हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

કાનુની સવાલ : જો મિલકતના વેચાણ માટેનો કરાર ચાર મહિનાની અંદર રજીસ્ટર ન થાય તો તેને માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં: સુપ્રીમ કોર્ટ

સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટતા કરી છે કે જો મિલકતના વેચાણ સંબંધિત કરાર અથવા વેચાણ દસ્તાવેજ અમલની તારીખથી ચાર મહિનાની અંદર નોંધાયેલ ન હોય, તો તે નોંધણી અધિનિયમ, 1908 હેઠળ માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં. કોર્ટે કહ્યું કે મિલકત વ્યવહારોમાં નોંધણી માટેની આ સમય મર્યાદા કાયદેસર રીતે ફરજિયાત છે અને તેને અવગણી શકાય નહીં.

| Updated on: Jun 20, 2025 | 1:02 PM
Share
સુપ્રીમ કોર્ટ કહ્યું, જો મિલકતના વેચાણ માટેનો કરાર ચાર મહિનાની અંદર રજીસ્ટર ન થાય તો તેને માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં આ અવલોકન સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા મહનૂર ફાતિમા ઇમરાન અને અન્ય વિરુદ્ધ વિશ્વેશ્વર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રાઇવેટ લિમિટેડ અને અન્ય [2025 INSC 646] ના કેસમાં કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં વર્ષો જૂના વેચાણ કરારની માન્યતા પર પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો. તે કરાર ક્યારેય સમયસર નોંધાયેલ ન હતો અને બાદમાં તેને "માન્ય" જાહેર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો.

સુપ્રીમ કોર્ટ કહ્યું, જો મિલકતના વેચાણ માટેનો કરાર ચાર મહિનાની અંદર રજીસ્ટર ન થાય તો તેને માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં આ અવલોકન સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા મહનૂર ફાતિમા ઇમરાન અને અન્ય વિરુદ્ધ વિશ્વેશ્વર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રાઇવેટ લિમિટેડ અને અન્ય [2025 INSC 646] ના કેસમાં કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં વર્ષો જૂના વેચાણ કરારની માન્યતા પર પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો. તે કરાર ક્યારેય સમયસર નોંધાયેલ ન હતો અને બાદમાં તેને "માન્ય" જાહેર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો.

1 / 10
નોંધણી કાયદાની કાનૂની જોગવાઈઓ વિશે આપણે વાત કરીએ તો.જસ્ટિસ સુધાંશુ ધુલિયા અને જસ્ટિસ કે. વિનોદ ચંદ્રનની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે નોંધણી અધિનિયમ, 1908ની કલમ 23 અને 34 ટાંકીને કહ્યું,કે "સ્થાવર મિલકતમાં અથવા તેનાથી સંબંધિત કોઈપણ અધિકાર, માલિકી અથવા હિતનું સર્જન કરતું કોઈપણ દસ્તાવેજનું નોંધણી ફરજિયાત છે અને તેના અમલની તારીખથી ચાર મહિનાની અંદર કરવું આવશ્યક છે. જો આ સમય મર્યાદા ઓળંગાઈ જાય, તો દસ્તાવેજ માન્ય રહેતો નથી."

નોંધણી કાયદાની કાનૂની જોગવાઈઓ વિશે આપણે વાત કરીએ તો.જસ્ટિસ સુધાંશુ ધુલિયા અને જસ્ટિસ કે. વિનોદ ચંદ્રનની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે નોંધણી અધિનિયમ, 1908ની કલમ 23 અને 34 ટાંકીને કહ્યું,કે "સ્થાવર મિલકતમાં અથવા તેનાથી સંબંધિત કોઈપણ અધિકાર, માલિકી અથવા હિતનું સર્જન કરતું કોઈપણ દસ્તાવેજનું નોંધણી ફરજિયાત છે અને તેના અમલની તારીખથી ચાર મહિનાની અંદર કરવું આવશ્યક છે. જો આ સમય મર્યાદા ઓળંગાઈ જાય, તો દસ્તાવેજ માન્ય રહેતો નથી."

2 / 10
કોર્ટે એમ પણ કહ્યું કે, કલમ 34ની જોગવાઈ ફક્ત એક મર્યાદિત અપવાદ છે, જેમાં ચાર મહિનાના વધારાના સમયગાળામાં મોડી નોંધણીની મંજૂરી આપી શકાય છે, પરંતુ આ માટે, યોગ્ય કારણો અને દંડ જરૂરી છે.

