AQI

Sign In

Subscribe Whatsapp Channel

તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

Demonetization : ભારતમાં જૂની નોટો બંધ કરવાનો અને નવી નોટો લાવવાનો નિર્ણય કોણ લે છે ? શું હોય છે તેની પ્રક્રિયા

Demonetization: નોટબંધી એ કોઈપણ દેશ માટે એક મોટો નિર્ણય છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આ નિર્ણય લેવા માટે કોણ જવાબદાર છે? ચાલો સંપૂર્ણ વિગતો જાણીએ.

Meera Kansagara | Updated on: Dec 07, 2025 | 11:55 AM

Demonetization: જૂની ચલણી નોટો પાછી ખેંચી લેવી અને નવી નોટો રજૂ કરવી એ કોઈપણ દેશ લઈ શકે તેવા સૌથી મોટા આર્થિક નિર્ણયોમાંનો એક છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે ભારતમાં આટલો મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય કોણ લે છે? અને નોટબંધી પાછળ કઈ પ્રક્રિયા અનુસરવામાં આવે છે? ચાલો આ પ્રશ્નોના જવાબો શોધીએ. — Demonetization: જૂની ચલણી નોટો પાછી ખેંચી લેવી અને નવી નોટો રજૂ કરવી એ કોઈપણ દેશ લઈ શકે તેવા સૌથી મોટા આર્થિક નિર્ણયોમાંનો એક છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે ભારતમાં આટલો મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય કોણ લે છે? અને નોટબંધી પાછળ કઈ પ્રક્રિયા અનુસરવામાં આવે છે? ચાલો આ પ્રશ્નોના જવાબો શોધીએ.
1 / 6

ભારતમાં ચલણી નોટોને ડિમોનિટાઈઝ કરવાનો અધિકાર કોને છે?: જ્યારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા ચલણ જાહેર કરે છે અને તેનું નિયમન કરે છે, ત્યારે નોટોને રદ કરવાનો અંતિમ અધિકાર કેન્દ્ર સરકાર પાસે છે. RBI એક્ટ 1934 હેઠળ સરકાર કોઈપણ ચલણને કાનૂની ટેન્ડર તરીકે રદ કરી શકે છે. 8 નવેમ્બર, 2016 ના રોજ આવું જ બન્યું હતું. જ્યારે ₹500 અને ₹1000 ની નોટોને રાતોરાત રદ કરવામાં આવી હતી. — ભારતમાં ચલણી નોટોને ડિમોનિટાઈઝ કરવાનો અધિકાર કોને છે?: જ્યારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા ચલણ જાહેર કરે છે અને તેનું નિયમન કરે છે, ત્યારે નોટોને રદ કરવાનો અંતિમ અધિકાર કેન્દ્ર સરકાર પાસે છે. RBI એક્ટ 1934 હેઠળ સરકાર કોઈપણ ચલણને કાનૂની ટેન્ડર તરીકે રદ કરી શકે છે. 8 નવેમ્બર, 2016 ના રોજ આવું જ બન્યું હતું. જ્યારે ₹500 અને ₹1000 ની નોટોને રાતોરાત રદ કરવામાં આવી હતી.
2 / 6

