History of city name : રતલામના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા
રતલામ, જે આજે મધ્યપ્રદેશના માલવા પ્રદેશમાં આવેલું એક મહત્વપૂર્ણ નગર છે, એક સમયના સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ અને ઐતિહાસિક વારસાવાળું રજવાડું હતું. પ્રાચીન કાળમાં તેને રત્નાપુરી નામથી ઓળખવામાં આવતું હતું, જ્યારે હાલમાં તે રાજ્યના મહત્વના માર્ગ-જોડાણ તરીકે ઓળખાય છે.

1652માં, જોધપુરના રાજા ઉદયસિંહના પ્રપૌત્ર અને જાલોરના મહેશદાસના પુત્ર રાજા રતનસિંહ રાઠોડે આ રાજ્યની સ્થાપના કરી. અફઘાનિસ્તાનમાં પર્સિયન તથા ઉઝબેક શક્તિઓ પર વિજય મેળવ્યા બાદ, પિતા-પુત્રએ સમ્રાટ શાહજહાં માટે મહત્વપૂર્ણ સૈનિક યોગદાન આપ્યું.તેમની આ સેવાઓ અને શૂરવીરતાના સન્માનમાં, રાજપૂતાના તથા ઉત્તરી માલવાના દક્ષિણપશ્ચિમ વિસ્તારમાં વિશાળ જમીન તેમને જાગીર રૂપે આપવામાં આવી. રાજા રતનસિંહ અને તેમના મોટા પુત્ર રામસિંહના નામ પરથીવસાહતને “રતરમ” નામ અપાયું, જે બાદમાં વિકસીને “રતલામ” તરીકે ઓળખાવા લાગી. (Credits: - Wikipedia)

17મી સદીમાં અહીં રાજપૂત શાસક રત્નસિંહ રાઠોડ દ્વારા વસાવવામાં આવેલું નવું શહેર "રત્ન" અને એક સ્થાનિક ગામ "કલામ" ના નામનું સંયોજન બની "રત્નકલામ" થયું, જે ઉચ્ચારણમાં પરિવર્તનથી "રતલામ" બન્યું.કેટલાક ઇતિહાસકારો માને છે કે, માળવા પ્રદેશમાં આ શહેર વેપાર, મસાલા અને કાપડના કારણે ખૂબ ખ્યાતનામ હતું, એટલે તેને "રત્ન સમાન" શહેર કહી "રતલામ" નામ મળ્યું. (Credits: - Wikipedia)

17મી સદીમાં મોગલ સમ્રાટ શાહજહાંના સમયમાં રાજપૂત યોદ્ધા રત્નસિંહ રાઠોડને આ વિસ્તાર પર જાગીર મળી. રત્નસિંહે પોતાની રાજધાની અહીં સ્થાપી અને ગઢ-કિલ્લો, બજારો અને રહેણાંક વિસ્તારો વિકસાવ્યા.રતલામ તે સમયે મોગલ દરબાર સાથે મજબૂત સૈનિક અને રાજકીય જોડાણ ધરાવતું હતું. (Credits: - Wikipedia)

18મી સદીમાં મરાઠા સત્તાનો પ્રભાવ વધતા રતલામ તેમના નિયંત્રણમાં આવ્યું. 1819માં બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સાથે સંધિ થઈ, અને રતલામ બ્રિટિશ સંરક્ષિત રજવાડું બન્યું.આ સમયમાં રતલામ રજવાડું 13 તલુકાઓમાં વહેંચાયેલું હતું અને તેનું શાસન સિંહાસન પર બેઠેલા રાઠોડ રાજવંશે જાળવી રાખ્યું. (Credits: - Wikipedia)

19મી સદી દરમિયાન, જ્યારે મુઘલ શાસકો મધ્યપ્રદેશના વિસ્તારમાં પ્રવાસ કરી રહ્યા હતા, ત્યારે તેમને ભૂખ લાગી અને સેવિયાં જેવી કોઈ વાનગી ખાવાની ઈચ્છા થઈ. પરંતુ તે સમયના આ વિસ્તારમાં ઘઉં ઉપલબ્ધ ન હતા. રતલામ વિસ્તારમાં તે સમયે ભીલ સમાજનો પ્રભાવ હતો, તેથી મુઘલોને માટે ક્રિસ્પી નાસ્તો તૈયાર કરવાની જવાબદારી ભીલ જાતિને સોંપવામાં આવી. ઘઉંના અભાવે, ભીલોએ ચણાના લોટનો ઉપયોગ કરીને આ નાસ્તો બનાવ્યો. કહેવાય છે કે શરૂઆતમાં તેને “ભીલ સેવ” તરીકે ઓળખવામાં આવતું, પરંતુ સમય જતાં આ નાસ્તો “રતલામી સેવ” નામથી પ્રખ્યાત બન્યો. (Credits: - Wikipedia)

1947માં ભારતની સ્વતંત્રતા બાદ રતલામ રજવાડું મધ્ય ભારત રાજ્યમાં સામેલ થયું. 1956ના રાજ્ય પુનર્ગઠન પછી તે મધ્ય પ્રદેશનો ભાગ બન્યું. (Credits: - Wikipedia)

રતલામ મસાલા, સુવર્ણ-ચાંદીના આભૂષણ માટે પ્રાચીન સમયથી ખ્યાતનામ છે. અહીંની રતલામી સેવ ભારતભરમાં પ્રસિદ્ધ છે. શહેરમાં અનેક મંદિરો, હવેલીઓ અને જૂના બજારો આજે પણ તેનું સાંસ્કૃતિક વારસો બતાવે છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)
Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.
