हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : કાનપુરના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

કાનપુરનું નામકરણ અને ઇતિહાસ તેના ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક અને ઔદ્યોગિક વિકાસનું પ્રતિબિંબ છે. પ્રાચીન કાન્હાપુરથી લઈને આધુનિક કાનપુર સુધીની યાત્રા આ શહેરને ભારતના સૌથી મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક શહેરોમાં સ્થાન આપે છે.

| Updated on: Dec 26, 2025 | 5:31 PM
Share
કાનપુરનું પ્રાચીન નામ કાન્હાપુર હતું, જે બાદમાં કાનપુર તરીકે ઓળખાયું. ઉત્તર પ્રદેશનું આ મહત્વપૂર્ણ શહેર રાજપૂત હિન્દુ શાસકો દ્વારા વસાવાયું હતું. બ્રિટિશ શાસનકાળ દરમિયાન કાનપુર વેપાર અને સૈન્ય દૃષ્ટિએ અત્યંત અગત્યનું કેન્દ્ર બની ગયું. આજના સમયમાં કાનપુર તેની બ્રિટિશ યુગની ઈમારતો, સુંદર બગીચાઓ, પરંપરાગત મીઠાઈઓ, અનોખી બોલી તેમજ ઉત્તમ ગુણવત્તાવાળા ચામડા, પ્લાસ્ટિક અને કાપડના ઉદ્યોગો માટે જાણીતું છે. અહીં બનતા ઉત્પાદનો મુખ્યત્વે પશ્ચિમી દેશોમાં નિકાસ થાય છે.

કાનપુરનું પ્રાચીન નામ કાન્હાપુર હતું, જે બાદમાં કાનપુર તરીકે ઓળખાયું. ઉત્તર પ્રદેશનું આ મહત્વપૂર્ણ શહેર રાજપૂત હિન્દુ શાસકો દ્વારા વસાવાયું હતું. બ્રિટિશ શાસનકાળ દરમિયાન કાનપુર વેપાર અને સૈન્ય દૃષ્ટિએ અત્યંત અગત્યનું કેન્દ્ર બની ગયું. આજના સમયમાં કાનપુર તેની બ્રિટિશ યુગની ઈમારતો, સુંદર બગીચાઓ, પરંપરાગત મીઠાઈઓ, અનોખી બોલી તેમજ ઉત્તમ ગુણવત્તાવાળા ચામડા, પ્લાસ્ટિક અને કાપડના ઉદ્યોગો માટે જાણીતું છે. અહીં બનતા ઉત્પાદનો મુખ્યત્વે પશ્ચિમી દેશોમાં નિકાસ થાય છે.

1 / 7
આ શહેરમાં 17મી સદીનો પ્રસિદ્ધ જાજમાઉ ઘાટ જેવા ઐતિહાસિક વારસાઓ જોવા મળે છે. ઉપરાંત કાનપુર મ્યુઝિયમ, ભીતરગાંવનું પ્રાચીન મંદિર, યુરોપિયન કબ્રસ્તાન તેમજ નાનારાવ પાર્ક જેવા મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક સ્થળો કાનપુરની સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક ઓળખને ઉજાગર કરે છે. (Credits: - Wikipedia)

આ શહેરમાં 17મી સદીનો પ્રસિદ્ધ જાજમાઉ ઘાટ જેવા ઐતિહાસિક વારસાઓ જોવા મળે છે. ઉપરાંત કાનપુર મ્યુઝિયમ, ભીતરગાંવનું પ્રાચીન મંદિર, યુરોપિયન કબ્રસ્તાન તેમજ નાનારાવ પાર્ક જેવા મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક સ્થળો કાનપુરની સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક ઓળખને ઉજાગર કરે છે. (Credits: - Wikipedia)

2 / 7
કાનપુર દેશના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોમાં 12મું સ્થાન ધરાવે છે, જ્યારે તેની શહેરી સમૂહ વસ્તી મુજબ 11મું સ્થાન પામે છે. ભારતની સ્વતંત્રતા પછીના વર્ષો સુધી, એટલે કે 1949 સુધી, કાનપુર બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન એક મહત્વપૂર્ણ સૈનિક છાવણી તરીકે ઓળખાતું હતું. આજકાલ કાનપુર નગર જિલ્લો કાનપુર વિભાગ, કાનપુર રેન્જ તેમજ કાનપુર ઝોનનું પ્રશાસનિક કેન્દ્ર તરીકે કાર્ય કરે છે. (Credits: - Wikipedia)

