हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : આઈના મહેલના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

આઈના મહેલ ગુજરાત રાજ્યના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલા ભુજ શહેરમાં સ્થિત એક ઐતિહાસિક સ્મારક છે. આ મહેલનું નિર્માણ 18મી સદી દરમિયાન કરવામાં આવ્યું હતું. આ મહેલ ભુજના રાજકીય દરબારગઢ વિસ્તારમાં આવેલા પ્રસિદ્ધ પ્રાગ મહેલની બાજુમાં આવેલો છે.

| Updated on: Sep 25, 2025 | 7:12 PM
Share
"આઈના" શબ્દનો અર્થ છે અરીસો અથવા કાચ . મહેલની દિવાલો, છત અને ઓરડાઓમાં બહુ મોટાપાયે કાચ, અરીસા અને ઝુમ્મર નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોવાથી તેને "આઈના મહેલ" કહેવામાં આવ્યું. આ વિશિષ્ટ નામ તેની અંદરના અલંકારિક કલા-કામ અને ચમકદાર અંદાજને દર્શાવે છે. (Credits: - Wikipedia)

"આઈના" શબ્દનો અર્થ છે અરીસો અથવા કાચ . મહેલની દિવાલો, છત અને ઓરડાઓમાં બહુ મોટાપાયે કાચ, અરીસા અને ઝુમ્મર નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોવાથી તેને "આઈના મહેલ" કહેવામાં આવ્યું. આ વિશિષ્ટ નામ તેની અંદરના અલંકારિક કલા-કામ અને ચમકદાર અંદાજને દર્શાવે છે. (Credits: - Wikipedia)

1 / 8
આઈના મહેલ 18મી સદીમાં બનેલું એક સુંદર ઐતિહાસિક સ્મારક છે, જે ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લાના ભુજ શહેરના દરબારગઢ વિસ્તારમાં પ્રાગ મહેલની નજીક આવેલું છે. તેનું નિર્માણ આશરે 1750માં કચ્છના શાસક રાવ લખપતજી દ્વારા કરાવાયું હતું. આ મહેલની રચનામાં મુખ્ય ભૂમિકા કારીગર રામસિંહ માલમની હતી, જેમણે સ્થાનિક કળાશૈલીને યુરોપિયન ડિઝાઇન સાથે મિશ્રિત કરી અનોખી ભવ્ય ઇમારત ઊભી કરી. કાચ, અરીસા અને રંગીન ટાઇલ્સ વડે સજાવટ કરાયેલા આ મહેલમાં બે માળનો સમાવેશ થાય છે.

આઈના મહેલ 18મી સદીમાં બનેલું એક સુંદર ઐતિહાસિક સ્મારક છે, જે ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લાના ભુજ શહેરના દરબારગઢ વિસ્તારમાં પ્રાગ મહેલની નજીક આવેલું છે. તેનું નિર્માણ આશરે 1750માં કચ્છના શાસક રાવ લખપતજી દ્વારા કરાવાયું હતું. આ મહેલની રચનામાં મુખ્ય ભૂમિકા કારીગર રામસિંહ માલમની હતી, જેમણે સ્થાનિક કળાશૈલીને યુરોપિયન ડિઝાઇન સાથે મિશ્રિત કરી અનોખી ભવ્ય ઇમારત ઊભી કરી. કાચ, અરીસા અને રંગીન ટાઇલ્સ વડે સજાવટ કરાયેલા આ મહેલમાં બે માળનો સમાવેશ થાય છે.

2 / 8
નીચલા માળમાં પ્રેક્ષક ખંડ, આનંદ ખંડ, અરીસાઓનો ઓરડો અને રાજકીય એપાર્ટમેન્ટ્સ આવેલાં છે, જ્યારે ઉપરના માળમાં પૂર્વ ખંડ, દરબાર હોલ અને લગ્ન સમારંભો માટેનું વિશેષ ખંડ બનાવવામાં આવ્યું હતું. આજના સમયમાં આ ઈમારતને સંગ્રહાલય તરીકે વિકસાવવામાં આવી છે, જ્યાં જુના ઘડિયાળ, શિલ્પિત વાસણો, યાંત્રિક રમકડાં, કલાત્મક ચિત્રો અને અન્ય ઐતિહાસિક વસ્તુઓ પ્રદર્શિત કરવામાં આવે છે. (Credits: - Wikipedia)