RBI પણ આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. દેશની નાણાકીય સત્તા તરીકે, તે સરકારને તકનીકી, નાણાકીય અને કાર્યકારી ઇનપુટ પ્રદાન કરે છે. RBI ખાતરી કરે છે કે નવી નોટો ચલણ માટે તૈયાર છે, સુરક્ષા સુવિધાઓનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને જૂની નોટો પાછી ખેંચવા અને નવી નોટો રજૂ કરવાના મોટા લોજિસ્ટિક્સને અમલમાં મૂકવામાં મદદ કરે છે. સરકાર નિર્ણય લે છે અને RBI ખાતરી કરે છે કે સિસ્ટમ સરળતાથી ચાલે છે. — RBI પણ આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. દેશની નાણાકીય સત્તા તરીકે, તે સરકારને તકનીકી, નાણાકીય અને કાર્યકારી ઇનપુટ પ્રદાન કરે છે. RBI ખાતરી કરે છે કે નવી નોટો ચલણ માટે તૈયાર છે, સુરક્ષા સુવિધાઓનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને જૂની નોટો પાછી ખેંચવા અને નવી નોટો રજૂ કરવાના મોટા લોજિસ્ટિક્સને અમલમાં મૂકવામાં મદદ કરે છે. સરકાર નિર્ણય લે છે અને RBI ખાતરી કરે છે કે સિસ્ટમ સરળતાથી ચાલે છે.
3 / 6

નોટબંધી પ્રક્રિયા કેવી રીતે કાર્ય કરે છે?: 2016 ની નોટબંધી પ્રક્રિયા પ્રક્રિયાનું સ્પષ્ટ ચિત્ર પૂરું પાડે છે. કેન્દ્ર સરકાર કાળા નાણાં પર કાબૂ મેળવવા, નકલી નોટોના પરિભ્રમણને રોકવા અથવા ગેરકાયદેસર ધિરાણ અટકાવવા જેવા ચોક્કસ ઉદ્દેશ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે નીતિગત નિર્ણયથી શરૂઆત કરે છે. એકવાર નિર્ણય લેવામાં આવે પછી RBI નવી ચલણના પુરવઠાનું મૂલ્યાંકન કરવા, ડિઝાઇનને સુધારવા અને ઉન્નત સુરક્ષા સુવિધાઓ ચકાસવા માટે RBI સાથે નજીકથી કામ કરે છે. — નોટબંધી પ્રક્રિયા કેવી રીતે કાર્ય કરે છે?: 2016 ની નોટબંધી પ્રક્રિયા પ્રક્રિયાનું સ્પષ્ટ ચિત્ર પૂરું પાડે છે. કેન્દ્ર સરકાર કાળા નાણાં પર કાબૂ મેળવવા, નકલી નોટોના પરિભ્રમણને રોકવા અથવા ગેરકાયદેસર ધિરાણ અટકાવવા જેવા ચોક્કસ ઉદ્દેશ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે નીતિગત નિર્ણયથી શરૂઆત કરે છે. એકવાર નિર્ણય લેવામાં આવે પછી RBI નવી ચલણના પુરવઠાનું મૂલ્યાંકન કરવા, ડિઝાઇનને સુધારવા અને ઉન્નત સુરક્ષા સુવિધાઓ ચકાસવા માટે RBI સાથે નજીકથી કામ કરે છે.
4 / 6

ત્યારબાદ સરકાર RBI કાયદાની જોગવાઈઓ હેઠળ સત્તાવાર સૂચના જાહેર કરે છે. આ સૂચના ઔપચારિક રીતે જૂની નોટોને ચોક્કસ તારીખથી અમાન્ય જાહેર કરે છે. પછી તે કાનૂની ટેન્ડર તરીકે બંધ થઈ જાય છે. નોટબંધીની જાહેરાત થતાં જ અમલીકરણનો તબક્કો શરૂ થાય છે. RBI બેંકોને નવી ચલણી નોટો સપ્લાય કરે છે. વધુમાં RBI રોકડ પ્રવાહનું સંચાલન કરે છે અને નોટબંધી કરાયેલી નોટોના વિનિમય અથવા જમા કરવા માટે માર્ગદર્શિકા નક્કી કરે છે. — ત્યારબાદ સરકાર RBI કાયદાની જોગવાઈઓ હેઠળ સત્તાવાર સૂચના જાહેર કરે છે. આ સૂચના ઔપચારિક રીતે જૂની નોટોને ચોક્કસ તારીખથી અમાન્ય જાહેર કરે છે. પછી તે કાનૂની ટેન્ડર તરીકે બંધ થઈ જાય છે. નોટબંધીની જાહેરાત થતાં જ અમલીકરણનો તબક્કો શરૂ થાય છે. RBI બેંકોને નવી ચલણી નોટો સપ્લાય કરે છે. વધુમાં RBI રોકડ પ્રવાહનું સંચાલન કરે છે અને નોટબંધી કરાયેલી નોટોના વિનિમય અથવા જમા કરવા માટે માર્ગદર્શિકા નક્કી કરે છે.
5 / 6