કાનપુર દેશના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોમાં 12મું સ્થાન ધરાવે છે, જ્યારે તેની શહેરી સમૂહ વસ્તી મુજબ 11મું સ્થાન પામે છે. ભારતની સ્વતંત્રતા પછીના વર્ષો સુધી, એટલે કે 1949 સુધી, કાનપુર બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન એક મહત્વપૂર્ણ સૈનિક છાવણી તરીકે ઓળખાતું હતું. આજકાલ કાનપુર નગર જિલ્લો કાનપુર વિભાગ, કાનપુર રેન્જ તેમજ કાનપુર ઝોનનું પ્રશાસનિક કેન્દ્ર તરીકે કાર્ય કરે છે. (Credits: - Wikipedia)

3 / 7
ઇતિહાસકારોમાં સામાન્ય માન્યતા મુજબ કાનપુર શહેરની સ્થાપના સચેંડી રાજ્યના શાસક રાજા હિન્દુ સિંહ ચંદેલે કરી હતી. પ્રાચીન સમયમાં આ શહેર “કાન્હાપુર” નામે ઓળખાતું હતું. માનવામાં આવે છે કે આ નામ કાન્હાપુર પરથી વિકસ્યું હતું અથવા ભગવાન કૃષ્ણના કાન્હા અષ્ટમી ઉત્સવના શુભ અવસરને ધ્યાનમાં રાખીને રાખવામાં આવ્યું હતું, જેને રાજા શુભ સંકેત માનતા હતા. એક અન્ય માન્યતા મુજબ કાનપુર નામ “કર્ણપુર”નું રૂપાંતર છે, જે મહાભારતના પ્રખ્યાત પાત્ર કર્ણ સાથે સંબંધિત માનવામાં આવે છે. શરૂઆતના સમયમાં કાનપુર એક શહેર નહોતું, પરંતુ પટકાપુરા, કુરસ્વમ, જુહી અને સીસમૌ જેવા નાના ગામોના સમૂહરૂપે વિકસ્યું હતું. (Credits: - Wikipedia)

ઇતિહાસકારોમાં સામાન્ય માન્યતા મુજબ કાનપુર શહેરની સ્થાપના સચેંડી રાજ્યના શાસક રાજા હિન્દુ સિંહ ચંદેલે કરી હતી. પ્રાચીન સમયમાં આ શહેર “કાન્હાપુર” નામે ઓળખાતું હતું. માનવામાં આવે છે કે આ નામ કાન્હાપુર પરથી વિકસ્યું હતું અથવા ભગવાન કૃષ્ણના કાન્હા અષ્ટમી ઉત્સવના શુભ અવસરને ધ્યાનમાં રાખીને રાખવામાં આવ્યું હતું, જેને રાજા શુભ સંકેત માનતા હતા. એક અન્ય માન્યતા મુજબ કાનપુર નામ “કર્ણપુર”નું રૂપાંતર છે, જે મહાભારતના પ્રખ્યાત પાત્ર કર્ણ સાથે સંબંધિત માનવામાં આવે છે. શરૂઆતના સમયમાં કાનપુર એક શહેર નહોતું, પરંતુ પટકાપુરા, કુરસ્વમ, જુહી અને સીસમૌ જેવા નાના ગામોના સમૂહરૂપે વિકસ્યું હતું. (Credits: - Wikipedia)

4 / 7
1801માં નવાબ સઆદત અલી ખાન સાથે થયેલી સંધિ પછી કાનપુર પર બ્રિટિશ શાસનનું સત્તાવાર નિયંત્રણ સ્થપાયું. આ ઘટના કાનપુરના ઇતિહાસમાં મહત્વપૂર્ણ પરિવર્તન તરીકે જોવામાં આવે છે, કારણ કે ત્યારબાદ અંગ્રેજોએ શહેરને એક મહત્વના પ્રશાસનિક અને વ્યાપારી કેન્દ્ર તરીકે વિકસાવવાનું શરૂ કર્યું. ગંગા નદીના કિનારે આવેલા વ્યૂહાત્મક સ્થાનનો લાભ લઈ ઇસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ અહીં ગળીના વેપારને પ્રોત્સાહન આપ્યું. ત્યારપછી 1832માં ગ્રાન્ડ ટ્રંક રોડનું નિર્માણ અને1864માં લખનૌને જોડતા માર્ગોની રચનાથી શહેરના માળખાગત વિકાસને વધુ ગતિ મળી. (Credits: - Wikipedia)

