોગ પ્રક્રિયા શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી છે. તેમણે જસ્ટિસ યશવંત વર્મા સામેના આરોપોની તપાસ માટે ત્રણ સભ્યોની સમિતિની રચના કરવાની જાહેરાત કરી છે.

1 / 6
ઇન-હાઉસ પ્રક્રિયા એ સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા સી રવિચંદ્રન ઐયર વિરુદ્ધ જસ્ટિસ એએમ ભટ્ટાચાર્ય અને એડીજે એક્સ વિરુદ્ધ રજિસ્ટ્રાર જનરલ, મધ્યપ્રદેશ હાઇકોર્ટ જેવા કેસ પછી અપનાવવામાં આવેલી પ્રક્રિયા છે. 1997 માં એક સમિતિએ ઇન-હાઉસ પ્રક્રિયાની રૂપરેખા તૈયાર કરી હતી, જેને 1999 માં સુપ્રીમ કોર્ટની પૂર્ણ બેન્ચ દ્વારા સુધારેલા સ્વરૂપમાં સ્વીકારવામાં આવી હતી. આ પ્રક્રિયા હેઠળ, સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા નિયુક્ત ત્રણ ન્યાયાધીશોની સમિતિ આરોપોની તપાસ કરે છે અને રિપોર્ટ રજૂ કરે છે.

ઇન-હાઉસ પ્રક્રિયા એ સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા સી રવિચંદ્રન ઐયર વિરુદ્ધ જસ્ટિસ એએમ ભટ્ટાચાર્ય અને એડીજે એક્સ વિરુદ્ધ રજિસ્ટ્રાર જનરલ, મધ્યપ્રદેશ હાઇકોર્ટ જેવા કેસ પછી અપનાવવામાં આવેલી પ્રક્રિયા છે. 1997 માં એક સમિતિએ ઇન-હાઉસ પ્રક્રિયાની રૂપરેખા તૈયાર કરી હતી, જેને 1999 માં સુપ્રીમ કોર્ટની પૂર્ણ બેન્ચ દ્વારા સુધારેલા સ્વરૂપમાં સ્વીકારવામાં આવી હતી. આ પ્રક્રિયા હેઠળ, સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા નિયુક્ત ત્રણ ન્યાયાધીશોની સમિતિ આરોપોની તપાસ કરે છે અને રિપોર્ટ રજૂ કરે છે.

2 / 6
હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશોની નિમણૂક રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કરવામાં આવે છે અને રાષ્ટ્રપતિ પાસે તેમને દૂર કરવાની સત્તા છે. બંધારણના અનુચ્છેદ 124 (4) (5), 217 અને 218 માં આ જોગવાઈ છે. હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશને ફક્ત સત્તાનો દુરુપયોગ, ભ્રષ્ટાચાર, અથવા તેમની ફરજો નિભાવવામાં માનસિક કે શારીરિક અસમર્થતાના કિસ્સામાં જ દૂર કરી શકાય છે. સંસદ દ્વારા મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ પસાર થયા પછી જ હાઈકોર્ટના કોઈપણ ન્યાયાધીશને પદ પરથી દૂર કરી શકાય છે.

હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશોની નિમણૂક રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કરવામાં આવે છે અને રાષ્ટ્રપતિ પાસે તેમને દૂર કરવાની સત્તા છે. બંધારણના અનુચ્છેદ 124 (4) (5), 217 અને 218 માં આ જોગવાઈ છે. હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશને ફક્ત સત્તાનો દુરુપયોગ, ભ્રષ્ટાચાર, અથવા તેમની ફરજો નિભાવવામાં માનસિક કે શારીરિક અસમર્થતાના કિસ્સામાં જ દૂર કરી શકાય છે. સંસદ દ્વારા મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ પસાર થયા પછી જ હાઈકોર્ટના કોઈપણ ન્યાયાધીશને પદ પરથી દૂર કરી શકાય છે.

3 / 6
હાઇકોર્ટના ન્યાયાધીશને દૂર કરવા માટે મહાભિયોગની એક નિશ્ચિત પ્રક્રિયા છે. મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ લોકસભા અથવા રાજ્યસભામાં લાવી શકાય છે. તેને બંને ગૃહો દ્વારા એક જ સત્રમાં પસાર કરાવવો જરૂરી છે. મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ રજૂ કરવાથી લઈને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી સુધી, એક લાંબી અને જટિલ પ્રક્રિયા છે. તેને પહેલા સંસદમાં રજૂ કરવાની હોય છે. આ પ્રસ્તાવ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવે ત્યારે ઓછામાં ઓછા 100 સાંસદો અને રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવે ત્યારે ઓછામાં ઓછા 50 સાંસદોની સહીઓની જરૂર હોય છે.

હાઇકોર્ટના ન્યાયાધીશને દૂર કરવા માટે મહાભિયોગની એક નિશ્ચિત પ્રક્રિયા છે. મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ લોકસભા અથવા રાજ્યસભામાં લાવી શકાય છે. તેને બંને ગૃહો દ્વારા એક જ સત્રમાં પસાર કરાવવો જરૂરી છે. મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ રજૂ કરવાથી લઈને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી સુધી, એક લાંબી અને જટિલ પ્રક્રિયા છે. તેને પહેલા સંસદમાં રજૂ કરવાની હોય છે. આ પ્રસ્તાવ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવે ત્યારે ઓછામાં ઓછા 100 સાંસદો અને રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવે ત્યારે ઓછામાં ઓછા 50 સાંસદોની સહીઓની જરૂર હોય છે.