નવી નોટો કેવી રીતે ચલણમાં પ્રવેશ કરે છે?: જૂની નોટો પાછી ખેંચવાની સાથે અર્થતંત્રમાં પ્રવાહિતા જાળવવા માટે નવી નોટો રજૂ કરવી વધુને વધુ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. RBI નવી ડિઝાઇનની નોટો જાહેર કરે છે. આ નવી નોટો બેંકો, ATM અને રોકડ વિતરણ બિંદુઓ દ્વારા અર્થતંત્રમાં પ્રવેશ કરે છે. — નવી નોટો કેવી રીતે ચલણમાં પ્રવેશ કરે છે?: જૂની નોટો પાછી ખેંચવાની સાથે અર્થતંત્રમાં પ્રવાહિતા જાળવવા માટે નવી નોટો રજૂ કરવી વધુને વધુ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. RBI નવી ડિઝાઇનની નોટો જાહેર કરે છે. આ નવી નોટો બેંકો, ATM અને રોકડ વિતરણ બિંદુઓ દ્વારા અર્થતંત્રમાં પ્રવેશ કરે છે.
6 / 6

જનરલ નોલેજમાં ઇતિહાસ, ભૂગોળ, વિજ્ઞાન, સાહિત્ય, વર્તમાન બાબતો સહિતના વિષયોનો સમાવેશ થાય છે. જનરલ નોલેજની સારી સમજ હોવી જરૂરી છે, કારણ કે તે તમને વિશ્વની ઘટનાઓથી અપડેટ રાખે છે. અહીંયા દરરોજ અવનવી બાબતોની સ્ટોરી તમને જાણવા મળશે. તમારૂ નોલેજ વધારવા માટે જનરલ નોલેજના ટોપિકને ફોલો કરતા રહો.

જનરલ નોલેજ બિઝનેસ

Related Photo Gallery

5,000 શેર મળશે! ભારતના અગ્રણી પ્લેટફોર્મે કરી 'મોટી જાહેરાત'

શિયાળામાં સવારે ખાલી પેટે ચા પીવાય કે નહીં?

બાળકોમાં મોબાઈલનું વ્યસન કેવી રીતે દૂર કરવું?

2026ની શરૂઆતમાં આ 3 રાશિઓના આવશે સોનાના દિવસો, જાણો

મેટ્રોમાં 'ટોઇલેટ' કેમ નથી હોતું? આખરે આની પાછળનું કારણ શું છે?

વર્ષ 2026 માં તેજીનો ઈશારો! રેકોર્ડ તોડવા તૈયાર 'સોના-ચાંદી'

28 દિવસની વેલિડિટીની ઝંઝટ ખતમ, Jio લાવ્યું 31 દિવસનો પ્લાન

LICની નવી યોજના, 100 વર્ષ સુધીનું મળશે લાઈફ કવર

Tulsi Plant: તુલસીનો છોડ કોણ વાવી શકે? પુરુષ કે સ્ત્રી

Pet Dog ના શરીર પરની ટિક્સ કેવી રીતે દૂર કરવા ?

ભારતીય સેનામાં ટેટૂ અને લાંબા વાળ પર પ્રતિબંધ કેમ છે?

