બેંક ડૂબે તો ક્યા મળશે વધારે રૂપિયા, જાણો પ્રાઇવેટ-સરકારી કે કોઓપરેટિવ કઇ બેન્ક સૌથી વધુ સેફ

Deposit Insurance Fund: મુંબઈ સ્થિત ન્યુ ઈન્ડિયન કોઓપરેટિવ બેંકમાં રૂ. 122 કરોડનું કૌભાંડ પ્રકાશમાં આવ્યા બાદ આરબીઆઈએ બેંક પર 6 મહિનાનો મોરેટોરિયમ (પ્રતિબંધ) લાદ્યો હતો. આ ઘટના બાદ બેંકમાં પૈસા જમા કરાવતા લોકો પરેશાન છે. જો કે, જો બેંક નાદાર થઈ જશે, તો ડિપોઝિટ ઈન્સ્યોરન્સ મુજબ, થાપણદારોને સરકાર દ્વારા 5 લાખ રૂપિયા આપવામાં આવશે. જો કોઈ વ્યક્તિએ 5 લાખ રૂપિયાથી વધુ જમા કરાવ્યું હોય અથવા એક કરતાં વધુ ખાતા હોય તો પણ તેને ડિપોઝિટ ઈન્સ્યોરન્સ હેઠળ માત્ર 5 લાખ રૂપિયાનું કવર મળશે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે બેંકના પતન સામે રક્ષણ માટેનું ડિપોઝીટ ઈન્સ્યોરન્સ ફંડ 2 લાખ કરોડ રૂપિયા છે, તેમ છતાં દેશની લગભગ 54 ટકા બેંક ડિપોઝીટને આવરી લેવામાં આવતી નથી. એટલે કે માત્ર 46 ટકાને જ પૈસા મળશે.

ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાના અહેવાલ મુજબ, ભારતનું ડિપોઝીટ ઈન્સ્યોરન્સ ફંડ 2 લાખ કરોડ રૂપિયાની નજીક છે, જે વિશ્વનું ત્રીજું સૌથી મોટું ફંડ છે. આ હોવા છતાં, તે માત્ર 46.3 ટકા બેંક થાપણોને આવરી લે છે, જે કવરેજની દ્રષ્ટિએ તેને આઠમા સ્થાને છોડી દે છે. બેંકર્સ કહે છે કે આ યોજના પર્યાપ્ત છે કારણ કે મોટાભાગની થાપણો જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો અથવા પદ્ધતિસરની-મહત્વની બેંકોમાં છે, જે નિષ્ફળ થવાની શક્યતા ઓછી છે, સહકારી બેંકોમાં પણ મોટાભાગના ગ્રાહકોની થાપણો સંપૂર્ણપણે આવરી લેવામાં આવે છે.

ડિપોઝિટરી ઇન્સ્યોરન્સ ફંડ હેઠળ, પેમેન્ટ બેંકોના ખાતાધારકોને તેમની થાપણો પર લગભગ 100 ટકા વીમા કવચ મળે છે (ગ્રાહકો વધુમાં વધુ રૂ 2 લાખ જમા કરી શકે છે). 80.3 ટકા ગ્રામીણ બેન્કો, 63.2 ટકા સહકારી બેન્કો, 48.9 ટકા જાહેર ક્ષેત્રની બેન્કો, 32.7 ટકા ખાનગી બેન્કો જ્યારે વિદેશી બેન્કોની માત્ર 5 ટકા થાપણો આવરી લેવામાં આવી છે.

રિઝર્વ બેંકના ડેપ્યુટી ગવર્નર એમ. રાજેશ્વર રાવે ઓગસ્ટ 2024માં કહ્યું હતું કે થાપણ લેતી સંસ્થાઓના પ્રીમિયમમાં સમયાંતરે સુધારો થવો જોઈએ અને અમુક સેગમેન્ટ જેમ કે નાની થાપણો અને વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે સંપૂર્ણ કવર આપવું જોઈએ. દેશમાં જમા વીમા મર્યાદા 1962માં 1,500 રૂપિયાથી શરૂ થઈ હતી, જે 1980માં વધીને 30,000 રૂપિયા થઈ ગઈ હતી. ત્યારબાદ 1993માં તેને વધારીને 1 લાખ રૂપિયા અને 2020માં તેને વધારીને 5 લાખ રૂપિયા કરવામાં આવી હતી.

વૈશ્વિક સ્તરે, થાપણ વીમાનું પ્રમાણ મોટા પ્રમાણમાં બદલાય છે. તુર્કીમાં તે 21.5 ટકા છે, જ્યારે બેલ્જિયમમાં તે 71 ટકા છે. સરેરાશ, થાપણ વીમા કંપનીઓ વિશ્વભરમાં લગભગ 41 ટકા પાત્ર થાપણોને આવરી લે છે, જ્યારે ભારતમાં 31 માર્ચ, 2024 સુધી વીમા વિનાની થાપણોનું પ્રમાણ 80 ટકાથી ઓછું હતું, જે “80/20” નિયમને અનુરૂપ છે. 1969 થી 2009 સુધી, આ ગુણોત્તર 50 ટકાથી ઓછો હતો, અને હવે તે 56.9 ટકા છે, જે વૈશ્વિક સરેરાશની બરાબર છે.