નીચલા માળમાં પ્રેક્ષક ખંડ, આનંદ ખંડ, અરીસાઓનો ઓરડો અને રાજકીય એપાર્ટમેન્ટ્સ આવેલાં છે, જ્યારે ઉપરના માળમાં પૂર્વ ખંડ, દરબાર હોલ અને લગ્ન સમારંભો માટેનું વિશેષ ખંડ બનાવવામાં આવ્યું હતું. આજના સમયમાં આ ઈમારતને સંગ્રહાલય તરીકે વિકસાવવામાં આવી છે, જ્યાં જુના ઘડિયાળ, શિલ્પિત વાસણો, યાંત્રિક રમકડાં, કલાત્મક ચિત્રો અને અન્ય ઐતિહાસિક વસ્તુઓ પ્રદર્શિત કરવામાં આવે છે. (Credits: - Wikipedia)

3 / 8
આઈના મહેલનું નિર્માણ કચ્છના શાસક રાવ લખપતજી (રાજ્યકાળ 1741–1760) દ્વારા આશરે 1750માં કરાવવામાં આવ્યું હતું. આ ભવ્ય ઇમારતના આર્કિટેક્ટ અને ડિઝાઇનર તરીકે રામસિંહ માલમની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. રામસિંહ માલમ લગભગ 18 વર્ષ સુધી યુરોપમાં રહ્યા હતા, જ્યાં તેમણે યુરોપિયન સ્થાપત્ય, શિલ્પકલા અને હસ્તકલા ક્ષેત્રે વિશેષ જ્ઞાન અને કુશળતા મેળવી. આ મહેલના બાંધકામ માટે ભારે ખર્ચ થયો હતો. અંદાજે 80 લાખ કોરિસ (લગભગ 20 લાખ રૂપિયા) ખર્ચાયો હતો, જે તે સમયના કચ્છ રાજ્યના ત્રણ વર્ષના કુલ આવક સમાન હતો. આથી સ્પષ્ટ થાય છે કે આઈના મહેલ કચ્છના ઇતિહાસમાં સૌથી વૈભવી અને ખર્ચાળ બાંધકામોમાંનું એક હતું. (Credits: - Wikipedia)

આઈના મહેલનું નિર્માણ કચ્છના શાસક રાવ લખપતજી (રાજ્યકાળ 1741–1760) દ્વારા આશરે 1750માં કરાવવામાં આવ્યું હતું. આ ભવ્ય ઇમારતના આર્કિટેક્ટ અને ડિઝાઇનર તરીકે રામસિંહ માલમની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. રામસિંહ માલમ લગભગ 18 વર્ષ સુધી યુરોપમાં રહ્યા હતા, જ્યાં તેમણે યુરોપિયન સ્થાપત્ય, શિલ્પકલા અને હસ્તકલા ક્ષેત્રે વિશેષ જ્ઞાન અને કુશળતા મેળવી. આ મહેલના બાંધકામ માટે ભારે ખર્ચ થયો હતો. અંદાજે 80 લાખ કોરિસ (લગભગ 20 લાખ રૂપિયા) ખર્ચાયો હતો, જે તે સમયના કચ્છ રાજ્યના ત્રણ વર્ષના કુલ આવક સમાન હતો. આથી સ્પષ્ટ થાય છે કે આઈના મહેલ કચ્છના ઇતિહાસમાં સૌથી વૈભવી અને ખર્ચાળ બાંધકામોમાંનું એક હતું. (Credits: - Wikipedia)

4 / 8
આઈના મહેલ, ભુજના પ્રાગ મહેલની બાજુમાં સ્થિત એક ભવ્ય ઇમારત છે. આ બે માળનું મકાન પથ્થરથી બનેલું છે અને તેના પર સુંદર પથ્થરની કોતરણી તેમજ લાકડાના નાજુક ફ્રેટવર્કથી શણગાર કરવામાં આવ્યો છે. બહારનો ભાગ સંપૂર્ણ સફેદ રાખવામાં આવ્યો છે, જે તેને વિશિષ્ટ દેખાવ આપે છે.સ્થાનિક કળાને આધારે મહેલનું નિર્માણ થયું, જ્યારે તેના આંતરિક ભાગને યુરોપિયન શૈલીની ઝાંખીથી સુશોભિત કરવામાં આવ્યો. (Credits: - Wikipedia)

આઈના મહેલ, ભુજના પ્રાગ મહેલની બાજુમાં સ્થિત એક ભવ્ય ઇમારત છે. આ બે માળનું મકાન પથ્થરથી બનેલું છે અને તેના પર સુંદર પથ્થરની કોતરણી તેમજ લાકડાના નાજુક ફ્રેટવર્કથી શણગાર કરવામાં આવ્યો છે. બહારનો ભાગ સંપૂર્ણ સફેદ રાખવામાં આવ્યો છે, જે તેને વિશિષ્ટ દેખાવ આપે છે.સ્થાનિક કળાને આધારે મહેલનું નિર્માણ થયું, જ્યારે તેના આંતરિક ભાગને યુરોપિયન શૈલીની ઝાંખીથી સુશોભિત કરવામાં આવ્યો. (Credits: - Wikipedia)