ભારતનું અનોખું રેલવે સ્ટેશન, જેનું કોઈ નામ જ નથી

ઘરના કિચન માટે ક્યો રંગ શુભ માનવામાં આવે છે? જાણો વાસ્તુ

શું ડાર્ક મોડ ખરેખર તમારા સ્માર્ટફોનની બેટરી બચાવે છે? જાણો અહીં

સ્વાસ્થ્યનો ખજાનો છે આ પાંદડાની ચા, બરફની જેમ ઓગળી જશે શરીરની ચરબી

વર્ષોથી બેન્ક અકાઉન્ટમાં પડી રહ્યા છે પૈસા? ઉપાડવા RBIએ જણાવી રીત

સોનાનો ભાવ 1.40 લાખને પાર પહોંચ્યો, ચાંદીના ભાવમાં પણ ભડકો

ફિલ્મ માટે 4 થી 5 કરોડ ચાર્જ લે છે આ અભિનેતા

તમે નવા વિચારોથી ભરપૂર રહેશો, નાણાકીય સમસ્યાઓનું નિરાકરણ આવશે

Dog ને નિયમિતપણે Walking કરાવવું કેમ જરૂરી છે?

સોના અને ચાંદીના ભાવ એક પછી એક રેકોર્ડ બનાવી રહ્યા છે

શેકેલી સિંગ કોણે ન ખાવી જોઈએ? તમે નહીં જાણતા હોવ

સોના અને ચાંદી અંગે એક મોટી જાહેરાત! નવા પરિપત્રમાં લેવાયો નિર્ણય

નટ, બોલ્ટ અને રિવેટ વગરનો આ પુલ ભારતના કયા રાજ્યમાં આવેલો છે?

હવે આવકવેરો ભરવો બનશે એક દમ સરળ, જાણો કેવી રીતે

1 જાન્યુઆરી, 2026 થી બદલાશે આ 9 મોટા નિયમ

કાનપુરના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

તમારી પાસે એક કરતાં વધુ UAN હોય, તો તરત મર્જ કરો

શેર બજારના 3 શેરમાં PSP Mast Breakout ઇન્ડિકેટરે આપ્યું Buy Signal

પાસપોર્ટ ફોટામાં હસવાની કેમ 'મનાઈ' હોય છે?

15 વર્ષના હાઇ પર પહોંચ્યો Hindustan Copper..!

પીએમ રાષ્ટ્રીય બાળ પુરસ્કાર વિજેતાઓને કેટલી રકમ મળે છે? જાણો

Jioનો સૌથી સસ્તો પ્લાન, 11 મહિના માટે એક્ટિવ રહેશે સિમ કાર્ડ

Jio-Airtelને ફટકો ! આ કંપની ₹225માં આપી રહી 3GB દૈનિક ડેટા

ઝોમેટો અને સ્વિગીને શેર બજારમાં પણ મળશે ટક્કર,Zepto લાવી રહ્યુ IPO

શું કોઈ રેલવે પોલીસ અધિકારી તમારી ટ્રેનની ટિકિટ ચેક કરી શકે?

અમદાવાદમાં કાંકરિયા કાર્નિવલનું ભવ્ય ઉદ્ધાટન, પહેલા દિવસે ઉમટી જનમેદની

બેડરૂમમાં કેમ ભૂલથી પણ ના રાખવી જોઈએ કાતર અને છરી? જાણો વાસ્તુ નિયમ

ફ્રિજમાં કેમ આપવામાં આવે છે Lock? 99% લોકો નથી જાણતા સત્ય

નવા વર્ષમાં સોનું કે ચાંદી? જાણો 2026 માં કોણ આપશે સારું વળતર

સોનાના ભાવમાં સતત વધારો, ચાંદી પણ તોડી રહી રેકોર્ડ, જાણો આજની કિંમત

Health: હળવા મમરા ખાવાના છે ભારે ફાયદા, ખાવાના છે આ આશ્ચર્યજનક ફાયદા

PCOS અને PCODમાં પીરિયડ્સ અનિયમિત કેમ થાય છે?

