हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : તારંગાના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

“તારંગા” ગુજરાતના મહેસાણા જિલ્લામાં આવેલ એક પવિત્ર જૈન તીર્થસ્થળ છે. અહીં પ્રાચીન શ્રી અજિતનાથ ભગવાનનું જૈન દેવસ્થાન, સંતની સાધના માટેની ગુફાઓ અને ઐતિહાસિક બૌદ્ધ અવશેષો મળી આવે છે. આ સ્થળ પ્રકૃતિની ગોદમાં વસેલું છે અને આધ્યાત્મિકતા, ઇતિહાસ અને પવિત્રતાનું અનોખું મિલન છે.

| Updated on: Dec 08, 2025 | 6:54 PM
Share
પર્વતો અને ગામનું નામ અહીં આવેલી તરણામાતા દેવીના શિખર મંદિર પરથી પડ્યું છે. આ દેવીને ધરણામાતા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, અને માન્યતા મુજબ તે બૌદ્ધ પરંપરાની તારા દેવીનું રૂપ છે. ટેકરી પર સ્થિત આ પ્રાચીન મંદિરના આસપાસથી ગૌતમ બુદ્ધની અનેક ટેરાકોટાની તૂટેલી મૂર્તિઓ મળી આવી છે. સાથે જ પથ્થરની પ્લેટ પર ચાર ધ્યાની બુદ્ધની સુંદર કોતરણી, ખડકના આશ્રયસ્થાનોની અંદર ઈંટ-પથ્થરની દિવાલોના અવશેષો અને અન્ય કલા-ચિહ્નો પણ મળી આવે છે.અહીં કેટલાક પ્રાચીન ખડક આશ્રયસ્થાન પણ જોવા મળે છે, જેમાં "જોગીડાની ગુફા" ખાસ નોંધપાત્ર છે. માન્યતા છે કે આ ગુફાનો ઉપયોગ બૌદ્ધ ભિક્ષુઓ ધ્યાન અને સાધના માટે કરતા હતા. ગુફાની દીવાલોમાં પથ્થરમાં વળાંકવાળા આકારો જોવા મળે છે, જે બોધિ વૃક્ષ અથવા કલ્પવૃક્ષની રચનાઓની યાદ અપાવે છે.

પર્વતો અને ગામનું નામ અહીં આવેલી તરણામાતા દેવીના શિખર મંદિર પરથી પડ્યું છે. આ દેવીને ધરણામાતા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, અને માન્યતા મુજબ તે બૌદ્ધ પરંપરાની તારા દેવીનું રૂપ છે. ટેકરી પર સ્થિત આ પ્રાચીન મંદિરના આસપાસથી ગૌતમ બુદ્ધની અનેક ટેરાકોટાની તૂટેલી મૂર્તિઓ મળી આવી છે. સાથે જ પથ્થરની પ્લેટ પર ચાર ધ્યાની બુદ્ધની સુંદર કોતરણી, ખડકના આશ્રયસ્થાનોની અંદર ઈંટ-પથ્થરની દિવાલોના અવશેષો અને અન્ય કલા-ચિહ્નો પણ મળી આવે છે.અહીં કેટલાક પ્રાચીન ખડક આશ્રયસ્થાન પણ જોવા મળે છે, જેમાં "જોગીડાની ગુફા" ખાસ નોંધપાત્ર છે. માન્યતા છે કે આ ગુફાનો ઉપયોગ બૌદ્ધ ભિક્ષુઓ ધ્યાન અને સાધના માટે કરતા હતા. ગુફાની દીવાલોમાં પથ્થરમાં વળાંકવાળા આકારો જોવા મળે છે, જે બોધિ વૃક્ષ અથવા કલ્પવૃક્ષની રચનાઓની યાદ અપાવે છે.

1 / 8
તારંગા તીર્થ, જેને તારંગા ટેકરી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલું એક પ્રસિદ્ધ પર્વતસ્થળ છે. આ ટેકરી ભૌગોલિક દૃષ્ટિએ અરવલ્લી પર્વતમાળાનો હિસ્સો બને છે, જ્યારે પ્રશાસનિક રીતે તે મહેસાણા જિલ્લાના સતલાસણા તાલુકામાં સ્થિત છે. બારમી સદી દરમિયાન શ્વેતાંબર પરંપરાના સોલંકી રાજા કુમારપાળે અહીં ભગવાન અજિતનાથનું અદભુત અને કલાત્મક મંદિર નિર્માણ કરાવ્યું હતું. (Credits: - Wikipedia)