કોર્ટે એમ પણ કહ્યું કે, કલમ 34ની જોગવાઈ ફક્ત એક મર્યાદિત અપવાદ છે, જેમાં ચાર મહિનાના વધારાના સમયગાળામાં મોડી નોંધણીની મંજૂરી આપી શકાય છે, પરંતુ આ માટે, યોગ્ય કારણો અને દંડ જરૂરી છે.

3 / 10
સુપ્રીમ કોર્ટના મુખ્ય ટિપ્પણીઓની આપણે વાત કરીએ તોકોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે,માત્ર દસ્તાવેજની નોંધણી પૂરતી નથી, પરંતુ તે કાયદામાં નિર્ધારિત સમય મર્યાદામાં થવી જોઈએ. વર્ષો પછી વિલંબિત નોંધણી અથવા નોંધણી મિલકતનું માન્ય ટ્રાન્સફર નથી.નોંધણી વિના વેચાણ કરાર ફક્ત કરાર છે, તે માલિકી પ્રદાન કરતા નથી.

સુપ્રીમ કોર્ટના મુખ્ય ટિપ્પણીઓની આપણે વાત કરીએ તોકોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે,માત્ર દસ્તાવેજની નોંધણી પૂરતી નથી, પરંતુ તે કાયદામાં નિર્ધારિત સમય મર્યાદામાં થવી જોઈએ. વર્ષો પછી વિલંબિત નોંધણી અથવા નોંધણી મિલકતનું માન્ય ટ્રાન્સફર નથી.નોંધણી વિના વેચાણ કરાર ફક્ત કરાર છે, તે માલિકી પ્રદાન કરતા નથી.

4 / 10
કોર્ટે કહ્યું"1982નો કરાર, જેને પાછળથી માન્ય કરવામાં આવ્યો હતો, તે નોંધાયેલ ન હતો અને ફક્ત એટલા માટે માન્ય ન હોઈ શકે કે તેને પાછળથી કોઈ પ્રક્રિયા દ્વારા માન્ય કરવામાં આવ્યો હતો. આ સ્પષ્ટપણે કાયદાની વિરુદ્ધ છે."

કોર્ટે કહ્યું"1982નો કરાર, જેને પાછળથી માન્ય કરવામાં આવ્યો હતો, તે નોંધાયેલ ન હતો અને ફક્ત એટલા માટે માન્ય ન હોઈ શકે કે તેને પાછળથી કોઈ પ્રક્રિયા દ્વારા માન્ય કરવામાં આવ્યો હતો. આ સ્પષ્ટપણે કાયદાની વિરુદ્ધ છે."

5 / 10
અગાઉના ચુકાદાને ટાંકીને કોર્ટે સૂરજ લેમ્પ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ વિરુદ્ધ હરિયાણા રાજ્ય [(2012) 1 SCC 656] માં 2012 ના તેના પ્રખ્યાત ચુકાદાને ટાંકીને કહ્યું,"મિલકતનું માન્ય અને કાયદેસર ટ્રાન્સફર ફક્ત રજિસ્ટર્ડ કન્વેયન્સ ડીડ દ્વારા જ થઈ શકે છે. GPA (જનરલ પાવર ઓફ એટર્ની), વેચાણ કરાર અથવા વસિયતનામા દ્વારા કરવામાં આવેલ વ્યવહાર મિલકતની માલિકી આપતો નથી."

અગાઉના ચુકાદાને ટાંકીને કોર્ટે સૂરજ લેમ્પ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ વિરુદ્ધ હરિયાણા રાજ્ય [(2012) 1 SCC 656] માં 2012 ના તેના પ્રખ્યાત ચુકાદાને ટાંકીને કહ્યું,"મિલકતનું માન્ય અને કાયદેસર ટ્રાન્સફર ફક્ત રજિસ્ટર્ડ કન્વેયન્સ ડીડ દ્વારા જ થઈ શકે છે. GPA (જનરલ પાવર ઓફ એટર્ની), વેચાણ કરાર અથવા વસિયતનામા દ્વારા કરવામાં આવેલ વ્યવહાર મિલકતની માલિકી આપતો નથી."

