हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : ભોપાલના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

ભોપાલ (Bhopal) ભારતના મધ્ય પ્રદેશની રાજધાની છે. આ શહેરનું નામકરણ અને ઇતિહાસ બહુ રસપ્રદ છે, જે પ્રાચીન યુગથી લઈને આધુનિક સમયમાં અનેક પરિવર્તનોમાંથી પસાર થયું છે. ચાલો તેને વિગતવાર સમજીએ.

| Updated on: Aug 25, 2025 | 6:13 PM
Share
લોકવાયકા મુજબ ભોપાલની સ્થાપના 11મી સદીમાં પરમાર રાજા ભોજે કરી હતી. કહેવામાં આવે છે કે અહીં તેમના મંત્રીએ બનાવેલા બંધ (પાલ)ના કારણે શહેરને શરૂઆતમાં “ભોજપાલ” કહેવાયું, જે બાદમાં “ભોપાલ” બન્યું. એક બીજી માન્યતા મુજબ, તેનું નામ ભૂપાલ નામના રાજાથી પ્રેરિત છે. દંતકથાઓ કહે છે કે રાજા ભોજે રોગમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે 365 નદીઓનું પાણી ભેગું કરીને તળાવ બનાવ્યું, જેને “ભોજતાલ” કહેવાયું અને ધીમે ધીમે લોકો શહેરને ભોજપાલ અને અંતે ભોપાલ કહેવા લાગ્યા. (Credits: - Wikipedia)

લોકવાયકા મુજબ ભોપાલની સ્થાપના 11મી સદીમાં પરમાર રાજા ભોજે કરી હતી. કહેવામાં આવે છે કે અહીં તેમના મંત્રીએ બનાવેલા બંધ (પાલ)ના કારણે શહેરને શરૂઆતમાં “ભોજપાલ” કહેવાયું, જે બાદમાં “ભોપાલ” બન્યું. એક બીજી માન્યતા મુજબ, તેનું નામ ભૂપાલ નામના રાજાથી પ્રેરિત છે. દંતકથાઓ કહે છે કે રાજા ભોજે રોગમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે 365 નદીઓનું પાણી ભેગું કરીને તળાવ બનાવ્યું, જેને “ભોજતાલ” કહેવાયું અને ધીમે ધીમે લોકો શહેરને ભોજપાલ અને અંતે ભોપાલ કહેવા લાગ્યા. (Credits: - Wikipedia)

1 / 7
17મી સદીમાં ભોપાલ ગોંડ શાસન હેઠળનું નાનું ગામ હતું. આધુનિક ભોપાલના સ્થાપક દોસ્ત મોહમ્મદ ખાન, જે પહેલા મુઘલ સૈન્યમાં પશ્તુન સૈનિક હતા, તેમણે ઔરંગઝેબ પછીના અસ્થિર માલવા પ્રદેશમાં સ્થાનિક સરદારોને ભાડૂતી સેવાઓ આપી પોતાનું પ્રભુત્વ સ્થાપિત કર્યું. 1709માં તેમણે બેરાસિયા એસ્ટેટ ભાડે મેળવી અને ધીમે ધીમે અનેક વિસ્તારો જોડીને ભોપાલ રાજ્યની પાયાની રચના કરી. ગોંડ રાણી કમલાપતિ પાસેથી પ્રદેશ મેળવી અને તેમના અવસાન બાદ તેનું રાજ્ય પણ પોતાના હાથમાં લીધું. 1720ના દાયકામાં દોસ્ત મોહમ્મદ ખાને ફતેહગઢ કિલ્લો બાંધ્યો, જે બાદમાં ભોપાલ શહેરનું કેન્દ્ર બની ગયું. (Credits: - Wikipedia)

17મી સદીમાં ભોપાલ ગોંડ શાસન હેઠળનું નાનું ગામ હતું. આધુનિક ભોપાલના સ્થાપક દોસ્ત મોહમ્મદ ખાન, જે પહેલા મુઘલ સૈન્યમાં પશ્તુન સૈનિક હતા, તેમણે ઔરંગઝેબ પછીના અસ્થિર માલવા પ્રદેશમાં સ્થાનિક સરદારોને ભાડૂતી સેવાઓ આપી પોતાનું પ્રભુત્વ સ્થાપિત કર્યું. 1709માં તેમણે બેરાસિયા એસ્ટેટ ભાડે મેળવી અને ધીમે ધીમે અનેક વિસ્તારો જોડીને ભોપાલ રાજ્યની પાયાની રચના કરી. ગોંડ રાણી કમલાપતિ પાસેથી પ્રદેશ મેળવી અને તેમના અવસાન બાદ તેનું રાજ્ય પણ પોતાના હાથમાં લીધું. 1720ના દાયકામાં દોસ્ત મોહમ્મદ ખાને ફતેહગઢ કિલ્લો બાંધ્યો, જે બાદમાં ભોપાલ શહેરનું કેન્દ્ર બની ગયું. (Credits: - Wikipedia)

