AQI

Sign In

Subscribe Whatsapp Channel

તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

History of city name : ઇડરના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

ઇડર ગુજરાતના સાબરકાંઠા જિલ્લામાં આવેલું એક પ્રાચીન અને સાંસ્કૃતિક રીતે સમૃદ્ધ નગર છે. આ શહેર તેની હસ્તકલા માટે પ્રસિદ્ધ છે, ખાસ કરીને હાથથી બનેલા લાકડાના રમકડાં અને ટાઇલ્સ માટે. ઉપરાંત, અહીંના સુંદર મંદિરો, ટેકરીઓ પર સ્થિત ઐતિહાસિક સ્મારકો અને અનોખું સ્થાપત્ય ઇડરની વિશિષ્ટ ઓળખ છે. ઇડર અરવલ્લી પર્વતમાળાના દક્ષિણ ભાગમાં સ્થિત છે, જે તેને પ્રાકૃતિક સૌંદર્યથી પણ સમૃદ્ધ બનાવે છે.

Ashvin Patel | Updated on: Oct 02, 2025 | 8:21 PM

ઇડરનો પ્રાચીન ઉલ્લેખ “ઇલ્વાદુર્ગ” તરીકે થાય છે, જેનો અર્થ “ઇલ્વાનો કિલ્લો” એવો થાય છે. સમયના પ્રવાહ સાથે તેનું નામ બદલાઈને “ઇડર” તરીકે પ્રચલિત થયું. પદ્મ પુરાણ તથા મહાભારત જેવા પ્રાચીન ગ્રંથોમાં પણ આ સ્થળને “ઇલા” નામથી ઓળખવામાં આવ્યું છે, જે તેના ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક મહત્વને દર્શાવે છે. (Credits: - Gujarat Tourism) — ઇડરનો પ્રાચીન ઉલ્લેખ “ઇલ્વાદુર્ગ” તરીકે થાય છે, જેનો અર્થ “ઇલ્વાનો કિલ્લો” એવો થાય છે. સમયના પ્રવાહ સાથે તેનું નામ બદલાઈને “ઇડર” તરીકે પ્રચલિત થયું. પદ્મ પુરાણ તથા મહાભારત જેવા પ્રાચીન ગ્રંથોમાં પણ આ સ્થળને “ઇલા” નામથી ઓળખવામાં આવ્યું છે, જે તેના ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક મહત્વને દર્શાવે છે. (Credits: - Gujarat Tourism)
1 / 6

પરંપરાગત માન્યતાઓ મુજબ, ઇડરનું અસ્તિત્વ અત્યંત પ્રાચીન સમયથી માનવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે ભૂતકાળનાચક્ર યુગમાં પણ આ નગર જાણીતા સ્થાન તરીકે વિકસેલું હતું. વર્તમાન ચક્રમાં, વિક્રમ યુગ શરૂ થવાના પહેલાં, અહીં સુપ્રસિદ્ધ રાજા વેણી વચ્છ રાજ શાસન કરતા હતા. તેમના શાસન દરમિયાન ઇડરની ટેકરી પરનો કિલ્લો અને વિવિધ જળાશયોનું નિર્માણ થયું હતું. રાજાની રાણી નાગપુત્રી તરીકે જાણીતી હતી, જે પાતાળ લોકના સર્પરાજાની પુત્રી હતી. દંતકથાઓ મુજબ, જ્યારે રાણીને માનવજીવનની નશ્વરતા વિશે જ્ઞાન થયું, ત્યારે તેણી અને તેના પતિએ આ ભૂલોકથી વિદાય લીધી હતી. — પરંપરાગત માન્યતાઓ મુજબ, ઇડરનું અસ્તિત્વ અત્યંત પ્રાચીન સમયથી માનવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે ભૂતકાળનાચક્ર યુગમાં પણ આ નગર જાણીતા સ્થાન તરીકે વિકસેલું હતું. વર્તમાન ચક્રમાં, વિક્રમ યુગ શરૂ થવાના પહેલાં, અહીં સુપ્રસિદ્ધ રાજા વેણી વચ્છ રાજ શાસન કરતા હતા. તેમના શાસન દરમિયાન ઇડરની ટેકરી પરનો કિલ્લો અને વિવિધ જળાશયોનું નિર્માણ થયું હતું. રાજાની રાણી નાગપુત્રી તરીકે જાણીતી હતી, જે પાતાળ લોકના સર્પરાજાની પુત્રી હતી. દંતકથાઓ મુજબ, જ્યારે રાણીને માનવજીવનની નશ્વરતા વિશે જ્ઞાન થયું, ત્યારે તેણી અને તેના પતિએ આ ભૂલોકથી વિદાય લીધી હતી.
2 / 6

