AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

History of city name : લોહાગઢ કિલ્લાના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

18મી સદીમાં બનેલો લોહાગઢ કિલ્લો રાજસ્થાનના ભરતપુરમાં સ્થિત એક અત્યંત સશક્ત ગઢ છે. ભરતપુરના જાટ રાજાઓની શક્તિ અને દૃઢ ઈચ્છાશક્તિનું આ કિલ્લો અનોખું પ્રતીકરૂપ છે. ખાસ કરીને મહારાજા સૂરજમલે 1732માં તેના નિર્માણની શરૂઆત કરીને તેને તાકાત અને રણનીતિશીલ શાસનનું પ્રતીક બનાવી દીધો.

| Updated on: Dec 11, 2025 | 6:29 PM
Share
“લોહાગઢ” નામ પોતે જ તેની વિશેષતા જણાવી દે છે. આ કિલ્લો એટલો મજબૂત અને અવિનાશી હતો કે તેને લોખંડ જેટલું અડગ અને અડોલ ગણીને “લોહાગઢ” કહેવામાં આવ્યો. બ્રિટિશોએ લોહાગઢ કિલ્લો કબજે કરવાની 13 વખત કોશિશ કરી હતી, પરંતુ દરેક પ્રયાસ નિષ્ફળ ગયો અને તેઓ કિલ્લાની દીવાલો પાર પણ ન કરી શક્યા. જાન્યુઆરી અને ફેબ્રુઆરી 1805 દરમિયાન લોર્ડ લેકના નેતૃત્વમાં થયેલા ભરતપુરના ઘેરાબંધીમાં બ્રિટિશ સેનાએ ચાર મોટા હુમલા કર્યા છતાં, આ દુર્ગમ ગઢે દરેક આક્રમણને પરાજિત કરી પોતાનું અખંડિત સ્વરૂપ જાળવી રાખ્યું.

“લોહાગઢ” નામ પોતે જ તેની વિશેષતા જણાવી દે છે. આ કિલ્લો એટલો મજબૂત અને અવિનાશી હતો કે તેને લોખંડ જેટલું અડગ અને અડોલ ગણીને “લોહાગઢ” કહેવામાં આવ્યો. બ્રિટિશોએ લોહાગઢ કિલ્લો કબજે કરવાની 13 વખત કોશિશ કરી હતી, પરંતુ દરેક પ્રયાસ નિષ્ફળ ગયો અને તેઓ કિલ્લાની દીવાલો પાર પણ ન કરી શક્યા. જાન્યુઆરી અને ફેબ્રુઆરી 1805 દરમિયાન લોર્ડ લેકના નેતૃત્વમાં થયેલા ભરતપુરના ઘેરાબંધીમાં બ્રિટિશ સેનાએ ચાર મોટા હુમલા કર્યા છતાં, આ દુર્ગમ ગઢે દરેક આક્રમણને પરાજિત કરી પોતાનું અખંડિત સ્વરૂપ જાળવી રાખ્યું.

1 / 6
ડિસેમ્બર 1825 થી જાન્યુઆરી 1826 દરમિયાન લોર્ડ કોમ્બરમેરની આગેવાનીમાં બ્રિટિશ દળોએ પ્રથમ ભરતપુરની રાજધાનીને ઘેરી. બાદમાં, 18 જાન્યુઆરી 1826ના રોજ કિલ્લા પર નિર્ધારિત હુમલો કરવામાં આવ્યો અને અંતે બ્રિટિશોએ તેને પોતાના કબજામાં લીધો. આ સફળ ઘેરાબંધી પછી ભરતપુર બ્રિટિશ રાજની સરહદોમાં એક આશ્રિત રજવાડું તરીકે સમાવેશ પામ્યું. (Credits: - Wikipedia)