તારંગા તીર્થ, જેને તારંગા ટેકરી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલું એક પ્રસિદ્ધ પર્વતસ્થળ છે. આ ટેકરી ભૌગોલિક દૃષ્ટિએ અરવલ્લી પર્વતમાળાનો હિસ્સો બને છે, જ્યારે પ્રશાસનિક રીતે તે મહેસાણા જિલ્લાના સતલાસણા તાલુકામાં સ્થિત છે. બારમી સદી દરમિયાન શ્વેતાંબર પરંપરાના સોલંકી રાજા કુમારપાળે અહીં ભગવાન અજિતનાથનું અદભુત અને કલાત્મક મંદિર નિર્માણ કરાવ્યું હતું. (Credits: - Wikipedia)

2 / 8
તારંગા અમદાવાદથી લગભગ 140 કિલોમીટર દૂર આવેલું એક પ્રખ્યાત જૈન તીર્થસ્થળ છે, જે તેના પ્રાચીન મંદિરો માટે વિશેષ જાણીતું છે. આ પર્વતીય વિસ્તારોને જૈનો ‘સિદ્ધ ક્ષેત્ર’ તરીકે પણ ઓળખે છે. અહીંની ટેકરીઓ પર ચૌદ દિગંબર તથા પાંચ શ્વેતાંબર મંદિરો નિર્માણિત છે. માન્યતા મુજબ, આ શિખરો પર અનેક મહાન સંતોએ સાધના કરીને મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી હતી. (Credits: - Wikipedia)

તારંગા અમદાવાદથી લગભગ 140 કિલોમીટર દૂર આવેલું એક પ્રખ્યાત જૈન તીર્થસ્થળ છે, જે તેના પ્રાચીન મંદિરો માટે વિશેષ જાણીતું છે. આ પર્વતીય વિસ્તારોને જૈનો ‘સિદ્ધ ક્ષેત્ર’ તરીકે પણ ઓળખે છે. અહીંની ટેકરીઓ પર ચૌદ દિગંબર તથા પાંચ શ્વેતાંબર મંદિરો નિર્માણિત છે. માન્યતા મુજબ, આ શિખરો પર અનેક મહાન સંતોએ સાધના કરીને મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી હતી. (Credits: - Wikipedia)

3 / 8
12મી સદી દરમ્યાન તારંગાની ઓળખ એક મહત્વના જૈન તીર્થરૂપે બની હતી. સોમપ્રભાચાર્ય રચિત કુમારપાલ પ્રતિબોધ ગ્રંથમાં ઉલ્લેખ મળે છે કે સ્થાનિક બૌદ્ધ શાસક વેણી વત્સરાજા અને જૈન આચાર્ય ખાપુતાચાર્યએ મળીને વિક્રમ સંવત 1241માં દેવી તારા માટે એક મંદિર બનાવ્યું હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિરના નિર્માણ બાદ અહીં વસેલા નગરને ‘તારાપુર’ નામ આપવામાં આવ્યું. (Credits: - Wikipedia)

12મી સદી દરમ્યાન તારંગાની ઓળખ એક મહત્વના જૈન તીર્થરૂપે બની હતી. સોમપ્રભાચાર્ય રચિત કુમારપાલ પ્રતિબોધ ગ્રંથમાં ઉલ્લેખ મળે છે કે સ્થાનિક બૌદ્ધ શાસક વેણી વત્સરાજા અને જૈન આચાર્ય ખાપુતાચાર્યએ મળીને વિક્રમ સંવત 1241માં દેવી તારા માટે એક મંદિર બનાવ્યું હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિરના નિર્માણ બાદ અહીં વસેલા નગરને ‘તારાપુર’ નામ આપવામાં આવ્યું. (Credits: - Wikipedia)

4 / 8
મુખ્ય મંદિરનું નિર્માણ 1143થી 1174 સુધી રાજ્ય કરનાર ચાલુક્ય શાસક કુમારપાલે કરાવ્યું હતું. આચાર્ય હેમચંદ્રની પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન હેઠળ જૈન ધર્મ સ્વીકાર્યા પછી રાજા કુમારપાલે દ્વિતીય તીર્થંકર ભગવાન અજિતનાથને સમર્પિત આ ભવ્ય મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. (Credits: - Wikipedia)

મુખ્ય મંદિરનું નિર્માણ 1143થી 1174 સુધી રાજ્ય કરનાર ચાલુક્ય શાસક કુમારપાલે કરાવ્યું હતું. આચાર્ય હેમચંદ્રની પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન હેઠળ જૈન ધર્મ સ્વીકાર્યા પછી રાજા કુમારપાલે દ્વિતીય તીર્થંકર ભગવાન અજિતનાથને સમર્પિત આ ભવ્ય મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. (Credits: - Wikipedia)

