हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : નાહરગઢ કિલ્લાના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

નાહરગઢ કિલ્લો માત્ર એક રક્ષણાત્મક ગઢ નથી, પરંતુ એક ઇતિહાસ, લોકકથાઓ, સ્થાપત્ય અને સાંસ્કૃતિક વારસાનું અનોખું સંયોજન છે. તેનું નામકરણ રાજપૂતોની પરંપરા અને પ્રાચીન લોકગાથાઓ સાથે જોડાયેલું છે, જ્યારે તેનો ઇતિહાસ જયપુરના ઉદ્ભવ અને વિકાસ સાથે ઊંડો સંબંધ ધરાવે છે.

| Updated on: Nov 27, 2025 | 4:26 PM
Share
નાહરગઢ કિલ્લાનું નિર્માણ રાજસ્થાનની રાજધાની જયપુર શહેરની ફરતે આવેલા અરવલ્લી પર્વતમાળાની ઊંચી ટેકરીઓ પર કરવામાં આવ્યું છે. અરવલ્લી પર્વતમાળાની ટેકરીઓ પર વસેલો નાહરગઢ કિલ્લો જયપુર શહેરને ચારેય તરફથી આવરી લે છે. આમેર શહેરની રક્ષા મજબૂત રહે તે હેતુથી મહારાજા સવાઇ જયસિંહ બીજાએ ઈ.સ. 1734માં આ ગઢનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું.

નાહરગઢ કિલ્લાનું નિર્માણ રાજસ્થાનની રાજધાની જયપુર શહેરની ફરતે આવેલા અરવલ્લી પર્વતમાળાની ઊંચી ટેકરીઓ પર કરવામાં આવ્યું છે. અરવલ્લી પર્વતમાળાની ટેકરીઓ પર વસેલો નાહરગઢ કિલ્લો જયપુર શહેરને ચારેય તરફથી આવરી લે છે. આમેર શહેરની રક્ષા મજબૂત રહે તે હેતુથી મહારાજા સવાઇ જયસિંહ બીજાએ ઈ.સ. 1734માં આ ગઢનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું.

1 / 6
અરાવલ્લીના ઉંચા શિખરો પર વસેલાં નાહરગઢ કિલ્લાથી સમગ્ર જયપુર શહેર નજરે પડે છે. અંબર અને જયગઢ કિલ્લા સાથે મળી, આ ગઢ ક્યારેક જયપુર માટે એક મજબૂત રક્ષાત્મક ત્રિકોણ રુપે કાર્ય કરતો હતો. કિલ્લાને શરૂઆતમાં સુદર્શનગઢ કહેવામાં આવતું, પરંતુ બાદમાં તે નાહરગઢ તરીકે પ્રસિદ્ધ બન્યો, જેનો અર્થ ‘વાઘોનું નિવાસસ્થાન’ એવો થાય છે. સ્થાનિક કથા અનુસાર, ‘નાહર’ શબ્દનો સંબંધ નાહર સિંહ ભોમિયા નામના એક યોદ્ધાની આત્મા સાથે છે, જે અહીં બાંધકામ દરમ્યાન અવરોધો ઊભા કરતી હતી. રાજાએ તેના સન્માનમાં કિલ્લાના પરિસરમાં એક મંદિર બનાવ્યું, ત્યાર પછી બાંધકામની અડચણો દૂર થઈ અને ગઢને નાહરગઢ નામ મળ્યું. (Credits: - Wikipedia)