6 / 10
સામાન્ય માણસની વાત કરીએ તો,આ ચુકાદાથી સામાન્ય માણસ, બિલ્ડરો અને મિલકત ખરીદી અને વેચાણમાં સામેલ મિલકત એજન્ટોને એક મજબૂત કાનૂની સંદેશ મળ્યો છે.

સામાન્ય માણસની વાત કરીએ તો,આ ચુકાદાથી સામાન્ય માણસ, બિલ્ડરો અને મિલકત ખરીદી અને વેચાણમાં સામેલ મિલકત એજન્ટોને એક મજબૂત કાનૂની સંદેશ મળ્યો છે.

7 / 10
ખરીદદારોએ નિર્ધારિત સમયમર્યાદામાં મિલકતના દસ્તાવેજોની નોંધણી કરાવવી જોઈએ, નહીં તો તેમની માલિકી અંગે વિવાદ થઈ શકે છે.વેચાણકર્તાઓએ ફક્ત કરાર અથવા વચનના આધારે મિલકત વેચવાથી બચવા માટે સાવધ રહેવું જોઈએ.ડેવલપર્સ અને બિલ્ડરોને સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે, માન્ય નોંધણી વિના કોઈપણ વિકાસ કાર્ય કાયદેસર રીતે અસ્થિર રહેશે.

ખરીદદારોએ નિર્ધારિત સમયમર્યાદામાં મિલકતના દસ્તાવેજોની નોંધણી કરાવવી જોઈએ, નહીં તો તેમની માલિકી અંગે વિવાદ થઈ શકે છે.વેચાણકર્તાઓએ ફક્ત કરાર અથવા વચનના આધારે મિલકત વેચવાથી બચવા માટે સાવધ રહેવું જોઈએ.ડેવલપર્સ અને બિલ્ડરોને સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે, માન્ય નોંધણી વિના કોઈપણ વિકાસ કાર્ય કાયદેસર રીતે અસ્થિર રહેશે.

8 / 10
સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય સાબિત કરે છે કે ભારતમાં મિલકત વ્યવહારોમાં પારદર્શિતા અને કાનૂની શિસ્ત અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. રજિસ્ટ્રેશન અધિનિયમ, 1908 ની સમય મર્યાદા માત્ર દસ્તાવેજને માન્ય બનાવે છે એટલું જ નહીં પરંતુ ભવિષ્યના કાનૂની વિવાદોથી પક્ષકારોનું રક્ષણ પણ કરે છે. વિલંબ સાથે અથવા નોંધણી વગર નોંધાયેલા કરારથી કોઈ માન્ય અધિકારો ઉદ્ભવતા નથી.

સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય સાબિત કરે છે કે ભારતમાં મિલકત વ્યવહારોમાં પારદર્શિતા અને કાનૂની શિસ્ત અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. રજિસ્ટ્રેશન અધિનિયમ, 1908 ની સમય મર્યાદા માત્ર દસ્તાવેજને માન્ય બનાવે છે એટલું જ નહીં પરંતુ ભવિષ્યના કાનૂની વિવાદોથી પક્ષકારોનું રક્ષણ પણ કરે છે. વિલંબ સાથે અથવા નોંધણી વગર નોંધાયેલા કરારથી કોઈ માન્ય અધિકારો ઉદ્ભવતા નથી.

9 / 10
તમે નિષ્ણાત અથવા વ્યાવસાયિક સલાહકારનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે ઓનલાઈન કાનૂની સલાહ સેવાઓનો લાભ લઈ શકો છો. તમે રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તામંડળ (NALSA) નો પણ સંપર્ક કરી શકો છો. લીગલ એડવાઈઝની સ્ટોરી વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

તમે નિષ્ણાત અથવા વ્યાવસાયિક સલાહકારનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે ઓનલાઈન કાનૂની સલાહ સેવાઓનો લાભ લઈ શકો છો. તમે રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તામંડળ (NALSA) નો પણ સંપર્ક કરી શકો છો. લીગલ એડવાઈઝની સ્ટોરી વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

10 / 10

તમે નિષ્ણાત અથવા વ્યાવસાયિક સલાહકારનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે ઓનલાઈન કાનૂની સલાહ સેવાઓનો લાભ લઈ શકો છો. તમે રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તામંડળ (NALSA) નો પણ સંપર્ક કરી શકો છો. લીગલ એડવાઈઝની સ્ટોરી વાંચવા માટે  અહીં ક્લિક કરો.