ઇડર રાજ્ય એક પ્રાચીન રજવાડું હતું, જેની સ્થાપના ઈ.સ. 1257માં રાવ સોનાગે કરી હતી. આ રજવાડા પર શાસન કરનાર વંશ રાઠોડ રાજપૂતોનો હતો. ઇડરની ગાદી માટેના ઉત્તરાધિકારના વિવાદ દરમિયાન, ગુજરાતના સુલતાન મુઝફ્ફર શાહ અને મેવાડના રાણા સાંગા બંનેએ અલગ-અલગ દાવેદારોને સમર્થન આપ્યું હતું. ઈ.સ. 1520માં રાણા સાંગાએ રાયમલને ઇડરનો શાસક બનાવ્યા, જ્યારે સુલતાન મુઝફ્ફર શાહે ભારમલને ગાદી પર બેસાડવા સૈન્ય મોકલ્યું. (Credits: - Wikipedia) — ઇડર રાજ્ય એક પ્રાચીન રજવાડું હતું, જેની સ્થાપના ઈ.સ. 1257માં રાવ સોનાગે કરી હતી. આ રજવાડા પર શાસન કરનાર વંશ રાઠોડ રાજપૂતોનો હતો. ઇડરની ગાદી માટેના ઉત્તરાધિકારના વિવાદ દરમિયાન, ગુજરાતના સુલતાન મુઝફ્ફર શાહ અને મેવાડના રાણા સાંગા બંનેએ અલગ-અલગ દાવેદારોને સમર્થન આપ્યું હતું. ઈ.સ. 1520માં રાણા સાંગાએ રાયમલને ઇડરનો શાસક બનાવ્યા, જ્યારે સુલતાન મુઝફ્ફર શાહે ભારમલને ગાદી પર બેસાડવા સૈન્ય મોકલ્યું. (Credits: - Wikipedia)
3 / 6

રાણા સાંગાએ પોતે ઇડર પહોંચી સુલતાનની સેનાને પરાજિત કરી. આ વિજય પછી મેવાડની સેનાએ અહમદનગર અને વિસનગર જેવા શહેરોમાં લૂંટ ચલાવી અને સુલતાનની સેનાને અમદાવાદ સુધી પીછો કર્યો. આ રજવાડા પર રાઠોડ વંશના રાજાઓએ કુલ 12 પેઢીઓ સુધી શાસન કર્યું. અંતે ઈ.સ. 1656માં, મુરાદ બક્ષના નેતૃત્વ હેઠળ મુઘલોએ રાઠોડોને હરાવ્યા અને ત્યારબાદ ઇડર રાજ્ય મુઘલ સામ્રાજ્યના ગુજરાત પ્રાંતનો એક ભાગ બની ગયું. (Credits: - Wikipedia) — રાણા સાંગાએ પોતે ઇડર પહોંચી સુલતાનની સેનાને પરાજિત કરી. આ વિજય પછી મેવાડની સેનાએ અહમદનગર અને વિસનગર જેવા શહેરોમાં લૂંટ ચલાવી અને સુલતાનની સેનાને અમદાવાદ સુધી પીછો કર્યો. આ રજવાડા પર રાઠોડ વંશના રાજાઓએ કુલ 12 પેઢીઓ સુધી શાસન કર્યું. અંતે ઈ.સ. 1656માં, મુરાદ બક્ષના નેતૃત્વ હેઠળ મુઘલોએ રાઠોડોને હરાવ્યા અને ત્યારબાદ ઇડર રાજ્ય મુઘલ સામ્રાજ્યના ગુજરાત પ્રાંતનો એક ભાગ બની ગયું. (Credits: - Wikipedia)
4 / 6