5 / 8
જમીન પર વાદળી રંગની ડેલ્ફવેર ટાઇલ્સ નાખવામાં આવી છે, જ્યારે દિવાલો પર અરીસાઓ લગાવવામાં આવ્યા છે, જે સોનાના ફ્રેમથી વિભાજિત છે. દિવાલો સાથે નાના છાજલીઓ બનાવવામાં આવી છે, જેમાં કાચના વાસણો અને સિરામિક વસ્તુઓ સજાવવામાં આવતી હતી.રૂમની રોશની માટે વેનેશિયન કાચના છાંયાવાળા ઝુમ્મર અને મીણબત્તીઓ લટકાવવામાં આવ્યા હતા. થાંભલા અને છત પર સોનાની મોલ્ડિંગ અને અન્ય સુશોભન કાર્ય કરવામાં આવ્યું છે, જ્યારે થાંભલા અને દિવાલ વચ્ચેની જગ્યા ત્રિકોણાકાર અરીસાના વિભાગોથી ભરી દેવામાં આવી છે. (Credits: - Wikipedia)

જમીન પર વાદળી રંગની ડેલ્ફવેર ટાઇલ્સ નાખવામાં આવી છે, જ્યારે દિવાલો પર અરીસાઓ લગાવવામાં આવ્યા છે, જે સોનાના ફ્રેમથી વિભાજિત છે. દિવાલો સાથે નાના છાજલીઓ બનાવવામાં આવી છે, જેમાં કાચના વાસણો અને સિરામિક વસ્તુઓ સજાવવામાં આવતી હતી.રૂમની રોશની માટે વેનેશિયન કાચના છાંયાવાળા ઝુમ્મર અને મીણબત્તીઓ લટકાવવામાં આવ્યા હતા. થાંભલા અને છત પર સોનાની મોલ્ડિંગ અને અન્ય સુશોભન કાર્ય કરવામાં આવ્યું છે, જ્યારે થાંભલા અને દિવાલ વચ્ચેની જગ્યા ત્રિકોણાકાર અરીસાના વિભાગોથી ભરી દેવામાં આવી છે. (Credits: - Wikipedia)

6 / 8
આઈના મહેલને વર્ષ 1977માં સંગ્રહાલય તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. જોકે, 2001ના વિનાશક ગુજરાત ભૂકંપમાં આ મહેલનો મોટો હિસ્સો તૂટી પડ્યો અને ગંભીર રીતે નુકસાન પામ્યો. તેમ છતાં, કેટલીક રચનાઓ એવી હતી જેણે ભારે આંચકો હોવા છતાં પોતાનું અસ્તિત્વ બચાવ્યું.પછી સમારકામ અને પુનઃસ્થાપનના પ્રયત્નો દ્વારા તે ભાગોને ફરીથી તૈયાર કરવામાં આવ્યા. આજે આ વિભાગમાં શયનખંડ, સંગીત માટેનો વિશેષ ખંડ, દરબાર હોલ, તેમજ અનેક ઐતિહાસિક ચિત્રો, પ્રાચીન શસ્ત્રો, રાજસી સિંહાસન અને અન્ય કલાત્મક વસ્તુઓ સજાવવામાં આવી છે.આ મહેલનો પુનઃનિર્મિત ભાગ આજે પણ પ્રવાસીઓ માટે ખુલ્લો છે અને કચ્છના સમૃદ્ધ ઇતિહાસ તથા સાંસ્કૃતિક વારસાની જીવંત કથા સંભળાવે છે. (Credits: - Wikipedia)

આઈના મહેલને વર્ષ 1977માં સંગ્રહાલય તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. જોકે, 2001ના વિનાશક ગુજરાત ભૂકંપમાં આ મહેલનો મોટો હિસ્સો તૂટી પડ્યો અને ગંભીર રીતે નુકસાન પામ્યો. તેમ છતાં, કેટલીક રચનાઓ એવી હતી જેણે ભારે આંચકો હોવા છતાં પોતાનું અસ્તિત્વ બચાવ્યું.પછી સમારકામ અને પુનઃસ્થાપનના પ્રયત્નો દ્વારા તે ભાગોને ફરીથી તૈયાર કરવામાં આવ્યા. આજે આ વિભાગમાં શયનખંડ, સંગીત માટેનો વિશેષ ખંડ, દરબાર હોલ, તેમજ અનેક ઐતિહાસિક ચિત્રો, પ્રાચીન શસ્ત્રો, રાજસી સિંહાસન અને અન્ય કલાત્મક વસ્તુઓ સજાવવામાં આવી છે.આ મહેલનો પુનઃનિર્મિત ભાગ આજે પણ પ્રવાસીઓ માટે ખુલ્લો છે અને કચ્છના સમૃદ્ધ ઇતિહાસ તથા સાંસ્કૃતિક વારસાની જીવંત કથા સંભળાવે છે. (Credits: - Wikipedia)

