ગ્રામીણ ભારતમાં આધુનિક ખેતી વિશે માહિતી આપવામાં ટેલિવિઝનની મહત્વની ભૂમિકા
કૃષિ ટેકનોલોજીના પ્રસારમાં એક સમૂહ માધ્યમ તરીકે ટેલિવિઝન અત્યંત આવશ્યક છે. તાજેતરના વર્ષોમાં સમૂહ માધ્યમો, ખાસ કરીને ટેલિવિઝનના ઉપયોગને કારણે ખેડૂત સમુદાયમાં પાક અને પશુધન ઉત્પાદનના વિવિધ પાસાઓ વિશે જ્ઞાનમાં વધારો થયો છે.
વર્તમાન યુગ ‘માહિતી વિસ્ફોટ’નો યુગ છે. આપણને ઘણા સ્રોતોમાંથી માહિતી મળે છે. ટેલિવિઝન (Television)આમાં માહિતીનો મોટો સ્ત્રોત છે. આ ઉપકરણની શોધ જ્હોન એલ બેયર્ડ (John Logie Baird) દ્વારા 1925માં કરવામાં આવી હતી. આ શોધે કૃષિ ક્ષેત્ર (Agricultural Sector)માં પરિવર્તન લાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. અખબારો, રેડિયો અને ટેલિવિઝન અને આધુનિક માહિતી અને સંદેશાવ્યવહાર તકનીક (ICT) જેવા માહિતીના વિવિધ સમૂહ માધ્યમો સમય પહેલા ખેડૂત (Farmer)સમુદાયને સંબંધિત માહિતીના પ્રસારમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
કૃષિ તકનીકના સ્થાનાંતરણમાં માસ કોમ્યુનિકેશનને સૌથી મહત્વપૂર્ણ પદ્ધતિઓ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જાગરૂકતા પેદા કરવા અને ટેક્નોલોજીનો પ્રસાર કરવા માટે સામૂહિક સંચાર સામાન્ય લોકો માટે લક્ષ્યાંકિત છે. આ તકનીકો પાક, પશુધન, મત્સ્યોદ્યોગ, વનસંવર્ધન અને હવામાનશાસ્ત્રની માહિતી સાથે સંબંધિત હોઈ શકે છે જે કૃષિ વિકાસ પર અસર કરે છે.
કૃષિ ટેકનોલોજીના વિસ્તરણમાં ટેલિવિઝન આવશ્યક
કૃષિમાં આ સુવિધાઓનો ઉપયોગ ટેકનોલોજીના પ્રસાર માટે થાય છે. આર્થિક પ્રગતિને પ્રોત્સાહન આપવા અને ઓછા વિકસિત દેશોમાં વધતી વસ્તી માટે ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે કૃષિ વિકાસ મહત્વપૂર્ણ છે. ભારત એક કૃષિ અને વિકાસશીલ અર્થતંત્ર હોવાથી દેશના વિકાસ અને મજબૂત અર્થતંત્ર માટે કૃષિ વિકાસ એ પ્રાથમિક જરૂરિયાત છે.
તેથી, કૃષિ ટેકનોલોજીના પ્રસારમાં સમૂહ માધ્યમ તરીકે ટેલિવિઝન ખૂબ જ જરૂરી છે. દેશના વિકાસ અને મજબૂત અર્થતંત્ર માટે કૃષિ વિકાસ પ્રાથમિક જરૂરિયાત છે. તેથી, કૃષિ ટેકનોલોજીના પ્રસારમાં સમૂહ માધ્યમ તરીકે ટેલિવિઝન ખૂબ જ જરૂરી છે.
ખેડૂતોનું જ્ઞાન વધારવામાં ટીવી મદદરૂપ
કૃષિ ટેકનોલોજીના પ્રસારમાં એક સમૂહ માધ્યમ તરીકે ટેલિવિઝન અત્યંત આવશ્યક છે. તાજેતરના વર્ષોમાં સમૂહ માધ્યમો, ખાસ કરીને ટેલિવિઝનના ઉપયોગને કારણે ખેડૂત સમુદાયમાં પાક અને પશુધન ઉત્પાદનના વિવિધ પાસાઓ વિશે જ્ઞાનમાં વધારો થયો છે. ટેલિવિઝન તેના કૃષિ, આરોગ્ય, શિક્ષણ, ઔદ્યોગિકીકરણ અને ઘણા વિવિધ કાર્યક્રમો દ્વારા સરળ સમજણ માટે માહિતીનો પ્રસાર કરે છે. આ કૃષિ કાર્યક્રમો ખેડૂતોની ક્ષમતા નિર્માણમાં વધારો કરે છે.