ઈ.સ. 1729માં, જોધપુરના મહારાજાના ભાઈ આનંદસિંહ અને રાયસિંહે ઇડર રાજ્ય પર બળપૂર્વક કબજો કર્યો. તેમના શાસન દરમિયાન તેમણે ઇડર ઉપરાંત અહમદનગર, મોરાસા, હરસોલ, પ્રાંતિજ અને વિજાપુર જેવા વિસ્તારોને પોતાના નિયંત્રણ હેઠળ લાવ્યા, જ્યારે પાંચ અન્ય જિલ્લાઓને તેમણે પોતાના રાજ્યના સહાયક પ્રદેશ તરીકે જોડ્યા. (Credits: - Gujarat Tourism) — ઈ.સ. 1729માં, જોધપુરના મહારાજાના ભાઈ આનંદસિંહ અને રાયસિંહે ઇડર રાજ્ય પર બળપૂર્વક કબજો કર્યો. તેમના શાસન દરમિયાન તેમણે ઇડર ઉપરાંત અહમદનગર, મોરાસા, હરસોલ, પ્રાંતિજ અને વિજાપુર જેવા વિસ્તારોને પોતાના નિયંત્રણ હેઠળ લાવ્યા, જ્યારે પાંચ અન્ય જિલ્લાઓને તેમણે પોતાના રાજ્યના સહાયક પ્રદેશ તરીકે જોડ્યા. (Credits: - Gujarat Tourism)
5 / 6

ઈ.સ. 1753માં, દામાજી ગાયકવાડના નેતૃત્વ હેઠળ મરાઠા સેનાએ આ પ્રદેશ પર આક્રમણ કર્યું, જેમાં આનંદસિંહ યુદ્ધ દરમિયાન મૃત્યુ પામ્યા. ભાઈના મૃત્યુના સમાચાર મળ્યા બાદ, રાયસિંહે સૈન્ય ભેગું કરીને ફરીથી ઇડર પર કબજો મેળવ્યો અને આનંદસિંહના પુત્રને ગાદી પર બેસાડી પોતે વાલી તરીકે કાર્ય સંભાળ્યું. પછી ઈ.સ. 1766માં રાયસિંહના અવસાન પછી, મરાઠાઓએ ફરી એકવાર ઇડર રાજ્ય પર દબાણ વધાર્યું. આ પરિસ્થિતિમાં, આનંદસિંહના પુત્ર રાવ સિઓસિંહે રાજકીય સમજૂતી હેઠળ અનેક વિસ્તારો ગાયકવાડને સોંપવાનો નિર્ણય લીધો. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Gujarat Tourism) — ઈ.સ. 1753માં, દામાજી ગાયકવાડના નેતૃત્વ હેઠળ મરાઠા સેનાએ આ પ્રદેશ પર આક્રમણ કર્યું, જેમાં આનંદસિંહ યુદ્ધ દરમિયાન મૃત્યુ પામ્યા. ભાઈના મૃત્યુના સમાચાર મળ્યા બાદ, રાયસિંહે સૈન્ય ભેગું કરીને ફરીથી ઇડર પર કબજો મેળવ્યો અને આનંદસિંહના પુત્રને ગાદી પર બેસાડી પોતે વાલી તરીકે કાર્ય સંભાળ્યું. પછી ઈ.સ. 1766માં રાયસિંહના અવસાન પછી, મરાઠાઓએ ફરી એકવાર ઇડર રાજ્ય પર દબાણ વધાર્યું. આ પરિસ્થિતિમાં, આનંદસિંહના પુત્ર રાવ સિઓસિંહે રાજકીય સમજૂતી હેઠળ અનેક વિસ્તારો ગાયકવાડને સોંપવાનો નિર્ણય લીધો. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Gujarat Tourism)
6 / 6

Tv9 ગુજરાતી પર શહેર, નામ પાછળના ઈતિહાસની જાણકારી નિયમિત પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તો તમારે પણ ઈતિહાસના વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ઈતિહાસ જનરલ નોલેજ

Related Photo Gallery

5 ડિસેમ્બરના રોજ ફરી ઘટ્યો સોનાનો ભાવ, ચાંદીમાં પણ ઘટાડો

ઘરે ઉગાડો ચેરીનો છોડ, બજારમાંથી ખરીદવાની જરુર નહીં પડે

હોસ્પિટલમાં આગ લાગે તો જવાબદાર કોણ?

