AQI

Sign In

Subscribe Whatsapp Channel

તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

Demonetization : ભારતમાં જૂની નોટો બંધ કરવાનો અને નવી નોટો લાવવાનો નિર્ણય કોણ લે છે ? શું હોય છે તેની પ્રક્રિયા

Demonetization: નોટબંધી એ કોઈપણ દેશ માટે એક મોટો નિર્ણય છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આ નિર્ણય લેવા માટે કોણ જવાબદાર છે? ચાલો સંપૂર્ણ વિગતો જાણીએ.

Meera Kansagara | Updated on: Dec 07, 2025 | 11:55 AM

Demonetization: જૂની ચલણી નોટો પાછી ખેંચી લેવી અને નવી નોટો રજૂ કરવી એ કોઈપણ દેશ લઈ શકે તેવા સૌથી મોટા આર્થિક નિર્ણયોમાંનો એક છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે ભારતમાં આટલો મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય કોણ લે છે? અને નોટબંધી પાછળ કઈ પ્રક્રિયા અનુસરવામાં આવે છે? ચાલો આ પ્રશ્નોના જવાબો શોધીએ. — Demonetization: જૂની ચલણી નોટો પાછી ખેંચી લેવી અને નવી નોટો રજૂ કરવી એ કોઈપણ દેશ લઈ શકે તેવા સૌથી મોટા આર્થિક નિર્ણયોમાંનો એક છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે ભારતમાં આટલો મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય કોણ લે છે? અને નોટબંધી પાછળ કઈ પ્રક્રિયા અનુસરવામાં આવે છે? ચાલો આ પ્રશ્નોના જવાબો શોધીએ.
1 / 6

ભારતમાં ચલણી નોટોને ડિમોનિટાઈઝ કરવાનો અધિકાર કોને છે?: જ્યારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા ચલણ જાહેર કરે છે અને તેનું નિયમન કરે છે, ત્યારે નોટોને રદ કરવાનો અંતિમ અધિકાર કેન્દ્ર સરકાર પાસે છે. RBI એક્ટ 1934 હેઠળ સરકાર કોઈપણ ચલણને કાનૂની ટેન્ડર તરીકે રદ કરી શકે છે. 8 નવેમ્બર, 2016 ના રોજ આવું જ બન્યું હતું. જ્યારે ₹500 અને ₹1000 ની નોટોને રાતોરાત રદ કરવામાં આવી હતી. — ભારતમાં ચલણી નોટોને ડિમોનિટાઈઝ કરવાનો અધિકાર કોને છે?: જ્યારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા ચલણ જાહેર કરે છે અને તેનું નિયમન કરે છે, ત્યારે નોટોને રદ કરવાનો અંતિમ અધિકાર કેન્દ્ર સરકાર પાસે છે. RBI એક્ટ 1934 હેઠળ સરકાર કોઈપણ ચલણને કાનૂની ટેન્ડર તરીકે રદ કરી શકે છે. 8 નવેમ્બર, 2016 ના રોજ આવું જ બન્યું હતું. જ્યારે ₹500 અને ₹1000 ની નોટોને રાતોરાત રદ કરવામાં આવી હતી.
2 / 6

RBI પણ આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. દેશની નાણાકીય સત્તા તરીકે, તે સરકારને તકનીકી, નાણાકીય અને કાર્યકારી ઇનપુટ પ્રદાન કરે છે. RBI ખાતરી કરે છે કે નવી નોટો ચલણ માટે તૈયાર છે, સુરક્ષા સુવિધાઓનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને જૂની નોટો પાછી ખેંચવા અને નવી નોટો રજૂ કરવાના મોટા લોજિસ્ટિક્સને અમલમાં મૂકવામાં મદદ કરે છે. સરકાર નિર્ણય લે છે અને RBI ખાતરી કરે છે કે સિસ્ટમ સરળતાથી ચાલે છે. — RBI પણ આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. દેશની નાણાકીય સત્તા તરીકે, તે સરકારને તકનીકી, નાણાકીય અને કાર્યકારી ઇનપુટ પ્રદાન કરે છે. RBI ખાતરી કરે છે કે નવી નોટો ચલણ માટે તૈયાર છે, સુરક્ષા સુવિધાઓનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને જૂની નોટો પાછી ખેંચવા અને નવી નોટો રજૂ કરવાના મોટા લોજિસ્ટિક્સને અમલમાં મૂકવામાં મદદ કરે છે. સરકાર નિર્ણય લે છે અને RBI ખાતરી કરે છે કે સિસ્ટમ સરળતાથી ચાલે છે.
3 / 6