2 / 7
ભોપાલ રાજ્યની સ્થાપના 1707માં દોસ્ત મોહમ્મદ ખાને કરી, જે મૂળ મુઘલ સૈન્યમાં પશ્તુન સૈનિક હતા. ઔરંગઝેબના અવસાન બાદ તેમણે ભાડૂતી તરીકે કાર્ય કરીને અનેક વિસ્તારોને પોતાની જાગીરમાં શામેલ કર્યા. થોડા સમયમાં, ૧૭૨૩માં, આ રાજ્ય હૈદરાબાદના નિઝામના પ્રભાવ હેઠળ આવ્યું. બાદમાં, 1737ના ભોપાલ યુદ્ધમાં મરાઠાઓએ મુઘલ અને નવાબની સંયુક્ત સેનાને હરાવી, જેના પરિણામે રાજ્ય પર ખંડણી વસૂલવાનું શરૂ કર્યું. (Credits: - Wikipedia)

ભોપાલ રાજ્યની સ્થાપના 1707માં દોસ્ત મોહમ્મદ ખાને કરી, જે મૂળ મુઘલ સૈન્યમાં પશ્તુન સૈનિક હતા. ઔરંગઝેબના અવસાન બાદ તેમણે ભાડૂતી તરીકે કાર્ય કરીને અનેક વિસ્તારોને પોતાની જાગીરમાં શામેલ કર્યા. થોડા સમયમાં, ૧૭૨૩માં, આ રાજ્ય હૈદરાબાદના નિઝામના પ્રભાવ હેઠળ આવ્યું. બાદમાં, 1737ના ભોપાલ યુદ્ધમાં મરાઠાઓએ મુઘલ અને નવાબની સંયુક્ત સેનાને હરાવી, જેના પરિણામે રાજ્ય પર ખંડણી વસૂલવાનું શરૂ કર્યું. (Credits: - Wikipedia)

3 / 7
1737માં થયેલા ભોપાલના યુદ્ધમાં પેશ્વા બાજીરાવ પ્રથમની સેનાએ મુઘલ, નિઝામ અને નવાબની સંયુક્ત શક્તિને હરાવી હતી. આ વિજય પછી માલવા પ્રદેશ, જેમાં ભોપાલ સહિતના વિસ્તારો આવતાં હતા, મરાઠા સામ્રાજ્યના કબજામાં આવ્યો. (Credits: - Wikipedia)

1737માં થયેલા ભોપાલના યુદ્ધમાં પેશ્વા બાજીરાવ પ્રથમની સેનાએ મુઘલ, નિઝામ અને નવાબની સંયુક્ત શક્તિને હરાવી હતી. આ વિજય પછી માલવા પ્રદેશ, જેમાં ભોપાલ સહિતના વિસ્તારો આવતાં હતા, મરાઠા સામ્રાજ્યના કબજામાં આવ્યો. (Credits: - Wikipedia)

4 / 7
1818માં નઝર મહંમદ ખાનના સમયમાં ભોપાલે બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સાથે સંધિ કરી અને રજવાડું બન્યું. 1819 થી 1926 વચ્ચે ભોપાલ પર ચાર બેગમોએ શાસન કર્યું, જે તે સમય માટે ખૂબ અનોખું હતું. કુદસિયા બેગમ પ્રથમ મહિલા શાસક રહી. તેમની પુત્રી સિકંદર બેગમે 1857ના બળવા દરમિયાન અંગ્રેજોને ટેકો આપ્યો, જેના બદલામાં તેમને રાજાનો દરજ્જો, 19 તોપોની સલામી અને ભારતના સ્ટારનો ગ્રાન્ડ ક્રોસ આપવામાં આવ્યો. (Credits: - Wikipedia)

