हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

કાનુની સવાલ : Mutual VS Contested ડિવોર્સ શું છે, ભારતીય કાયદો શું કહે છે?

લગ્ન જીવનનો એક મહત્વપૂર્ણ બંધન છે પરંતુ જ્યારે આ સંબંધ બોજ બની જાય છે, ત્યારે ક્યારેક છૂટાછેડાનો માર્ગ અપનાવવાનો એકમાત્ર વિકલ્પ રહે છે. ભારતમાં છૂટાછેડાની પ્રક્રિયા બે મુખ્ય માર્ગોમાંથી પસાર થાય છે. પરસ્પર છૂટાછેડા (Mutual Divorce) અને વિરોધી છૂટાછેડા (Contested Divorce). બંને વચ્ચેનો તફાવત ફક્ત કાનૂની દૃષ્ટિકોણથી જ મહત્વપૂર્ણ નથી, પરંતુ માનસિક, સામાજિક અને નાણાકીય રીતે પણ ઘણો મહત્વ ધરાવે છે.

| Updated on: Jul 17, 2025 | 9:30 AM
Share
Mutual Divorce: જ્યારે બંને અલગ થવા તૈયાર હોય-ભારતીય કાયદો હિન્દુ યુગલો માટે હિન્દુ લગ્ન અધિનિયમ, 1955 ની કલમ 13B અને આંતર-ધાર્મિક લગ્નો માટે ખાસ લગ્ન અધિનિયમ, 1954 ની કલમ 28 હેઠળ પરસ્પર છૂટાછેડાને માન્યતા આપે છે.

Mutual Divorce: જ્યારે બંને અલગ થવા તૈયાર હોય-ભારતીય કાયદો હિન્દુ યુગલો માટે હિન્દુ લગ્ન અધિનિયમ, 1955 ની કલમ 13B અને આંતર-ધાર્મિક લગ્નો માટે ખાસ લગ્ન અધિનિયમ, 1954 ની કલમ 28 હેઠળ પરસ્પર છૂટાછેડાને માન્યતા આપે છે.

1 / 9
આમાં મુખ્ય શરત આ હોય છે: લગ્ન ઓછામાં ઓછા 1 વર્ષથી ચાલી રહ્યા હોવા જોઈએ. બંને પતિ-પત્ની ઓછામાં ઓછા 6 મહિનાથી અલગ રહેતા હોવા જોઈએ. બંનેએ છૂટાછેડા માટે સંમતિ આપવી જોઈએ અને બાળકોની કસ્ટડી, ભરણપોષણ અને મિલકતના વિભાજન અંગે પહેલાથી જ નિર્ણય લીધો હોવો જોઈએ.

આમાં મુખ્ય શરત આ હોય છે: લગ્ન ઓછામાં ઓછા 1 વર્ષથી ચાલી રહ્યા હોવા જોઈએ. બંને પતિ-પત્ની ઓછામાં ઓછા 6 મહિનાથી અલગ રહેતા હોવા જોઈએ. બંનેએ છૂટાછેડા માટે સંમતિ આપવી જોઈએ અને બાળકોની કસ્ટડી, ભરણપોષણ અને મિલકતના વિભાજન અંગે પહેલાથી જ નિર્ણય લીધો હોવો જોઈએ.

2 / 9
આ પ્રક્રિયામાં કોર્ટ કેસની સુનાવણી બે તબક્કામાં કરે છે. પ્રથમ સુનાવણી પછી 6 મહિનાનો કૂલિંગ પીરિયડ આપવામાં આવે છે. જેથી દંપતીને વિચારવાની તક મળે. આ પછી અંતિમ આદેશ આપવામાં આવે છે.

આ પ્રક્રિયામાં કોર્ટ કેસની સુનાવણી બે તબક્કામાં કરે છે. પ્રથમ સુનાવણી પછી 6 મહિનાનો કૂલિંગ પીરિયડ આપવામાં આવે છે. જેથી દંપતીને વિચારવાની તક મળે. આ પછી અંતિમ આદેશ આપવામાં આવે છે.