નોટબંધી પ્રક્રિયા કેવી રીતે કાર્ય કરે છે?: 2016 ની નોટબંધી પ્રક્રિયા પ્રક્રિયાનું સ્પષ્ટ ચિત્ર પૂરું પાડે છે. કેન્દ્ર સરકાર કાળા નાણાં પર કાબૂ મેળવવા, નકલી નોટોના પરિભ્રમણને રોકવા અથવા ગેરકાયદેસર ધિરાણ અટકાવવા જેવા ચોક્કસ ઉદ્દેશ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે નીતિગત નિર્ણયથી શરૂઆત કરે છે. એકવાર નિર્ણય લેવામાં આવે પછી RBI નવી ચલણના પુરવઠાનું મૂલ્યાંકન કરવા, ડિઝાઇનને સુધારવા અને ઉન્નત સુરક્ષા સુવિધાઓ ચકાસવા માટે RBI સાથે નજીકથી કામ કરે છે. — નોટબંધી પ્રક્રિયા કેવી રીતે કાર્ય કરે છે?: 2016 ની નોટબંધી પ્રક્રિયા પ્રક્રિયાનું સ્પષ્ટ ચિત્ર પૂરું પાડે છે. કેન્દ્ર સરકાર કાળા નાણાં પર કાબૂ મેળવવા, નકલી નોટોના પરિભ્રમણને રોકવા અથવા ગેરકાયદેસર ધિરાણ અટકાવવા જેવા ચોક્કસ ઉદ્દેશ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે નીતિગત નિર્ણયથી શરૂઆત કરે છે. એકવાર નિર્ણય લેવામાં આવે પછી RBI નવી ચલણના પુરવઠાનું મૂલ્યાંકન કરવા, ડિઝાઇનને સુધારવા અને ઉન્નત સુરક્ષા સુવિધાઓ ચકાસવા માટે RBI સાથે નજીકથી કામ કરે છે.
4 / 6

ત્યારબાદ સરકાર RBI કાયદાની જોગવાઈઓ હેઠળ સત્તાવાર સૂચના જાહેર કરે છે. આ સૂચના ઔપચારિક રીતે જૂની નોટોને ચોક્કસ તારીખથી અમાન્ય જાહેર કરે છે. પછી તે કાનૂની ટેન્ડર તરીકે બંધ થઈ જાય છે. નોટબંધીની જાહેરાત થતાં જ અમલીકરણનો તબક્કો શરૂ થાય છે. RBI બેંકોને નવી ચલણી નોટો સપ્લાય કરે છે. વધુમાં RBI રોકડ પ્રવાહનું સંચાલન કરે છે અને નોટબંધી કરાયેલી નોટોના વિનિમય અથવા જમા કરવા માટે માર્ગદર્શિકા નક્કી કરે છે. — ત્યારબાદ સરકાર RBI કાયદાની જોગવાઈઓ હેઠળ સત્તાવાર સૂચના જાહેર કરે છે. આ સૂચના ઔપચારિક રીતે જૂની નોટોને ચોક્કસ તારીખથી અમાન્ય જાહેર કરે છે. પછી તે કાનૂની ટેન્ડર તરીકે બંધ થઈ જાય છે. નોટબંધીની જાહેરાત થતાં જ અમલીકરણનો તબક્કો શરૂ થાય છે. RBI બેંકોને નવી ચલણી નોટો સપ્લાય કરે છે. વધુમાં RBI રોકડ પ્રવાહનું સંચાલન કરે છે અને નોટબંધી કરાયેલી નોટોના વિનિમય અથવા જમા કરવા માટે માર્ગદર્શિકા નક્કી કરે છે.
5 / 6