કામની વાતલીગલ એડવાઈઝસુપ્રીમ કોર્ટ
Web Stories View more
ધુરંધર ફિલ્મના ડિરેક્ટરનો આવો છે પરિવાર
ધુરંધર ફિલ્મના ડિરેક્ટરનો આવો છે પરિવાર
'બોર્ડર 2' ની અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
'બોર્ડર 2' ની અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
T20 વર્લ્ડ કપ 2026 માં ટીમ ઈન્ડિયા ક્યારે અને કોની સામે ટકરાશે?
T20 વર્લ્ડ કપ 2026 માં ટીમ ઈન્ડિયા ક્યારે અને કોની સામે ટકરાશે?
Stock Market: 1 શેર ઉપર '2 શેર' ફ્રી! ચોખાના બિઝનેસમાં જોડાયેલી અગ્રણી કંપનીએ રોકાણકારોને ભેટ આપી
Stock Market: 1 શેર ઉપર '2 શેર' ફ્રી! ચોખાના બિઝનેસમાં જોડાયેલી અગ્રણી કંપનીએ રોકાણકારોને ભેટ આપી
ક્રિકેટ કરતા 10 ગણી વધુ છે ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ 2026 ની પ્રાઈઝ મની
ક્રિકેટ કરતા 10 ગણી વધુ છે ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ 2026 ની પ્રાઈઝ મની
ગીઝર ફાટતા પહેલા તમને દેખાશે આ 5 સંકેતો, જાણી લો
ગીઝર ફાટતા પહેલા તમને દેખાશે આ 5 સંકેતો, જાણી લો
Latest Videos View more
તમારું સ્વાસ્થ્ય સારું રહેશે, નાણાકીય સ્થિતિ સુધરશે
તમારું સ્વાસ્થ્ય સારું રહેશે, નાણાકીય સ્થિતિ સુધરશે
ચાઈનીઝ દોરીના ઉત્પાદન મૂળ સુધી પહોંચેલી પોલીસ, જુઓ Video
ચાઈનીઝ દોરીના ઉત્પાદન મૂળ સુધી પહોંચેલી પોલીસ, જુઓ Video
સુરત ગોડાદરામાં ફર્નિચરના ગોડાઉનમાં ભીષણ આગ
સુરત ગોડાદરામાં ફર્નિચરના ગોડાઉનમાં ભીષણ આગ
ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટ માટે AMC નો એક્શન પ્લાન તૈયાર - જુઓ Video
ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટ માટે AMC નો એક્શન પ્લાન તૈયાર - જુઓ Video
હરિત ઊર્જાની દિશામાં ઐતિહાસિક પગલું, ગોરજમાં સૂર્યની શક્તિનો ઉપયોગ
હરિત ઊર્જાની દિશામાં ઐતિહાસિક પગલું, ગોરજમાં સૂર્યની શક્તિનો ઉપયોગ
મનસુખ વસાવા-ચૈતર વસાવાના સામ સામે આક્ષેપો, જુઓ Video
મનસુખ વસાવા-ચૈતર વસાવાના સામ સામે આક્ષેપો, જુઓ Video
વડોદરામાં આંગણવાડી બહાર જ ગંદકી અને કચરાના ગંજ, દારૂની થેલીઓએ ખોલી પોલ
વડોદરામાં આંગણવાડી બહાર જ ગંદકી અને કચરાના ગંજ, દારૂની થેલીઓએ ખોલી પોલ
નીતિન પટેલે કહ્યું- કેટલાક ભાજપનો ખેસ પહેરીને સીધા હોદ્દા માંગે છે
નીતિન પટેલે કહ્યું- કેટલાક ભાજપનો ખેસ પહેરીને સીધા હોદ્દા માંગે છે
જૈન પરિવારની 7 વર્ષની દીકરીની દીક્ષા લેવાના નિર્ણય પર કોર્ટે લગાવી રોક
જૈન પરિવારની 7 વર્ષની દીકરીની દીક્ષા લેવાના નિર્ણય પર કોર્ટે લગાવી રોક
ભરૂચમાં જાહેર રસ્તા પર રીલ બનાવનાર 5 ની ધરપકડ કરાઇ
ભરૂચમાં જાહેર રસ્તા પર રીલ બનાવનાર 5 ની ધરપકડ કરાઇ
g clip-path="url(#clip0_868_265)">