ડિસેમ્બર 1825 થી જાન્યુઆરી 1826 દરમિયાન લોર્ડ કોમ્બરમેરની આગેવાનીમાં બ્રિટિશ દળોએ પ્રથમ ભરતપુરની રાજધાનીને ઘેરી. બાદમાં, 18 જાન્યુઆરી 1826ના રોજ કિલ્લા પર નિર્ધારિત હુમલો કરવામાં આવ્યો અને અંતે બ્રિટિશોએ તેને પોતાના કબજામાં લીધો. આ સફળ ઘેરાબંધી પછી ભરતપુર બ્રિટિશ રાજની સરહદોમાં એક આશ્રિત રજવાડું તરીકે સમાવેશ પામ્યું. (Credits: - Wikipedia)

2 / 6
કિલ્લામાં પ્રવેશ માટે બે મુખ્ય દ્વારો બનાવાયેલા છે, ઉત્તર દિશાનો પ્રવેશદ્વાર તેની રચના માટે જાણીતા અષ્ટધાતુ દરવાજા તરીકે ઓળખાય છે, જ્યારે દક્ષિણ બાજુ આવેલો દરવાજો તેના ચાર મિનારાઓને કારણે ચૌબુર્જ દરવાજા તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. કિલ્લાની અંદર કિશોરી મહેલ, મહલ ખાસ અને કોઠી ખાસ જેવા અનેક મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક નિર્માણો જોવા મળે છે. ( Credits: Getty Images )

કિલ્લામાં પ્રવેશ માટે બે મુખ્ય દ્વારો બનાવાયેલા છે, ઉત્તર દિશાનો પ્રવેશદ્વાર તેની રચના માટે જાણીતા અષ્ટધાતુ દરવાજા તરીકે ઓળખાય છે, જ્યારે દક્ષિણ બાજુ આવેલો દરવાજો તેના ચાર મિનારાઓને કારણે ચૌબુર્જ દરવાજા તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. કિલ્લાની અંદર કિશોરી મહેલ, મહલ ખાસ અને કોઠી ખાસ જેવા અનેક મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક નિર્માણો જોવા મળે છે. ( Credits: Getty Images )

3 / 6
જવાહર બુર્જનું નિર્માણ મહારાજા જવાહર સિંહે 1765માં દિલ્હી યુદ્ધ (1764)માં મુઘલ શક્તિ પર પ્રાપ્ત કરેલા વિજયની સ્મૃતિરૂપે કરાવ્યું હતું. આ બુર્જનો ઉપયોગ રાજવી પરિવારના રાજ્યાભિષેક જેવા મહત્ત્વના રાજકીય વિધિઓ માટે પણ કરવામાં આવતો હતો. તે જ રીતે, 1805માં રાજા રણજીત સિંહે અંગ્રેજો સામે ભરતપુરની લડતમાં મળેલી જીતને ચિરંજીવ બનાવવાના હેતુથી ફતેહ બુર્જનું નિર્માણ કરાવ્યું. (Credits: - Wikipedia)

જવાહર બુર્જનું નિર્માણ મહારાજા જવાહર સિંહે 1765માં દિલ્હી યુદ્ધ (1764)માં મુઘલ શક્તિ પર પ્રાપ્ત કરેલા વિજયની સ્મૃતિરૂપે કરાવ્યું હતું. આ બુર્જનો ઉપયોગ રાજવી પરિવારના રાજ્યાભિષેક જેવા મહત્ત્વના રાજકીય વિધિઓ માટે પણ કરવામાં આવતો હતો. તે જ રીતે, 1805માં રાજા રણજીત સિંહે અંગ્રેજો સામે ભરતપુરની લડતમાં મળેલી જીતને ચિરંજીવ બનાવવાના હેતુથી ફતેહ બુર્જનું નિર્માણ કરાવ્યું. (Credits: - Wikipedia)

4 / 6
કિલ્લાના અનેક ભાગોને રાજસ્થાન સરકારે રાજ્ય સંરક્ષિત સ્મારક તરીકે માન્યતા આપી છે. તેમાં કામરા ખાસ, કિશોરી મહેલ, હંસારાણી મહેલ, કચહારી કલા, ચમન બગીચી અને હમ્મામનો સમાવેશ થાય છે. સાથે જ મડવાલ દરવાજો (મથુરા દરવાજો), બિનરૈન દરવાજો, અટલબંધ દરવાજો, અનાહ દરવાજો, નેમવર્ધન ગેટ, ચંદન પોલ ગેટ, કુમધરા ગેટ તથા સુરજ પોલ પાસે આવેલો ગઢ પણ આ સૂચિમાં સ્થાન ધરાવે છે. (Credits: - Wikipedia)