3 / 9
મહત્વપૂર્ણ ચુકાદાઓ: Amardeep Singh v. Harveen Kaur 2017 કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે ઠરાવ્યું હતું કે, જો બંને પક્ષો પૂરા દિલથી છૂટાછેડા ઇચ્છે છે તો કોર્ટ 6 મહિનાનો સમયગાળો માફ કરી શકે છે.

મહત્વપૂર્ણ ચુકાદાઓ: Amardeep Singh v. Harveen Kaur 2017 કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે ઠરાવ્યું હતું કે, જો બંને પક્ષો પૂરા દિલથી છૂટાછેડા ઇચ્છે છે તો કોર્ટ 6 મહિનાનો સમયગાળો માફ કરી શકે છે.

4 / 9
Contested Divorce: જ્યારે સંબંધ સંઘર્ષથી ભરેલો હોય- જ્યારે કોઈ એક પક્ષ છૂટાછેડા ઇચ્છતો નથી અથવા પરસ્પર સંમતિ ન હોય ત્યારે મામલો વિરોધી છૂટાછેડા સુધી પહોંચે છે. આમાં છૂટાછેડા માટે કેટલાક કાનૂની આધારો છે. જેમ કે, વ્યભિચાર, ત્યાગ (બે વર્ષ માટે અલગ થવું), માનસિક બીમારી, ચેપી રોગ, ધાર્મિક પરિવર્તન, 7 વર્ષ માટે ગાયબ રહેવું. આ પ્રક્રિયામાં ફરિયાદીએ કોર્ટમાં પુરાવા અને સાક્ષીઓ રજૂ કરવાના હોય છે. આમાં ઘણો સમય લાગે છે અને કાનૂની ખર્ચ પણ વધુ થાય છે.

Contested Divorce: જ્યારે સંબંધ સંઘર્ષથી ભરેલો હોય- જ્યારે કોઈ એક પક્ષ છૂટાછેડા ઇચ્છતો નથી અથવા પરસ્પર સંમતિ ન હોય ત્યારે મામલો વિરોધી છૂટાછેડા સુધી પહોંચે છે. આમાં છૂટાછેડા માટે કેટલાક કાનૂની આધારો છે. જેમ કે, વ્યભિચાર, ત્યાગ (બે વર્ષ માટે અલગ થવું), માનસિક બીમારી, ચેપી રોગ, ધાર્મિક પરિવર્તન, 7 વર્ષ માટે ગાયબ રહેવું. આ પ્રક્રિયામાં ફરિયાદીએ કોર્ટમાં પુરાવા અને સાક્ષીઓ રજૂ કરવાના હોય છે. આમાં ઘણો સમય લાગે છે અને કાનૂની ખર્ચ પણ વધુ થાય છે.

5 / 9
મહત્વપૂર્ણ ચુકાદાઓ: Samar Ghosh v. Jaya Ghosh (2007) માનસિક ક્રૂરતા સમજાવી. Naveen Kohli v. Neelu Kohli (2006) કોર્ટે છૂટાછેડા માટે 'લગ્નનું અવિશ્વસનીય ભંગાણ' ને કારણ ગણાવ્યું. K. Srinivas Rao v. D.A. Deepa (2013) ખોટા કેસ અને ઘરેલુ હિંસાના દુર્વ્યવહારને માનસિક ક્રૂરતા માનવામાં આવતી હતી.

મહત્વપૂર્ણ ચુકાદાઓ: Samar Ghosh v. Jaya Ghosh (2007) માનસિક ક્રૂરતા સમજાવી. Naveen Kohli v. Neelu Kohli (2006) કોર્ટે છૂટાછેડા માટે 'લગ્નનું અવિશ્વસનીય ભંગાણ' ને કારણ ગણાવ્યું. K. Srinivas Rao v. D.A. Deepa (2013) ખોટા કેસ અને ઘરેલુ હિંસાના દુર્વ્યવહારને માનસિક ક્રૂરતા માનવામાં આવતી હતી.

6 / 9
બંને વચ્ચે મુખ્ય તફાવત શું છે?: Mutual Divorceમાં બંનેની પરસ્પર સહમતિ હોય છે. તેને 6 થી 12 મહિના વિચારવા માટે સમય આપવામાં આવે છે. ખર્ચો સાવ ઓછો હોય છે. સ્ટ્રેસ પણ થતો નથી. કોઈ પ્રુફની જરુર પડતી નથી. કોર્ટની પ્રક્રિયા સાવ સરળ હોય છે જલદી કેસ પતી જાય છે.