અરાવલ્લીના ઉંચા શિખરો પર વસેલાં નાહરગઢ કિલ્લાથી સમગ્ર જયપુર શહેર નજરે પડે છે. અંબર અને જયગઢ કિલ્લા સાથે મળી, આ ગઢ ક્યારેક જયપુર માટે એક મજબૂત રક્ષાત્મક ત્રિકોણ રુપે કાર્ય કરતો હતો. કિલ્લાને શરૂઆતમાં સુદર્શનગઢ કહેવામાં આવતું, પરંતુ બાદમાં તે નાહરગઢ તરીકે પ્રસિદ્ધ બન્યો, જેનો અર્થ ‘વાઘોનું નિવાસસ્થાન’ એવો થાય છે. સ્થાનિક કથા અનુસાર, ‘નાહર’ શબ્દનો સંબંધ નાહર સિંહ ભોમિયા નામના એક યોદ્ધાની આત્મા સાથે છે, જે અહીં બાંધકામ દરમ્યાન અવરોધો ઊભા કરતી હતી. રાજાએ તેના સન્માનમાં કિલ્લાના પરિસરમાં એક મંદિર બનાવ્યું, ત્યાર પછી બાંધકામની અડચણો દૂર થઈ અને ગઢને નાહરગઢ નામ મળ્યું. (Credits: - Wikipedia)

2 / 6
1734માં જયપુરના શાસક મહારાજા સવાઈ જયસિંહ દ્વિતીયે બનાવેલો આ કિલ્લો શહેરની ઉપર આવેલી ટેકરીના શિખરે એકાંત અને સુરક્ષિત સ્થાન તરીકે સ્થાપિત કરવામાં આવ્યો હતો. આસપાસની ટેકરીઓ પર ફેલાયેલી તેની દિવાલો તેને જયગઢ કિલ્લા સાથે જોડતી હતી, જે અંબરની પ્રાચીન રાજધાની પર સ્થિત છે. આ કિલ્લા પર ક્યારેય કોઇ હુમલો ન થયો હોવા છતાં, તે 18મી સદીમાં મરાઠા દળો અને જયપુર રાજ્ય વચ્ચે થયેલી સંધિઓનો સાક્ષી રહ્યો છે. 1857ના ભારતીય વિદ્રોહ દરમિયાન, જયપુરના રાજા સવાઈ રામસિંહે બ્રિટિશ રેસિડેન્ટની પત્ની સહિત પ્રદેશમાં વસતા યુરોપિયન નાગરિકોને સુરક્ષિત રાખવા માટે નાહરગઢ કિલ્લામાં આશ્રય અપાવ્યો હતો. (Credits: - Wikipedia)

1734માં જયપુરના શાસક મહારાજા સવાઈ જયસિંહ દ્વિતીયે બનાવેલો આ કિલ્લો શહેરની ઉપર આવેલી ટેકરીના શિખરે એકાંત અને સુરક્ષિત સ્થાન તરીકે સ્થાપિત કરવામાં આવ્યો હતો. આસપાસની ટેકરીઓ પર ફેલાયેલી તેની દિવાલો તેને જયગઢ કિલ્લા સાથે જોડતી હતી, જે અંબરની પ્રાચીન રાજધાની પર સ્થિત છે. આ કિલ્લા પર ક્યારેય કોઇ હુમલો ન થયો હોવા છતાં, તે 18મી સદીમાં મરાઠા દળો અને જયપુર રાજ્ય વચ્ચે થયેલી સંધિઓનો સાક્ષી રહ્યો છે. 1857ના ભારતીય વિદ્રોહ દરમિયાન, જયપુરના રાજા સવાઈ રામસિંહે બ્રિટિશ રેસિડેન્ટની પત્ની સહિત પ્રદેશમાં વસતા યુરોપિયન નાગરિકોને સુરક્ષિત રાખવા માટે નાહરગઢ કિલ્લામાં આશ્રય અપાવ્યો હતો. (Credits: - Wikipedia)