પ્રસારિત માહિતી ખેડૂત સમુદાયમાં જ્ઞાન વૃદ્ધિ અને નિર્ણય લેવા તરફ દોરી જાય છે. દેશમાં આઈસીટી આધારિત ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે, પરંતુ અભ્યાસ દર્શાવે છે કે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મોટાભાગના ખેડૂતો હજુ પણ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં કૃષિ વિશેની માહિતી માટે ટેલિવિઝન, અખબારો અને રેડિયો પર આધાર રાખે છે. પ્રિન્ટ અને ઈલેક્ટ્રોનિક મીડિયા હજુ પણ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ખેડૂતો માટે કૃષિ માહિતીનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે.
ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં માહિતીનું મહત્વનું માધ્યમ
KVK લેહના વૈજ્ઞાનિક દ્વારા ડેઈલી એક્સેલસર પર લખાયેલા લેખ મુજબ ફૂડ એન્ડ એગ્રીકલ્ચર ઓર્ગેનાઈઝેશન FAO (2001)એ પણ માન્યતા આપી છે કે વિકાસશીલ દેશોના ગ્રામીણ લોકોમાં માહિતી સંચાર માટે ટેલિવિઝન સૌથી મહત્વપૂર્ણ માધ્યમ છે. દુર્ગમ વિસ્તારના લોકોને તેમની કૃષિ પ્રવૃત્તિઓ અંગે નિર્ણયો લેવામાં સક્ષમ બનાવવામાં ટીવી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે.
આ સામાન્ય રીતે વિકાસશીલ દેશોમાં જોવા મળે છે. સંદેશાવ્યવહારના માધ્યમ તરીકે ટેલિવિઝન કૃષિ વિકાસને પ્રોત્સાહિત કરવા ખેડૂતોને પ્રભાવિત કરવાની મોટી સંભાવના ધરાવે છે. ફૂડ એન્ડ એગ્રીકલ્ચર ઓર્ગેનાઈઝેશન (FAO) (2001) એ પણ માન્યતા આપી છે કે વિકાસશીલ દેશોમાં ગ્રામીણ લોકોમાં માહિતી સંચારની જરૂર છે.
કૃષિ દર્શન કાર્યક્રમ દ્વારા મેળવેલ સફળતા
વિશ્વભરના સંશોધકો દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા કેટલાક સંશોધન અભ્યાસોએ દર્શાવ્યું છે કે વિવિધ દેશોમાં ખેડૂતો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા રેડિયો અને ટેલિવિઝનને ખેડૂતો દ્વારા અસરકારક ગણવામાં આવતા હતા. ખેડૂતો વિશે જાગૃતિ લાવવા અને જ્ઞાનનું સ્તર વધારવામાં તેમની અસરકારક ભૂમિકા હતી. આ માધ્યમો દ્વારા પ્રસારિત વિવિધ કૃષિ કાર્યક્રમો અને તકનીકો આવી.
ઘણા સંશોધનોમાં એવું બહાર આવ્યું છે કે ખેડૂતોના કૃષિ જ્ઞાનને વધારવામાં ટેલિવિઝનની મહત્વની ભૂમિકા છે. ભારતે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ દિલ્હીના 80 ગામમાં પ્રાયોગિક ધોરણે ખેડૂતોને કૃષિ માહિતી પહોંચાડવા માટે સાઈઠના દાયકાના અંતમાં (26 જાન્યુઆરી, 1967) ‘કૃષિ દર્શન’ તરીકે પ્રખ્યાત ફાર્મ ટીવી પ્રોગ્રામનું પ્રસારણ શરૂ કર્યું. તે સફળ રહ્યું કારણ કે ખેડૂતો દ્વારા સારી ખેતી પદ્ધતિઓ અપનાવવામાં નોંધપાત્ર સુધારો જોવા મળ્યો હતો.
આ પણ વાંચો: PMFBY: સરળ ભાષામાં સમજો શું છે પ્રધાનમંત્રી પાક વીમા યોજના? જાણો તેના ફાયદા
આ પણ વાંચો: કપાસમાં ગુલાબી ઈયળ માટે આ બાબતો છે જવાબદાર, સમયસર આ ઉપાય કરી ટાળો મોટુ નુકસાન