1818માં નઝર મહંમદ ખાનના સમયમાં ભોપાલે બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સાથે સંધિ કરી અને રજવાડું બન્યું. 1819 થી 1926 વચ્ચે ભોપાલ પર ચાર બેગમોએ શાસન કર્યું, જે તે સમય માટે ખૂબ અનોખું હતું. કુદસિયા બેગમ પ્રથમ મહિલા શાસક રહી. તેમની પુત્રી સિકંદર બેગમે 1857ના બળવા દરમિયાન અંગ્રેજોને ટેકો આપ્યો, જેના બદલામાં તેમને રાજાનો દરજ્જો, 19 તોપોની સલામી અને ભારતના સ્ટારનો ગ્રાન્ડ ક્રોસ આપવામાં આવ્યો. (Credits: - Wikipedia)

5 / 7
સિકંદર બેગમના શાસન બાદ 1868માં શાહજહાં બેગમ સિંહાસન પર આવી અને 1901 સુધી શાસન કર્યું. ત્યારબાદ તેમની પુત્રી કૈખુસરાઉ જહાં બેગમ બની, જેઓ 1926 સુધી શાસક રહી અને સ્ત્રી શાસક તરીકેની છેલ્લી વારસદાર હતી. 1926માં તેમણે પોતાના પુત્ર હમીદુલ્લાહ ખાનને ગાદી સોંપી, જેઓ 1947 સુધી રાજ્ય પર શાસન કરતા રહ્યા અને અંતિમ સાર્વભૌમ નવાબ બન્યા. બેગમોના સમયમાં ભોપાલને પાણી પુરવઠા પ્રણાલી, રેલ્વે, પોસ્ટલ સેવા અને 1907માં રચાયેલી નગરપાલિકા જેવી અનેક સુવિધાઓ મળી. (Credits: - Wikipedia)

સિકંદર બેગમના શાસન બાદ 1868માં શાહજહાં બેગમ સિંહાસન પર આવી અને 1901 સુધી શાસન કર્યું. ત્યારબાદ તેમની પુત્રી કૈખુસરાઉ જહાં બેગમ બની, જેઓ 1926 સુધી શાસક રહી અને સ્ત્રી શાસક તરીકેની છેલ્લી વારસદાર હતી. 1926માં તેમણે પોતાના પુત્ર હમીદુલ્લાહ ખાનને ગાદી સોંપી, જેઓ 1947 સુધી રાજ્ય પર શાસન કરતા રહ્યા અને અંતિમ સાર્વભૌમ નવાબ બન્યા. બેગમોના સમયમાં ભોપાલને પાણી પુરવઠા પ્રણાલી, રેલ્વે, પોસ્ટલ સેવા અને 1907માં રચાયેલી નગરપાલિકા જેવી અનેક સુવિધાઓ મળી. (Credits: - Wikipedia)

6 / 7
હૈદરાબાદ પછી ભોપાલ ભારતનું બીજું સૌથી મોટું મુસ્લિમ શાસિત રજવાડું હતું. સ્વતંત્રતા પછી 1947માં, ત્યાંના અંતિમ નવાબે ભોપાલને સ્વતંત્ર રાજ્ય રૂપે જાળવી રાખવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ ડિસેમ્બર 1948માં વિરોધ આંદોલનો શરૂ થયા અને શંકર દયાળ શર્મા જેવા અગ્રણીઓની ધરપકડ થઈ. થોડા સમય બાદ રાજકીય કેદીઓને મુક્ત કરવામાં આવ્યા, અને અંતે 30 એપ્રિલ 1949ના રોજ નવાબે ભોપાલને ભારત સંઘમાં જોડાવાની સંધિ પર સહી કરી. 1 જૂન 1949થી ભોપાલ સત્તાવાર રીતે ભારતનો ભાગ બન્યો. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

હૈદરાબાદ પછી ભોપાલ ભારતનું બીજું સૌથી મોટું મુસ્લિમ શાસિત રજવાડું હતું. સ્વતંત્રતા પછી 1947માં, ત્યાંના અંતિમ નવાબે ભોપાલને સ્વતંત્ર રાજ્ય રૂપે જાળવી રાખવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ ડિસેમ્બર 1948માં વિરોધ આંદોલનો શરૂ થયા અને શંકર દયાળ શર્મા જેવા અગ્રણીઓની ધરપકડ થઈ. થોડા સમય બાદ રાજકીય કેદીઓને મુક્ત કરવામાં આવ્યા, અને અંતે 30 એપ્રિલ 1949ના રોજ નવાબે ભોપાલને ભારત સંઘમાં જોડાવાની સંધિ પર સહી કરી. 1 જૂન 1949થી ભોપાલ સત્તાવાર રીતે ભારતનો ભાગ બન્યો. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