બંને વચ્ચે મુખ્ય તફાવત શું છે?: Mutual Divorceમાં બંનેની પરસ્પર સહમતિ હોય છે. તેને 6 થી 12 મહિના વિચારવા માટે સમય આપવામાં આવે છે. ખર્ચો સાવ ઓછો હોય છે. સ્ટ્રેસ પણ થતો નથી. કોઈ પ્રુફની જરુર પડતી નથી. કોર્ટની પ્રક્રિયા સાવ સરળ હોય છે જલદી કેસ પતી જાય છે.

7 / 9
Contested Divorceમાં જોઈએ તો એક પક્ષ રાજી હોય છે જ્યારે એક પક્ષને છુટાછેડા નથી લેવા હોતા. તેને 2 થી 5 વર્ષ સુધી સમય લાગી શકે છે. પતિ-પત્ની સ્ટ્રેસ વધારે લે છે અને આમાં ખર્ચો પણ વધારે થાય છે. આમાં સાબિતીઓ આપવી પડે છે. કોર્ટ પ્રક્રિયા જટીલ બનતી જાય છે.

Contested Divorceમાં જોઈએ તો એક પક્ષ રાજી હોય છે જ્યારે એક પક્ષને છુટાછેડા નથી લેવા હોતા. તેને 2 થી 5 વર્ષ સુધી સમય લાગી શકે છે. પતિ-પત્ની સ્ટ્રેસ વધારે લે છે અને આમાં ખર્ચો પણ વધારે થાય છે. આમાં સાબિતીઓ આપવી પડે છે. કોર્ટ પ્રક્રિયા જટીલ બનતી જાય છે.

8 / 9
જો બંને પક્ષો એકબીજાને આદર સાથે અલગ થવા દે તો પરસ્પર છૂટાછેડા એ સૌથી સરળ, ઝડપી અને ઓછામાં ઓછો ખર્ચાળ રસ્તો છે. પરંતુ જ્યારે આરોપો, ભાવનાત્મક ઘા અને કાનૂની વિવાદો અમલમાં આવે છે, ત્યારે વિવાદિત છૂટાછેડા એક લાંબી, કંટાળાજનક પ્રક્રિયા બની જાય છે.

જો બંને પક્ષો એકબીજાને આદર સાથે અલગ થવા દે તો પરસ્પર છૂટાછેડા એ સૌથી સરળ, ઝડપી અને ઓછામાં ઓછો ખર્ચાળ રસ્તો છે. પરંતુ જ્યારે આરોપો, ભાવનાત્મક ઘા અને કાનૂની વિવાદો અમલમાં આવે છે, ત્યારે વિવાદિત છૂટાછેડા એક લાંબી, કંટાળાજનક પ્રક્રિયા બની જાય છે.

9 / 9

(Disclaimer: જો તમારી પાસે કોઈ ચોક્કસ કેસ હોય તો કાનૂની નિષ્ણાત (વકીલ) ની સલાહ લેવી સલાહભર્યું છે. અહીં આપેલી માહિતી ફક્ત કોર્ટના નિર્ણયો અને કલમોને આધારે આપવામાં આવી છે. તમારે કોઈ કેસ માટે જાણવું હોય તો યોગ્ય વકીલની સલાહ લઈ શકો છો.)(All Image Symbolic)

કાનૂની સલાહ લેવા માટે વકીલો પહેલા હકીકતોનું વિશ્લેષણ કરે છે અને પછી બીજી વ્યક્તિને કહે છે કે કયા ક્રમમાં શું કરવું. કાનુની સલાહ લેવા માટે તમે વકીલનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે નિષ્ણાત અથવા વ્યાવસાયિક સલાહકારનો સંપર્ક કરી શકો છો. તમે ઓનલાઈન કાનૂની સલાહ સેવાઓનો લાભ લઈ શકો છો. તમે રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તામંડળ (NALSA) નો પણ સંપર્ક કરી શકો છો. લીગલ એડવાઈઝની સ્ટોરી વાંચવા માટે  અહીં ક્લિક કરો.