નવી નોટો કેવી રીતે ચલણમાં પ્રવેશ કરે છે?: જૂની નોટો પાછી ખેંચવાની સાથે અર્થતંત્રમાં પ્રવાહિતા જાળવવા માટે નવી નોટો રજૂ કરવી વધુને વધુ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. RBI નવી ડિઝાઇનની નોટો જાહેર કરે છે. આ નવી નોટો બેંકો, ATM અને રોકડ વિતરણ બિંદુઓ દ્વારા અર્થતંત્રમાં પ્રવેશ કરે છે. — નવી નોટો કેવી રીતે ચલણમાં પ્રવેશ કરે છે?: જૂની નોટો પાછી ખેંચવાની સાથે અર્થતંત્રમાં પ્રવાહિતા જાળવવા માટે નવી નોટો રજૂ કરવી વધુને વધુ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. RBI નવી ડિઝાઇનની નોટો જાહેર કરે છે. આ નવી નોટો બેંકો, ATM અને રોકડ વિતરણ બિંદુઓ દ્વારા અર્થતંત્રમાં પ્રવેશ કરે છે.
6 / 6

જનરલ નોલેજમાં ઇતિહાસ, ભૂગોળ, વિજ્ઞાન, સાહિત્ય, વર્તમાન બાબતો સહિતના વિષયોનો સમાવેશ થાય છે. જનરલ નોલેજની સારી સમજ હોવી જરૂરી છે, કારણ કે તે તમને વિશ્વની ઘટનાઓથી અપડેટ રાખે છે. અહીંયા દરરોજ અવનવી બાબતોની સ્ટોરી તમને જાણવા મળશે. તમારૂ નોલેજ વધારવા માટે જનરલ નોલેજના ટોપિકને ફોલો કરતા રહો.