3 / 6
1868માં સવાઈ રામસિંહના સમયમાં નાહરગઢ કિલ્લામાં વિશાળ વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું. તેના બાદ 1883થી 1892 દરમિયાન દીર્ઘ પટેલે લગભગ સાડા ત્રણ લાખ રૂપિયાનો ખર્ચ કરીને અહીં અનેક નવી ઇમારતો ઊભી કરાવી. સવાઈ માધો સિંહે બંધાવેલા માધવેન્દ્ર ભવનમાં જયપુરની રાણીઓ માટે અલગ-અલગ સ્યુટની વ્યવસ્થા હતી, જ્યારે તેના ઉપરના માળે રાજાના નિવાસ માટે વિશેષ સ્યુટ બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ ખંડો પરસ્પર કોરિડોરથી જોડાયેલા છે અને આજે પણ અહીં નાજુક અને મનોહર ભીંતચિત્રો જોવા મળે છે. નાહરગઢ કિલ્લો રાજપરિવારનું શિકારગૃહ તરીકે પણ ઉપયોગમાં લેવાતો હતો. (Credits: - Wikipedia)

1868માં સવાઈ રામસિંહના સમયમાં નાહરગઢ કિલ્લામાં વિશાળ વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું. તેના બાદ 1883થી 1892 દરમિયાન દીર્ઘ પટેલે લગભગ સાડા ત્રણ લાખ રૂપિયાનો ખર્ચ કરીને અહીં અનેક નવી ઇમારતો ઊભી કરાવી. સવાઈ માધો સિંહે બંધાવેલા માધવેન્દ્ર ભવનમાં જયપુરની રાણીઓ માટે અલગ-અલગ સ્યુટની વ્યવસ્થા હતી, જ્યારે તેના ઉપરના માળે રાજાના નિવાસ માટે વિશેષ સ્યુટ બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ ખંડો પરસ્પર કોરિડોરથી જોડાયેલા છે અને આજે પણ અહીં નાજુક અને મનોહર ભીંતચિત્રો જોવા મળે છે. નાહરગઢ કિલ્લો રાજપરિવારનું શિકારગૃહ તરીકે પણ ઉપયોગમાં લેવાતો હતો. (Credits: - Wikipedia)

4 / 6
એપ્રિલ 1944 સુધી જયપુર રાજ્યની સરકાર પોતાના સત્તાવાર કાર્યો માટે જંતર-મંતર ખાતે આવેલા સમ્રાટ યંત્રથી નક્કી કરાયેલ સૌર સમયને જ અનુસરી રહી હતી. સમય જાહેર કરવા માટે નાહરગઢ કિલ્લામાંથી બંદૂકનો ગોળો છોડીને સંકેત આપવામાં આવતો હતો. (Credits: - Wikipedia)

એપ્રિલ 1944 સુધી જયપુર રાજ્યની સરકાર પોતાના સત્તાવાર કાર્યો માટે જંતર-મંતર ખાતે આવેલા સમ્રાટ યંત્રથી નક્કી કરાયેલ સૌર સમયને જ અનુસરી રહી હતી. સમય જાહેર કરવા માટે નાહરગઢ કિલ્લામાંથી બંદૂકનો ગોળો છોડીને સંકેત આપવામાં આવતો હતો. (Credits: - Wikipedia)

5 / 6
ફિલ્મો જેવી કે રંગ દે બસંતી, શુદ્ધ દેશી રોમાન્સ અને સોનાર કેલ્લાનાં કેટલાક મહત્વનાં દ્રશ્યોની શૂટિંગ નાહરગઢ કિલ્લામાં કરવામાં આવી હતી. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

ફિલ્મો જેવી કે રંગ દે બસંતી, શુદ્ધ દેશી રોમાન્સ અને સોનાર કેલ્લાનાં કેટલાક મહત્વનાં દ્રશ્યોની શૂટિંગ નાહરગઢ કિલ્લામાં કરવામાં આવી હતી. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