કિલ્લાના અનેક ભાગોને રાજસ્થાન સરકારે રાજ્ય સંરક્ષિત સ્મારક તરીકે માન્યતા આપી છે. તેમાં કામરા ખાસ, કિશોરી મહેલ, હંસારાણી મહેલ, કચહારી કલા, ચમન બગીચી અને હમ્મામનો સમાવેશ થાય છે. સાથે જ મડવાલ દરવાજો (મથુરા દરવાજો), બિનરૈન દરવાજો, અટલબંધ દરવાજો, અનાહ દરવાજો, નેમવર્ધન ગેટ, ચંદન પોલ ગેટ, કુમધરા ગેટ તથા સુરજ પોલ પાસે આવેલો ગઢ પણ આ સૂચિમાં સ્થાન ધરાવે છે. (Credits: - Wikipedia)

5 / 6
( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે.  વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.)  (Credits: - Wikipedia)

( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

6 / 6

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

રાજ ટેક્સટાઇલ માર્કેટમાં લાગેલી આગ કાબૂમાં, કરોડોના માલને નુકસાન
રાજ ટેક્સટાઇલ માર્કેટમાં લાગેલી આગ કાબૂમાં, કરોડોના માલને નુકસાન
સુરેન્દ્રનગરના પાટડી પંથકમાં સર્જાયો ગમખ્વાર અકસ્માત, 3ના મોત
સુરેન્દ્રનગરના પાટડી પંથકમાં સર્જાયો ગમખ્વાર અકસ્માત, 3ના મોત
રાજ્યમાં વધુ 11 તાલુકાઓને વિકાસશીલ તાલુકા જાહેર
રાજ્યમાં વધુ 11 તાલુકાઓને વિકાસશીલ તાલુકા જાહેર
જખૌ દરિયાઈ વિસ્તારમાં બોટ સાથે ઘુસેલા 11 પાકિસ્તાની ઝડપાયા
જખૌ દરિયાઈ વિસ્તારમાં બોટ સાથે ઘુસેલા 11 પાકિસ્તાની ઝડપાયા
ગોવાના નાઈટ ક્લબના માલિક લુથરા બ્રધર્સની થાઈલેન્ડમાં અટકાયત
ગોવાના નાઈટ ક્લબના માલિક લુથરા બ્રધર્સની થાઈલેન્ડમાં અટકાયત
આટકોટમાં બાળકી સાથે દુષ્કર્મના પ્રયાસના આરોપીનું એન્કાઉન્ટર, પગમાં ઈજા
આટકોટમાં બાળકી સાથે દુષ્કર્મના પ્રયાસના આરોપીનું એન્કાઉન્ટર, પગમાં ઈજા
આ રાશિના જાતકોને સાસરિયાઓ તરફથી આર્થિક લાભ મળવાની શક્યતા, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકોને સાસરિયાઓ તરફથી આર્થિક લાભ મળવાની શક્યતા, જુઓ Video
ગુજરાતમાં ઉત્તર-પૂર્વથી પૂર્વના પવન ફૂંકાય તેવી આગાહી
ગુજરાતમાં ઉત્તર-પૂર્વથી પૂર્વના પવન ફૂંકાય તેવી આગાહી
ગુજરાતના આ જિલ્લામાં ગર્ભવતી બનેલી કિશોરીઓના આંકડા જાણી ચોંકી જશો
ગુજરાતના આ જિલ્લામાં ગર્ભવતી બનેલી કિશોરીઓના આંકડા જાણી ચોંકી જશો
અમદાવાદનાં સુભાષ બ્રિજની હાલની સ્થિતિએ ફરી ચર્ચા ગરમાવી
અમદાવાદનાં સુભાષ બ્રિજની હાલની સ્થિતિએ ફરી ચર્ચા ગરમાવી
g clip-path="url(#clip0_868_265)">