4 / 6
સંસદમાં ન્યાયાધીશને તેમના પદ પરથી દૂર કરવાના પ્રસ્તાવને સ્વીકારવામાં આવ્યા પછી, CJI ના નેતૃત્વ હેઠળ ત્રણ સભ્યોની સમિતિની રચના કરવામાં આવે છે. આ સમિતિમાં હાઇકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ અને એક વરિષ્ઠ ન્યાયાધીશનો સમાવેશ થાય છે. આ સમિતિ ન્યાયાધીશ સામેના આરોપોની તપાસ કરે છે અને સંસદમાં પોતાનો અહેવાલ રજૂ કરે છે. જો સમિતિના તપાસ અહેવાલમાં ન્યાયાધીશ સામેના આરોપો સાચા હોવાનું જણાય, તો ન્યાયાધીશને દૂર કરવાનો પ્રસ્તાવ સંસદમાં ચર્ચા અને મતદાન માટે મૂકવામાં આવે છે. ન્યાયાધીશને દૂર કરવા માટે, સંબંધિત પ્રસ્તાવ બે તૃતીયાંશ બહુમતીથી પસાર થાય તે જરૂરી છે.

સંસદમાં ન્યાયાધીશને તેમના પદ પરથી દૂર કરવાના પ્રસ્તાવને સ્વીકારવામાં આવ્યા પછી, CJI ના નેતૃત્વ હેઠળ ત્રણ સભ્યોની સમિતિની રચના કરવામાં આવે છે. આ સમિતિમાં હાઇકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ અને એક વરિષ્ઠ ન્યાયાધીશનો સમાવેશ થાય છે. આ સમિતિ ન્યાયાધીશ સામેના આરોપોની તપાસ કરે છે અને સંસદમાં પોતાનો અહેવાલ રજૂ કરે છે. જો સમિતિના તપાસ અહેવાલમાં ન્યાયાધીશ સામેના આરોપો સાચા હોવાનું જણાય, તો ન્યાયાધીશને દૂર કરવાનો પ્રસ્તાવ સંસદમાં ચર્ચા અને મતદાન માટે મૂકવામાં આવે છે. ન્યાયાધીશને દૂર કરવા માટે, સંબંધિત પ્રસ્તાવ બે તૃતીયાંશ બહુમતીથી પસાર થાય તે જરૂરી છે.

5 / 6
સંસદમાં પ્રસ્તાવ પસાર થયા પછી, તેને રાષ્ટ્રપતિ પાસે મોકલવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરીથી, હાઇકોર્ટના ન્યાયાધીશને તેમના પદ પરથી દૂર કરવામાં આવે છે. જો આપણે મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ દ્વારા ન્યાયાધીશને તેમના પદ પરથી દૂર કરવાની વાત કરીએ, તો આવું ક્યારેય બન્યું નથી. ન્યાયાધીશો સામે મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ લાવવાના પ્રયાસો થયા છે, પરંતુ મહાભિયોગ ક્યારેય થયો નથી. તેની પ્રક્રિયા ખૂબ જ મુશ્કેલ અને લાંબી રહી છે.

સંસદમાં પ્રસ્તાવ પસાર થયા પછી, તેને રાષ્ટ્રપતિ પાસે મોકલવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરીથી, હાઇકોર્ટના ન્યાયાધીશને તેમના પદ પરથી દૂર કરવામાં આવે છે. જો આપણે મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ દ્વારા ન્યાયાધીશને તેમના પદ પરથી દૂર કરવાની વાત કરીએ, તો આવું ક્યારેય બન્યું નથી. ન્યાયાધીશો સામે મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ લાવવાના પ્રયાસો થયા છે, પરંતુ મહાભિયોગ ક્યારેય થયો નથી. તેની પ્રક્રિયા ખૂબ જ મુશ્કેલ અને લાંબી રહી છે.

6 / 6

નોલેજના તમામ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો

જનરલ નોલેજ
Web Stories View more
કિંજલ દવેના પરિવારમાં કોણ કોણ છે જુઓ ફોટો
કિંજલ દવેના પરિવારમાં કોણ કોણ છે જુઓ ફોટો
કબજિયાત દૂર કરવા માટે શું ખાવું?
કબજિયાત દૂર કરવા માટે શું ખાવું?
કેએલ રાહુલે રોહિત શર્માનો વર્લ્ડ રેકોર્ડ તોડ્યો
કેએલ રાહુલે રોહિત શર્માનો વર્લ્ડ રેકોર્ડ તોડ્યો
Jaggery : શું ગોળ રેફ્રિજરેટરમાં સ્ટોર કરાય ?
Jaggery : શું ગોળ રેફ્રિજરેટરમાં સ્ટોર કરાય ?
Plant In Pot : માટી કે પ્લાસ્ટિક.... છોડ ઉગાડવા માટે ક્યું કૂંડુ સૌથી સારું ? જાણો
Plant In Pot : માટી કે પ્લાસ્ટિક.... છોડ ઉગાડવા માટે ક્યું કૂંડુ સૌથી સારું ? જાણો
E-Visa : હવે રશિયન લોકો ભારત ફરવા આવશે, જાણો કેમ
E-Visa : હવે રશિયન લોકો ભારત ફરવા આવશે, જાણો કેમ
g clip-path="url(#clip0_868_265)">