5 / 8
ઈ.સ. 1161માં તૈયાર થયેલું આ મંદિર મરુ-ગુર્જર સ્થાપત્યકલાકારીનું ઉત્કૃષ્ઠ ઉદાહરણ માનવું પડે. વર્ષો બાદ પણ મંદિરનો મૂળ ઢાંચો અકબંધ રીતે ઊભો છે અને આજેય નિયમિત ધાર્મિક પ્રયોગોમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. શિખર તથા મંડપ બંને પોતાની ખૂબ જ જટિલ શિલ્પશૈલી માટે જાણીતા છે. મંદિરનું નિર્માણ સૌથી નીચે ભૂમિજા શૈલીના નાના મિનારાઓની ત્રણ હરોળથી શરૂ થાય છે. તેની રચનામાં સેખરી શૈલી દેખાય છે, જેમાં વિવિધ ઊંચાઈના નાના મિનારાઓ એકબીજા પર સ્તરબદ્ધ રીતે ગોઠવાયેલા હોય છે. ત્યારબાદ એક સપાટ છત જેવી રચના દેખાય છે, જે મિનારાઓના ગુણધર્મો અને કળશની કિનારી સાથે જોડાયેલું હોય છે. (Credits: - Wikipedia)

ઈ.સ. 1161માં તૈયાર થયેલું આ મંદિર મરુ-ગુર્જર સ્થાપત્યકલાકારીનું ઉત્કૃષ્ઠ ઉદાહરણ માનવું પડે. વર્ષો બાદ પણ મંદિરનો મૂળ ઢાંચો અકબંધ રીતે ઊભો છે અને આજેય નિયમિત ધાર્મિક પ્રયોગોમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. શિખર તથા મંડપ બંને પોતાની ખૂબ જ જટિલ શિલ્પશૈલી માટે જાણીતા છે. મંદિરનું નિર્માણ સૌથી નીચે ભૂમિજા શૈલીના નાના મિનારાઓની ત્રણ હરોળથી શરૂ થાય છે. તેની રચનામાં સેખરી શૈલી દેખાય છે, જેમાં વિવિધ ઊંચાઈના નાના મિનારાઓ એકબીજા પર સ્તરબદ્ધ રીતે ગોઠવાયેલા હોય છે. ત્યારબાદ એક સપાટ છત જેવી રચના દેખાય છે, જે મિનારાઓના ગુણધર્મો અને કળશની કિનારી સાથે જોડાયેલું હોય છે. (Credits: - Wikipedia)

6 / 8
મંદિરના આંતરિક ભાગમાં દ્વિતીય તીર્થંકર ભગવાન અજિતનાથની લગભગ 2.75 મીટર ઉંચાઈની સફેદ આરસપહાણમાંથી બનાવેલી ભવ્ય પ્રતિમા સ્થાપિત છે. મુખ્ય ગર્ભગૃહની જમણી બાજુ ઋષભદેવની પ્રતિમા સાથે અન્ય 20 તીર્થંકરોના ચરણચિન્હો જોવા મળે છે. ડાબી તરફ ગૌમુખાનું મંદિર, સમવશરણની રચના તથા જાંબુદ્વિપનું ચિત્ર સ્થાન પામે છે. મંદિરના બાહ્ય મંચ પર દેવી પદ્માવતી અને રાજા કુમારપાલની મૂર્તિઓ શોભા વધારે છે. (Credits: - Wikipedia)

મંદિરના આંતરિક ભાગમાં દ્વિતીય તીર્થંકર ભગવાન અજિતનાથની લગભગ 2.75 મીટર ઉંચાઈની સફેદ આરસપહાણમાંથી બનાવેલી ભવ્ય પ્રતિમા સ્થાપિત છે. મુખ્ય ગર્ભગૃહની જમણી બાજુ ઋષભદેવની પ્રતિમા સાથે અન્ય 20 તીર્થંકરોના ચરણચિન્હો જોવા મળે છે. ડાબી તરફ ગૌમુખાનું મંદિર, સમવશરણની રચના તથા જાંબુદ્વિપનું ચિત્ર સ્થાન પામે છે. મંદિરના બાહ્ય મંચ પર દેવી પદ્માવતી અને રાજા કુમારપાલની મૂર્તિઓ શોભા વધારે છે. (Credits: - Wikipedia)

7 / 8
કારતક અને ચૈત્ર મહિનાની પૂર્ણિમા પર આ મંદિરની મુલાકાત લેવાની વિશેષ ધાર્મિક માન્યતા છે. આસપાસ આવેલા અન્ય મંદિરોમાં વિવિધ દેવ-મૂર્તિઓ અને શિલ્પો જોવા મળે છે. એમાંથી એક મંદિરમાં તીર્થંકરોની 208 આકૃતિઓ એક જ આરસપહાણની લાંબી શિલામાં સુંદર રીતે બનાવેલી છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