જનરલ નોલેજ બિઝનેસ

Related Photo Gallery

સવારે આ વસ્તુઓ હાથમાંથી પડે તો તે દુર્ભાગ્ય તરફ દોરે છે

17 વર્ષ બાદ બંધ થવા જઈ રહ્યો છે 'તારક મહેતા'શો? અસિત મોદીએ તોડી ચુપ્પી

અભિષેક શર્માએ T20 ક્રિકેટમાં ઇતિહાસ રચ્યો

એક અઠવાડિયામાં 330 રુપિયા મોંઘુ થયું સોનું, જાણો આજનો લેટેસ્ટ ભાવ

IndiGo ફ્લાઈટની Ticket Cancel કરવા પર પૂરા પૈસા પાછા, 5 સ્ટેપમાં કરો

7 ડિસેમ્બરથી ચમકી ઉઠશે 3 રાશિના જાતકોની કિસ્મત, મંગળ ગોચર માલામાલ કરશે

શું કહે છે ભારતનો નિર્વાસન કાનુન, જાણો

એન્ડોમેટ્રિઓસિસ ક્યા અંગોને પ્રભાવિત કરે છે? જાણો

રાશિ ખન્નાના પરિવાર અને પર્સનલ લાઈફ વિશે જાણો

સ્વાસ્થ્યને લઈને કાળજી રાખો, ખર્ચાઓ પર નિયંત્રણ રાખવાનો પ્રયાસ કરો

સૂર્યાસ્ત પછી ક્યારેય આ વસ્તુનું દાન ન કરતાં

શુક્ર 20 ડિસેમ્બરે કરશે નક્ષત્ર પરિવર્તન

America Visa : અમેરિકામાં આ વિઝા ધારકો માટે નવો આદેશ

બનાસડેરીનો વિકાસ જોવા, જાન્યુઆરી 2026માં દેશભરની ડેરીના ચેરમેન આવશે

આ 3 સ્ટોક તમારી પાસે છે કે નહીં? પોર્ટફોલિયો ચેક કરજો

તમારા પાલતુ Dog ને આ 5 આદતો શીખવો, હંમેશા રહેશે તમારા કંટ્રોલમાં

3 લાખ કરોડ રૂપિયાના ડિફેન્સ ઓર્ડરથી બજારમાં હલચલ

શુભમન ગિલ ફિટ, આફ્રિકા સામે T20 શ્રેણીમાં રમશે

BSNLનો સસ્તો 72-દિવસનો પ્લાન, 500 રુપિયાની ઓછી કિંમતમાં મળી જશે

84 દિવસની વેલિડિટી વાળો સૌથી સસ્તો પ્લાન, Jio યુઝર્સને મળશે લાભ

છીંક કેમ આવે છે? મોટાભાગના લોકો નથી જાણતા તેનું વૈજ્ઞાનિક કારણ

16 વર્ષની ઉંમરે ડેબ્યુ કરનાર ભારતીય મહિલા ક્રિકેટર રિચા ઘોષ બની DSP

નીવા ભૂપા, ગ્લોબલ હેલ્થ સહિત આ શેરમાં કમાણીનો મોકો

ટોયલેટમાં બે ફ્લશ બટન કેમ હોય છે? જાણી લો

રુદ્રાક્ષની માળા સાફ કરવાની સરળ ઘરેલુ રીત, જાણો સ્ટેપ-બાય-સ્ટેપ

સ્મૃતિ મંધાનાની સગાઈની રિંગ ગાયબ ! શું ખરેખર પલાશ સાથે તૂટી ગયા લગ્ન ?

2025ના સુપર ફ્લોપ મલ્ટીબેગર સ્ટોક ! જે એક જ વર્ષમાં 68% તૂટ્યા

કથાવાચક ઇન્દ્રેશ ઉપાધ્યાયના લગ્ન થયા પૂરા, હવે સામે આવી તસવીરો

કોઈનું મૃત્યુ થવા પર પરિવારના લોકો સફેદ કપડાં કેમ પહેરે છે? જાણો કારણ

મોંઘા ડેન્ટિસ્ટ વગર દાંતનો દુખાવો કરો ઠીક! ઘરે અજમાવો આ ટ્રીટમેન્ટ

Jioનું સિમ કાર્ડ ખોવાઈ જાય તો નંબર કેવી રીતે બ્લોક કરશો? જાણો અહીં

સોનામાં આવી તેજી, પણ ચાંદીના ભાવ ઘટ્યા, જાણો આજનો લેટેસ્ટ ભાવ

બિગ બોસ 19 ટ્રોફી માટે ટોપના 3 દાવેદાર! જાણો કેટલી હશે પ્રાઈઝ મની

શું PCOD સંપૂર્ણપણે મટાડી શકાય છે?

આવો છે ઈશા ગુપ્તાનો પરિવાર

રોકાણ કરતાં પહેલા વડીલોની સલાહ લો, લગ્ન જીવનમાં તણાવ પેદા થઈ શકે છે

વર્ષ 2026 માં આ 3 સ્ટોકમાં જંગી ઉછાળો જોવા મળશે

સોના-ચાંદીના ભાવમાં મોટો ઉછાળો: સોનું ₹1,300 અને ચાંદી ₹3,500 મોંઘી થઈ

આ 3 રાશિના જાતકોના જીવનમાં આવશે ઉથલપાથલ!

વર્ષ 2026માં સોનું ચમકશે કે મિડલ ક્લાસની ચિંતા વધારશે?