કામની વાતજનરલ નોલેજલાઈફ સ્ટાઈલ જીવનશૈલીલીગલ એડવાઈઝસુપ્રીમ કોર્ટ
Web Stories View more
દુનિયાનો સૌથી ખારો સમુદ્ર કયો છે?
દુનિયાનો સૌથી ખારો સમુદ્ર કયો છે?
2462 દિવસ પછી વિરાટ કોહલી સાથે આ શું થઇ ગયું?
2462 દિવસ પછી વિરાટ કોહલી સાથે આ શું થઇ ગયું?
એક્ટિંગ છોડી બિઝનેસવુમન બનેલી અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
એક્ટિંગ છોડી બિઝનેસવુમન બનેલી અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
કોફી પ્રેમીઓ, ધ્યાન રાખો! Coffee સાથે આ 5 વસ્તુઓ ખાવાનું આજથી જ કરો બંધ, નહીતર હેલ્થ બગડી શકે છે
કોફી પ્રેમીઓ, ધ્યાન રાખો! Coffee સાથે આ 5 વસ્તુઓ ખાવાનું આજથી જ કરો બંધ, નહીતર હેલ્થ બગડી શકે છે
HDFC Bank માંથી 60 લાખની લોન લેવા કેટલો પગાર જોઈએ ?
HDFC Bank માંથી 60 લાખની લોન લેવા કેટલો પગાર જોઈએ ?
વિરાટ કોહલીએ સતત ત્રણ સદી ફટકારી, અનેક રેકોર્ડ તોડ્યા
વિરાટ કોહલીએ સતત ત્રણ સદી ફટકારી, અનેક રેકોર્ડ તોડ્યા
Latest Videos View more
આ રાશિના જાતકોનું સ્વપ્ન વાસ્તિવકમાં ફેરવાઇ જશે, બેરોજગારને નોકરી મળશે
આ રાશિના જાતકોનું સ્વપ્ન વાસ્તિવકમાં ફેરવાઇ જશે, બેરોજગારને નોકરી મળશે
ગુજરાતમાં કડકડતી ઠંડી સાથે કમોસમી વરસાદની આગાહી
ગુજરાતમાં કડકડતી ઠંડી સાથે કમોસમી વરસાદની આગાહી
અમદાવાદનો સૌથી વ્યસ્ત સુભાષ બ્રિજ 5 દિવસ માટે બંધ
અમદાવાદનો સૌથી વ્યસ્ત સુભાષ બ્રિજ 5 દિવસ માટે બંધ
પાલનપુરમાં જાહેર માર્ગ પર લારી-ગલ્લા ધારક, પાથરણાવાળાઓનો અડીંગો !
પાલનપુરમાં જાહેર માર્ગ પર લારી-ગલ્લા ધારક, પાથરણાવાળાઓનો અડીંગો !
રાજકોટમાં પેંડા ગેંગને હથિયાર આપનારની ધરપકડ
રાજકોટમાં પેંડા ગેંગને હથિયાર આપનારની ધરપકડ
અંબાલાલ પટેલે આ તારીખ બાદ કમોસમી વરસાદની આગાહી કરી
અંબાલાલ પટેલે આ તારીખ બાદ કમોસમી વરસાદની આગાહી કરી
આ રાશિના જાતકોને નાણાકીય મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ મળશે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકોને નાણાકીય મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ મળશે, જુઓ Video
તલાટી મંત્રીઓની, રખડતા શ્વાન પકડવાની કામગીરીનો અમલ નહીં કરવાની ચીમકી
તલાટી મંત્રીઓની, રખડતા શ્વાન પકડવાની કામગીરીનો અમલ નહીં કરવાની ચીમકી
ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ મોડી પડતા-રદ થતા મુસાફરોએ મચાવ્યો હોબાળો
ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ મોડી પડતા-રદ થતા મુસાફરોએ મચાવ્યો હોબાળો
તથ્ય પટેલની 'સાપરાધ મનુષ્યવધ' કલમ દૂર કરવાની અરજી કોર્ટે ફગાવી
તથ્ય પટેલની 'સાપરાધ મનુષ્યવધ' કલમ દૂર કરવાની અરજી કોર્ટે ફગાવી
g clip-path="url(#clip0_868_265)">