આ બોલિવુડ સ્ટાર્સે 2025માં દુનિયાને અલવિદા કહ્યું

આ સ્ટોકમાં રોકી દો પૈસા

શું હોય છે હિસ્ટરેક્ટોમી ? જાણો

આવો છે બજરંગી ભાઈજાનની મુન્નીનો પરિવાર

આ રાશિના જાતકો માટે આવનારા દિવસો લાવશે મોટી ખુશખબરી, સપનું પૂરું થશે

સ્ટાર્કે પિંક બોલથી તબાહી મચાવી, બનાવ્યો ખાસ રેકોર્ડ

માત્ર 10 વર્ષમાં 1 કરોડ! જાણો દર મહિને કેટલી SIP કરવી પડશે

સોના-ચાંદીમાં મોટો ઘટાડો, જાણો આજના લેટેસ્ટ ભાવ

CM ભૂપેન્દ્ર પટેલે કચ્છના રણોત્સવનો કરાવ્યો પ્રારંભ

હોટેલનું 5-સ્ટાર રેટિંગ શું નક્કી કરે છે? સ્ટાર હોટેલ વચ્ચેનો ફરક સમજો

શિયાળામાં તમારા Dog ને ખોરાક સાથે શું આપવું ?

હવે તમારા ઘર કે ઓફિસની બારી કરશે પાવર જનરેટ....

આ ખૂબસૂરત દેશમાં ભારતીય રૂપિયા થઈ જશે ચાર ગણા

ઉંમર પ્રમાણે કેટલી ઊંઘ લેવી જરૂરી? જાણી લો થશે ફાયદો

લગ્નમાં કન્યા લાલ કલરની સાડી કે લહેંગા શા માટે પહેરે છે?

આ કંપનીના શેર નૈયા પાર લગાવશે, ભવિષ્યમાં ભાવ વધવાની શક્યતા

Jioના કરોડો યુઝર્સની મોજ, 365 દિવસ સિમ એક્ટિવ રાખવાનો સસ્તો પ્લાન

કોણ છે કૃતિ સેનનના થનારા જીજા? જેમની સાથે નુપૂર કરવા જઈ રહી લગ્ન

BSNLનો ધમાકેદાર પ્લાન, ઇન્ટરનેટની સાથે મળશે 600થી વધુ ફ્રી ચેનલ લાભ

ભારતીય શેફે બનાવેલો ખોરાક કેમ નહીં ખાય પુતિન? તો પછી કોણ બનાવશે જાણો

Chanakya Niti: શું સાચું છે અને શું ખોટું છે તે સમજી શકતા નથી?

આજે રાતે દેખાશે 2025નો છેલ્લો 'સુપરમૂન',જાણો ક્યાં અને ક્યારે જોઈ શકશો

પૈસા પાણીની જેમ વહીં જાય છે? તો આ વાસ્તુ ઉપાય ઘરમાં લાવશે બરકત

'ક્યૂંકી સાસ' તુલસીની સાડીઓ પર મહિલાના મન મોહ્યા, અવનવા લૂક છવાયા

ફોન અને લેપટોપને રીસ્ટાર્ટ કરવું શા માટે જરુરી છે? 90% લોકો નથી જાણતા

નાના બજેટની ફિલ્મોએ મોટી ફિલ્મોને આપી તગડી ટક્કર

Skin Care: સ્કીનના પ્રકાર મુજબ કરો ઓઈલની પસંદગી

2025માં આ સ્ટાર કિડ્સે ડેબ્યુ કર્યું

2025ના છેલ્લા મહિનામાં આ રાશિઓના આવશે 'અચ્છે દિન',બાબા વેંગાની આગાહી

સોનાના ભાવમાં ફરી વધારો, ચાંદી પણ થઈ મોંઘી, જાણો આજની લેટેસ્ટ કિંમત

પ્રેગ્નન્સીમાં થાઇરોઇડનું જોખમ કેમ રહે છે?

કાનુની સવાલ: ડ્રોન કોણ ખરીદી શકે? જાણો કાયદો શું કહે છે

પિતા હિટ અને દીકરો બોલિવુડમાં ફ્લોપ

કોફી છોડી દેવાનો આ યોગ્ય સમય છે, જૂની યાદો તમને વ્યસ્ત રાખશે

6 દિવસની તેજી પછી ચાંદી ₹460 ઘટી, સોનાના ભાવમાં કેમ આવ્યો જંગી ઉછાળો?