પતિ-પત્ની સાથે કરી ચૂક્યા છે કામ, આવો છે ડિરેક્ટરનો પરિવાર

શું બીજા સમુદાયમાં લગ્ન કર્યા તો દીકરીને ભાગ મળશે?

આ રાશિના લોકોને નોકરી મળવાની સંભાવના, નવી પ્રોપર્ટીમા નિવેશ કરી શકશો

પાકિસ્તાનીઓ કરે છે આ નેટવર્કનો ઉપયોગ...

Smart Tv નું એક મહિનાનું વીજળી બિલ કેટલું આવે ?

હવે તમે તમારુ Gmail એડ્રેસ બદલી શકશો, Google રજૂ કરી રહ્યું છે સુવિધા

બેંક બૅલેન્સ 'ઝીરો' છે? UPI પેમેન્ટની આ ટ્રિક અપનાવો અને પેમેન્ટ કરો

Web Stories View more

શિયાળામાં અંજીર ખાવાની આ છે સાચી રીત

ધુરંધરની આઈટમ ક્વિનનો પરિવાર જુઓ

43 ઇંચના Smart Tv નું એક મહિનાનું વીજળી બિલ કેટલું આવે ?

ઘરમાં આવી ઘડિયાળ રાખવી શુભ રહેશે, ખુલશે ભાગ્યના દ્વાર

શેફાલી વર્માનો પરિવાર જુઓ

વાપરેલી ટી બેગને ફેંકો નહીં, આ 5 રીતે ઉપયોગ કરો અને લાઈફને સરળ બનાવો

Latest News View more

જો રૂટે 15 રન બનાવીને ઇતિહાસ રચ્યો, બન્યો ઈંગ્લેન્ડનો 'પ્રથમ ક્રિકેટર'

સંકટ મોચન હનુમાનજીના ક્યા મંત્રો-પાઠ બોલવાથી ક્યા લાભ પ્રાપ્ત થાય છે?

વર્લ્ડ કપ માટે ભારતની ટીમ જાહેર, વૈભવ સૂર્યવંશીને મળ્યું સ્થાન

ગૌતમ ગંભીરની ખુરશી ખતરામાં! શું BCCI આ અનુભવી ખેલાડી સાથે હાથ મિલાવશે?

5,000 શેર મળશે! ભારતના અગ્રણી પ્લેટફોર્મે કરી 'મોટી જાહેરાત'

Latest Videos View more

કેરી રસિકો માટે માઠા સમાચાર, આ વર્ષે મોડી ખાવા મળી શકે છે કેસર- Video

અમદાવાદમાં થર્ટી ફર્સ્ટના દિવસે બહાર નીકળવાના હોવ તો આ વાત જાણી લેજો,

PGVCL અને GETCO પરીક્ષામાં ગેરરીતિ, યુવરાજસિંહનો મોટો આરોપ

હોટેલ રેસ્ટોરન્ટ્સમાં અન્નનો બગાડ નહી કરનાર ગ્રાહકને મળશે આ ઓફરનો લાભ

નાતાલની રજાઓમાં સાસણ ગીર પ્રવાસીઓથી છલકાયું, જુઓ Video

હિટ એન્ડ રનની ઘટનામાં ટ્રક ચાલક સામે કોઈ કાર્યવાહી નહીં!

સુરેન્દ્રનગર NA કૌભાંડમાં EDની કાર્યવાહી તેજ

તમારી કિંમતી વસ્તુઓનું ખાસ ધ્યાન રાખો, થાક અને તણાવમાંથી રાહત મળશે

ગીર સોમનાથના તાલાલામાં મહિલા તલાટીએ ખેડૂત સાથે કર્યું ગેરવર્તણૂક

મ્યાનમારમાં ફસાયેલા ભારતીયોને પરત લાવવાની MLA કેતન ઈનામદારે કરી માગ

ફોટો સ્ટોરી

રીલ્સ

વીડિયોઝ