6 / 6

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ઈતિહાસજનરલ નોલેજરાજસ્થાન
Web Stories View more
અનાજના બે અલગ-અલગ પ્રકાર હોય છે, દરેકના હોય છે અલગ ફાયદા
અનાજના બે અલગ-અલગ પ્રકાર હોય છે, દરેકના હોય છે અલગ ફાયદા
મહારાષ્ટ્રીયન લુકમાં જોવા મળી મૃણાલ ઠાકુર, જુઓ Photos
મહારાષ્ટ્રીયન લુકમાં જોવા મળી મૃણાલ ઠાકુર, જુઓ Photos
સારા અર્જુનનો પરિવાર જુઓ
સારા અર્જુનનો પરિવાર જુઓ
દુનિયાની આ Dog બ્રીડ અત્યંત શક્તિશાળી અને ખતરનાક પરંતુ એકદમ વફાદાર
દુનિયાની આ Dog બ્રીડ અત્યંત શક્તિશાળી અને ખતરનાક પરંતુ એકદમ વફાદાર
શરીરમાં કયા પોષક તત્વોની કમીને કારણે ખરે છે વાળ ? જાણો
શરીરમાં કયા પોષક તત્વોની કમીને કારણે ખરે છે વાળ ? જાણો
શું શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા અને શ્રીમદ્ભાગવદ અલગ છે? જાણો આજે તફાવત
શું શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા અને શ્રીમદ્ભાગવદ અલગ છે? જાણો આજે તફાવત
Latest Videos View more
આ રાશિના જાતકો ઐતિહાસિક યાત્રાની યોજના બનાવી શકે છે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકો ઐતિહાસિક યાત્રાની યોજના બનાવી શકે છે, જુઓ Video
ગુજરાતના CM-DyCM સંગઠન અને સામાજિક સમીક્ષા મુદ્દે PM મોદીને મળ્યા
ગુજરાતના CM-DyCM સંગઠન અને સામાજિક સમીક્ષા મુદ્દે PM મોદીને મળ્યા
થોળ પક્ષી અભયારણ્યમાં છેલ્લા 20 વર્ષમાં યાયાવર પક્ષીની સંખ્યામાં વધારો
થોળ પક્ષી અભયારણ્યમાં છેલ્લા 20 વર્ષમાં યાયાવર પક્ષીની સંખ્યામાં વધારો
હવામાન વિભાગની આગાહી, ગુજરાતમાં જળવાઈ રહેશે ઠંડીનું પ્રમાણ
હવામાન વિભાગની આગાહી, ગુજરાતમાં જળવાઈ રહેશે ઠંડીનું પ્રમાણ
આ રાશિના જાતકોનો દિવસ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકોનો દિવસ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે, જુઓ Video
AMC દ્વારા 35 શાળાઓને સીલ કરવાનો મામલો, પ્રિ-સ્કૂલ એસોસિએશન નારાજ
AMC દ્વારા 35 શાળાઓને સીલ કરવાનો મામલો, પ્રિ-સ્કૂલ એસોસિએશન નારાજ
ડંકી રૂટથી વિદેશ જવા ઈચ્છતો મહેસાણાનો પરિવાર લિબિયામાં બન્યો બંધક
ડંકી રૂટથી વિદેશ જવા ઈચ્છતો મહેસાણાનો પરિવાર લિબિયામાં બન્યો બંધક
દાહોદના જંગલ બાદ હવે છોટા ઉદેપુરના જંગલમાં જોવા મળ્યો વાઘ
દાહોદના જંગલ બાદ હવે છોટા ઉદેપુરના જંગલમાં જોવા મળ્યો વાઘ
SOGએ ઝડપેલા હાઈબ્રીડ ગાંજાનો મુખ્ય સપ્લાયર ઝડપાયો
SOGએ ઝડપેલા હાઈબ્રીડ ગાંજાનો મુખ્ય સપ્લાયર ઝડપાયો
ચંડીસર GIDCમાંથી 35 લાખનો શંકાસ્પદ ઘીનો જથ્થો જપ્ત
ચંડીસર GIDCમાંથી 35 લાખનો શંકાસ્પદ ઘીનો જથ્થો જપ્ત
g clip-path="url(#clip0_868_265)">