1801માં નવાબ સઆદત અલી ખાન સાથે થયેલી સંધિ પછી કાનપુર પર બ્રિટિશ શાસનનું સત્તાવાર નિયંત્રણ સ્થપાયું. આ ઘટના કાનપુરના ઇતિહાસમાં મહત્વપૂર્ણ પરિવર્તન તરીકે જોવામાં આવે છે, કારણ કે ત્યારબાદ અંગ્રેજોએ શહેરને એક મહત્વના પ્રશાસનિક અને વ્યાપારી કેન્દ્ર તરીકે વિકસાવવાનું શરૂ કર્યું. ગંગા નદીના કિનારે આવેલા વ્યૂહાત્મક સ્થાનનો લાભ લઈ ઇસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ અહીં ગળીના વેપારને પ્રોત્સાહન આપ્યું. ત્યારપછી 1832માં ગ્રાન્ડ ટ્રંક રોડનું નિર્માણ અને1864માં લખનૌને જોડતા માર્ગોની રચનાથી શહેરના માળખાગત વિકાસને વધુ ગતિ મળી. (Credits: - Wikipedia)

5 / 7
કાનપુરનું નામ ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં અત્યંત ગૌરવપૂર્ણ સ્થાન ધરાવે છે. નાના સાહેબના નેતૃત્વમાં કાનપુર 1857ની ક્રાંતિનું મુખ્ય કેન્દ્ર બન્યું. આ ક્રાંતિ બાદ બ્રિટિશોએ કાનપુર પર વધુ કડક નિયંત્રણ લાદ્યું. (Credits: - Wikipedia)

કાનપુરનું નામ ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં અત્યંત ગૌરવપૂર્ણ સ્થાન ધરાવે છે. નાના સાહેબના નેતૃત્વમાં કાનપુર 1857ની ક્રાંતિનું મુખ્ય કેન્દ્ર બન્યું. આ ક્રાંતિ બાદ બ્રિટિશોએ કાનપુર પર વધુ કડક નિયંત્રણ લાદ્યું. (Credits: - Wikipedia)

6 / 7
સ્વતંત્રતા પછી કાનપુરને “પૂર્વનું મેનચેસ્ટર” કહેવાયું. ટેક્સટાઇલ અને ચામડાં ઉદ્યોગથી શહેરની ઓળખ બની, આજે કાનપુર શિક્ષણ, વેપાર અને ઉદ્યોગનું મહત્વપૂર્ણ કેન્દ્ર છે. IIT કાનપુર, CSJM યુનિવર્સિટી જેવી સંસ્થાઓ અહીં આવેલી છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) ( Credits: - Wikipedia)

સ્વતંત્રતા પછી કાનપુરને “પૂર્વનું મેનચેસ્ટર” કહેવાયું. ટેક્સટાઇલ અને ચામડાં ઉદ્યોગથી શહેરની ઓળખ બની, આજે કાનપુર શિક્ષણ, વેપાર અને ઉદ્યોગનું મહત્વપૂર્ણ કેન્દ્ર છે. IIT કાનપુર, CSJM યુનિવર્સિટી જેવી સંસ્થાઓ અહીં આવેલી છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) ( Credits: - Wikipedia)

7 / 7

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ઈતિહાસઉત્તર પ્રદેશજનરલ નોલેજ
Web Stories View more
ધુરંધરની આઈટમ ક્વિનનો પરિવાર જુઓ
ધુરંધરની આઈટમ ક્વિનનો પરિવાર જુઓ
43 ઇંચના Smart Tv નું એક મહિનાનું વીજળી બિલ કેટલું આવે ?
43 ઇંચના Smart Tv નું એક મહિનાનું વીજળી બિલ કેટલું આવે ?
ઘરમાં આવી ઘડિયાળ રાખવી શુભ રહેશે, ખુલશે ભાગ્યના દ્વાર
ઘરમાં આવી ઘડિયાળ રાખવી શુભ રહેશે, ખુલશે ભાગ્યના દ્વાર
શેફાલી વર્માનો પરિવાર જુઓ
શેફાલી વર્માનો પરિવાર જુઓ
વાપરેલી ટી બેગને ફેંકો નહીં, આ 5 રીતે ઉપયોગ કરો અને લાઈફને સરળ બનાવો
વાપરેલી ટી બેગને ફેંકો નહીં, આ 5 રીતે ઉપયોગ કરો અને લાઈફને સરળ બનાવો
કેમિકલથી પાકેલા અને ઓર્ગેનિક રીતે પાકેલા કેળા વચ્ચે શું છે તફાવત
કેમિકલથી પાકેલા અને ઓર્ગેનિક રીતે પાકેલા કેળા વચ્ચે શું છે તફાવત
g clip-path="url(#clip0_868_265)">