7 / 7

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ઈતિહાસજનરલ નોલેજમધ્ય પ્રદેશ
Web Stories View more
ગીઝર ફાટતા પહેલા તમને દેખાશે આ 5 સંકેતો, જાણી લો
ગીઝર ફાટતા પહેલા તમને દેખાશે આ 5 સંકેતો, જાણી લો
20 સેકન્ડમાં જ સીતાફળના બી થઈ જશે અલગ, ખાવાની આવશે મજા!
20 સેકન્ડમાં જ સીતાફળના બી થઈ જશે અલગ, ખાવાની આવશે મજા!
દૂધ સાથે ફક્ત આ 2 ફળો જ ખાવા માટે સલામત, અન્ય ફળો પેટમાં દુખાવો અને ઉલટીનું કારણ બની શકે
દૂધ સાથે ફક્ત આ 2 ફળો જ ખાવા માટે સલામત, અન્ય ફળો પેટમાં દુખાવો અને ઉલટીનું કારણ બની શકે
આવો છે રાજ અર્જુનનો પરિવાર
આવો છે રાજ અર્જુનનો પરિવાર
શિયાળામાં હૃદય માટે કયા ડ્રાયફ્રુટ્સ ફાયદાકારક છે?
શિયાળામાં હૃદય માટે કયા ડ્રાયફ્રુટ્સ ફાયદાકારક છે?
અમેરિકામાં 2 બેડરૂમવાળા એપાર્ટમેન્ટનું ભાડું કેટલું છે?
અમેરિકામાં 2 બેડરૂમવાળા એપાર્ટમેન્ટનું ભાડું કેટલું છે?
Latest Videos View more
સુરતમાં ACBની મોટી કાર્યવાહી: લાંચ લેતા PI તેમજ વકીલ ઝડપાયા
સુરતમાં ACBની મોટી કાર્યવાહી: લાંચ લેતા PI તેમજ વકીલ ઝડપાયા
ગાંધીનગરમાં ગેરકાયદે દરગાહ પર ચાલ્યુ તંત્રનું બુલડોઝર- Video
ગાંધીનગરમાં ગેરકાયદે દરગાહ પર ચાલ્યુ તંત્રનું બુલડોઝર- Video
પોરબંદરમાં સતત ત્રીજા દિવસે ડિમોલિશન ડ્રાઈવ, લારી-ગલ્લા ધારકો પર તવાઈ
પોરબંદરમાં સતત ત્રીજા દિવસે ડિમોલિશન ડ્રાઈવ, લારી-ગલ્લા ધારકો પર તવાઈ
માંડવી બીચ પર ડોલ્ફિનનું આ આગમન, પ્રવાસીઓએ દ્રશ્યો કેમેરામાં કર્યા કેદ
માંડવી બીચ પર ડોલ્ફિનનું આ આગમન, પ્રવાસીઓએ દ્રશ્યો કેમેરામાં કર્યા કેદ
સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂતોને ડુંગળીના પોષણક્ષણ ભાવ ન મળતા પારાવાર નુકસાન-VIDEO
સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂતોને ડુંગળીના પોષણક્ષણ ભાવ ન મળતા પારાવાર નુકસાન-VIDEO
અંબાલાલ પટેલની આગાહી: ગુજરાતના વાતાવરણમાં આવશે પલટો, પડશે આકરી ઠંડી
અંબાલાલ પટેલની આગાહી: ગુજરાતના વાતાવરણમાં આવશે પલટો, પડશે આકરી ઠંડી
વડોદરા જિલ્લા કલેક્ટર કચેરીને બોંબથી ઉડાવી દેવાની ધમકી
વડોદરા જિલ્લા કલેક્ટર કચેરીને બોંબથી ઉડાવી દેવાની ધમકી
આ 5 રાશિના જાતકો માટે આજનો દિવસ છે અત્યંત ભાગ્યશાળી, જુઓ Video
આ 5 રાશિના જાતકો માટે આજનો દિવસ છે અત્યંત ભાગ્યશાળી, જુઓ Video
નર્મદા પરિક્રમાવાસીઓની સલામતી માટે તંત્ર દોડ્યું થયું
નર્મદા પરિક્રમાવાસીઓની સલામતી માટે તંત્ર દોડ્યું થયું
સુરત સહીત અમદાવાદમાં પણ પ્રતિબંધિત ગોગો પેપર સામે મોટી કાર્યવાહી
સુરત સહીત અમદાવાદમાં પણ પ્રતિબંધિત ગોગો પેપર સામે મોટી કાર્યવાહી
g clip-path="url(#clip0_868_265)">