7 / 8
( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)

8 / 8

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ઈતિહાસકચ્છનું રણગુજરાત
Web Stories View more
દુનિયાનો સૌથી ખારો સમુદ્ર કયો છે?
દુનિયાનો સૌથી ખારો સમુદ્ર કયો છે?
2462 દિવસ પછી વિરાટ કોહલી સાથે આ શું થઇ ગયું?
2462 દિવસ પછી વિરાટ કોહલી સાથે આ શું થઇ ગયું?
એક્ટિંગ છોડી બિઝનેસવુમન બનેલી અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
એક્ટિંગ છોડી બિઝનેસવુમન બનેલી અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર
કોફી પ્રેમીઓ, ધ્યાન રાખો! Coffee સાથે આ 5 વસ્તુઓ ખાવાનું આજથી જ કરો બંધ, નહીતર હેલ્થ બગડી શકે છે
કોફી પ્રેમીઓ, ધ્યાન રાખો! Coffee સાથે આ 5 વસ્તુઓ ખાવાનું આજથી જ કરો બંધ, નહીતર હેલ્થ બગડી શકે છે
HDFC Bank માંથી 60 લાખની લોન લેવા કેટલો પગાર જોઈએ ?
HDFC Bank માંથી 60 લાખની લોન લેવા કેટલો પગાર જોઈએ ?
વિરાટ કોહલીએ સતત ત્રણ સદી ફટકારી, અનેક રેકોર્ડ તોડ્યા
વિરાટ કોહલીએ સતત ત્રણ સદી ફટકારી, અનેક રેકોર્ડ તોડ્યા
Latest Videos View more
આ રાશિના જાતકોનું સ્વપ્ન વાસ્તિવકમાં ફેરવાઇ જશે, બેરોજગારને નોકરી મળશે
આ રાશિના જાતકોનું સ્વપ્ન વાસ્તિવકમાં ફેરવાઇ જશે, બેરોજગારને નોકરી મળશે
ગુજરાતમાં કડકડતી ઠંડી સાથે કમોસમી વરસાદની આગાહી
ગુજરાતમાં કડકડતી ઠંડી સાથે કમોસમી વરસાદની આગાહી
અમદાવાદનો સૌથી વ્યસ્ત સુભાષ બ્રિજ 5 દિવસ માટે બંધ
અમદાવાદનો સૌથી વ્યસ્ત સુભાષ બ્રિજ 5 દિવસ માટે બંધ
પાલનપુરમાં જાહેર માર્ગ પર લારી-ગલ્લા ધારક, પાથરણાવાળાઓનો અડીંગો !
પાલનપુરમાં જાહેર માર્ગ પર લારી-ગલ્લા ધારક, પાથરણાવાળાઓનો અડીંગો !
રાજકોટમાં પેંડા ગેંગને હથિયાર આપનારની ધરપકડ
રાજકોટમાં પેંડા ગેંગને હથિયાર આપનારની ધરપકડ
અંબાલાલ પટેલે આ તારીખ બાદ કમોસમી વરસાદની આગાહી કરી
અંબાલાલ પટેલે આ તારીખ બાદ કમોસમી વરસાદની આગાહી કરી
આ રાશિના જાતકોને નાણાકીય મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ મળશે, જુઓ Video
આ રાશિના જાતકોને નાણાકીય મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ મળશે, જુઓ Video
તલાટી મંત્રીઓની, રખડતા શ્વાન પકડવાની કામગીરીનો અમલ નહીં કરવાની ચીમકી
તલાટી મંત્રીઓની, રખડતા શ્વાન પકડવાની કામગીરીનો અમલ નહીં કરવાની ચીમકી
ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ મોડી પડતા-રદ થતા મુસાફરોએ મચાવ્યો હોબાળો
ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ મોડી પડતા-રદ થતા મુસાફરોએ મચાવ્યો હોબાળો
તથ્ય પટેલની 'સાપરાધ મનુષ્યવધ' કલમ દૂર કરવાની અરજી કોર્ટે ફગાવી
તથ્ય પટેલની 'સાપરાધ મનુષ્યવધ' કલમ દૂર કરવાની અરજી કોર્ટે ફગાવી
g clip-path="url(#clip0_868_265)">