કારતક અને ચૈત્ર મહિનાની પૂર્ણિમા પર આ મંદિરની મુલાકાત લેવાની વિશેષ ધાર્મિક માન્યતા છે. આસપાસ આવેલા અન્ય મંદિરોમાં વિવિધ દેવ-મૂર્તિઓ અને શિલ્પો જોવા મળે છે. એમાંથી એક મંદિરમાં તીર્થંકરોની 208 આકૃતિઓ એક જ આરસપહાણની લાંબી શિલામાં સુંદર રીતે બનાવેલી છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

8 / 8

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ઈતિહાસગુજરાતજનરલ નોલેજ
Web Stories View more
દિયા મિર્ઝાનો પરિવાર જુઓ
દિયા મિર્ઝાનો પરિવાર જુઓ
ટોયલેટમાં બે ફ્લશ બટન કેમ હોય છે, તમે જાણો છો..?
ટોયલેટમાં બે ફ્લશ બટન કેમ હોય છે, તમે જાણો છો..?
કૂકરમાં રાંધેલા શક્કરિયાનો સ્વાદ શેકેલા હોય તેવો જ આવશે, જુઓ રીત
કૂકરમાં રાંધેલા શક્કરિયાનો સ્વાદ શેકેલા હોય તેવો જ આવશે, જુઓ રીત
કિંજલ દવેના પરિવારમાં કોણ કોણ છે જુઓ ફોટો
કિંજલ દવેના પરિવારમાં કોણ કોણ છે જુઓ ફોટો
કબજિયાત દૂર કરવા માટે શું ખાવું?
કબજિયાત દૂર કરવા માટે શું ખાવું?
કેએલ રાહુલે રોહિત શર્માનો વર્લ્ડ રેકોર્ડ તોડ્યો
કેએલ રાહુલે રોહિત શર્માનો વર્લ્ડ રેકોર્ડ તોડ્યો
Latest Videos View more
BJP-AAPના નેતાઓ આચરે છે વ્યાપક ભ્રષ્ટાચાર, સાંસદને મળ્યો નનામો પત્ર
BJP-AAPના નેતાઓ આચરે છે વ્યાપક ભ્રષ્ટાચાર, સાંસદને મળ્યો નનામો પત્ર
ઈન્ડિગો સંકટ વચ્ચે અમદાવાદમાં ફસાયા આસામના મુસાફરો, જુઓ-Video
ઈન્ડિગો સંકટ વચ્ચે અમદાવાદમાં ફસાયા આસામના મુસાફરો, જુઓ-Video
રાઇડ્સમાં મોટી બેદરકારી! ચકડોળમાં 6 લોકો 20 મિનિટ હવામાં લટક્યા
રાઇડ્સમાં મોટી બેદરકારી! ચકડોળમાં 6 લોકો 20 મિનિટ હવામાં લટક્યા
ગુજરાતમાં ગાત્રો થીજવતી ઠંડીની આગાહી
ગુજરાતમાં ગાત્રો થીજવતી ઠંડીની આગાહી
આજે આ રાશિના લોકોની કિસ્મત ખુલશે, જીવનસાથી તરફથી મળશે ખાસ સરપ્રાઇઝ
આજે આ રાશિના લોકોની કિસ્મત ખુલશે, જીવનસાથી તરફથી મળશે ખાસ સરપ્રાઇઝ
અમિત શાહ વિશે આનંદીબેન પટેલે ઈશારા-ઈશારામાં કહી દીધી આ મોટી વાત- Video
અમિત શાહ વિશે આનંદીબેન પટેલે ઈશારા-ઈશારામાં કહી દીધી આ મોટી વાત- Video
ગ્લોબલ સ્પોર્ટ્સ હબ બનાવવાની દિશામાં અમદાવાદ, 2030 CWG માટે તૈયારીઓ
ગ્લોબલ સ્પોર્ટ્સ હબ બનાવવાની દિશામાં અમદાવાદ, 2030 CWG માટે તૈયારીઓ
સુરતમાં ન્યૂડ વીડિયો બનાવી 50 લાખની ખંડણી માંગનાર બે ઝડપાયા
સુરતમાં ન્યૂડ વીડિયો બનાવી 50 લાખની ખંડણી માંગનાર બે ઝડપાયા
અમિત શાહની હાજરીમાં આનંદીબેનના પુસ્તકનું વિમોચન
અમિત શાહની હાજરીમાં આનંદીબેનના પુસ્તકનું વિમોચન
નડિયાદ નજીક ટ્રકની પાછળ અથડાતા કાર ભડકે બળી
નડિયાદ નજીક ટ્રકની પાછળ અથડાતા કાર ભડકે બળી
g clip-path="url(#clip0_868_265)">