રશિયાની ભારતને સૌથી મોટી ભેટ, ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને મોટો ઝટકો

વર્ષ 2025માં આ ક્રિકેટરોએ ક્રિકેટમાંથી સંન્યાસ લીધો

Jioનો 28 દિવસની વેલિડિટી વાળો સસ્તો પ્લાન, કિંમત 200 રુપિયાથી પણ ઓછી

₹2 લાખની કમાણી! પોસ્ટ ઑફિસ ટાઇમ ડિપોઝિટ યોજના બનાવે છે કરોડપતિ

50 દિવસનો સસ્તો રિચાર્જ પ્લાન, BSNL લાવ્યું ધમાકેદાર ઓફર

હવે રશિયન લોકો ભારત ફરવા આવશે, જાણો PM મોદી એ શું જાહેરાત કરી

અમીર બિઝનેસમેન મુકેશ અંબાણીને આ બે કંપની કરાવે છે વધુ કમાણી

₹ 35 પર આવી ગયો 100 રુપિયાનો આ શેર, જાણો કેમ થઈ રહ્યો ઘટાડો?

ગોળને રેફ્રિજરેટરમાં સ્ટોર કરાય ? તમે નહીં જાણતા હોવ

આ બંન્ને ખેલાડીઓમાંથી IPLમાં કોને મળે છે સૌથી વધારે પગાર

Web Stories View more

કબજિયાત દૂર કરવા માટે શું ખાવું?

કેએલ રાહુલે રોહિત શર્માનો વર્લ્ડ રેકોર્ડ તોડ્યો

Jaggery : શું ગોળ રેફ્રિજરેટરમાં સ્ટોર કરાય ?

Plant In Pot : માટી કે પ્લાસ્ટિક.... છોડ ઉગાડવા માટે ક્યું કૂંડુ સૌથી સારું ? જાણો

E-Visa : હવે રશિયન લોકો ભારત ફરવા આવશે, જાણો કેમ

આ ખેલાડીઓ IPL 2026 માં ફક્ત 4-5 મેચ રમવા આવશે

Latest News View more

નોટબંધી કોણ કરે છે? જૂની નોટો રાતોરાત કેવી રીતે બંધ થાય છે

ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ રદ થવાનો સીલસીલો યથાવત, 20 ફ્લાઈટ રદ

કિંજલ દવેએ સગાઈ કરી સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ કર્યો વીડિયો જુઓ

સવારે આ વસ્તુઓ હાથમાંથી પડે તો તે દુર્ભાગ્ય તરફ દોરે છે

17 વર્ષ બાદ બંધ થવા જઈ રહ્યો છે 'તારક મહેતા'શો? અસિત મોદીએ તોડી ચુપ્પી

Latest Videos View more

ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ રદ થવાનો સીલસીલો યથાવત, 20 ફ્લાઈટ રદ

કચ્છના ભૂજમાં પારિવારિક ઝઘડામાં યુવક બોરવેલમાં કૂદતા મોત

અચાનક ફરવા જવાનો પ્લાન બની શકે છે! કઈ રાશિના જાતકોને ભાગ્યનો સાથ મળશે?

અંબાલાલ પટેલે ઠંડી સાથે માવઠાની કરી આગાહી

દાણીલીમડામાં 4 દિવસમાં ક્રાઈમ બ્રાંચે દુષ્કર્મના આરોપીને ઝડપી પાડ્યો

સક્ષમ નેતૃત્વને કારણે વિશ્વ ભારત પાસેથી માર્ગદર્શન મેળવે છેઃઆનંદીબહેન

Aravalli : રતનપુર ચેકપોસ્ટ પર 1.5 કરોડની રોકડ સાથે ઝડપાયો યુવક

સુરત એરપોર્ટ પર બેંગકોક જતા મુસાફર પાસેથી ડાયમંડ અને ડોલર ઝડપાયા

જામનગરની ઓશવાળ આયુષ હોસ્પિટલને PMJAY યોજનામાંથી સસ્પેન્ડ કરાઈ

સંજય કોરડિયાના ફેક આઈડીનું પાકિસ્તાની કનેક્શન આવ્યું સામે

ફોટો સ્ટોરી

રીલ્સ

શેરબજાર

વીડિયોઝ