CM ભૂપેન્દ્ર પટેલે હાઈ ઇમ્પેક્ટ 27 પ્રોજેક્ટ્સની કરી સમીક્ષા

શિયાળામાં તમારા Pet Dog ને ઠંડીથી સુરક્ષિત રાખવા જરૂરી ટીપ્સ

હોટેલ સેક્ટરના આ 3 સ્ટોક ગજબનું રિટર્ન આપશે

સ્મોલકેપ કંપનીએ બોનસ સાથે સાથે શેર સ્પ્લિટની જાહેરાત કરી

ટીમ ઈન્ડિયાએ હારનો બનાવ્યો શરમજનક રેકોર્ડ

તારાગઢ કિલ્લાના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા

ખાલી પેટે ઘી અને ગરમ પાણીનું મિશ્રણ, જાણો તેના 5 જાદુઈ ફાયદા

HDFC Bank માંથી 60 લાખની હોમ લોન લેવા કેટલો પગાર જરૂરી ?

ગાયકવાડે સદી ફટકારી રચ્યો ઈતિહાસ, રાયપુરમાં કરી કમાલ

Lungs Health: વધતા પ્રદૂષણ વચ્ચે પણ તમારા ફેફસાંને આ રીતે રાખો મજબૂત

ચાંદીએ તોડ્યા બધા રેકોર્ડ: ₹1.84 લાખની ઐતિહાસિક સપાટી પાર!

ડિસેમ્બરમાં ગર્લફ્રેન્ડ સાથે બનાવો સ્નોફ્લો જોવાનો પ્લાન

Web Stories View more

દુનિયાનો સૌથી ખારો સમુદ્ર કયો છે?

2462 દિવસ પછી વિરાટ કોહલી સાથે આ શું થઇ ગયું?

એક્ટિંગ છોડી બિઝનેસવુમન બનેલી અભિનેત્રીનો આવો છે પરિવાર

કોફી પ્રેમીઓ, ધ્યાન રાખો! Coffee સાથે આ 5 વસ્તુઓ ખાવાનું આજથી જ કરો બંધ, નહીતર હેલ્થ બગડી શકે છે

HDFC Bank માંથી 60 લાખની લોન લેવા કેટલો પગાર જોઈએ ?

વિરાટ કોહલીએ સતત ત્રણ સદી ફટકારી, અનેક રેકોર્ડ તોડ્યા

Latest News View more

5 ડિસેમ્બરના રોજ ફરી ઘટ્યો સોનાનો ભાવ, ચાંદીમાં પણ ઘટાડો

માર્કેટ ખુલતાના જ સેન્સેક્સ 132 પોઈન્ટ તૂટ્યો, નિફ્ટી 26,050 પર

ઘરે ઉગાડો ચેરીનો છોડ, બજારમાંથી ખરીદવાની જરુર નહીં પડે

આ રાશિના જાતકોનું સ્વપ્ન વાસ્તિવકમાં ફેરવાઇ જશે, બેરોજગારને નોકરી મળશે

ગુજરાતમાં કડકડતી ઠંડી સાથે કમોસમી વરસાદની આગાહી

Latest Videos View more

આ રાશિના જાતકોનું સ્વપ્ન વાસ્તિવકમાં ફેરવાઇ જશે, બેરોજગારને નોકરી મળશે

ગુજરાતમાં કડકડતી ઠંડી સાથે કમોસમી વરસાદની આગાહી

અમદાવાદનો સૌથી વ્યસ્ત સુભાષ બ્રિજ 5 દિવસ માટે બંધ

પાલનપુરમાં જાહેર માર્ગ પર લારી-ગલ્લા ધારક, પાથરણાવાળાઓનો અડીંગો !

રાજકોટમાં પેંડા ગેંગને હથિયાર આપનારની ધરપકડ

અંબાલાલ પટેલે આ તારીખ બાદ કમોસમી વરસાદની આગાહી કરી

આ રાશિના જાતકોને નાણાકીય મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ મળશે, જુઓ Video

તલાટી મંત્રીઓની, રખડતા શ્વાન પકડવાની કામગીરીનો અમલ નહીં કરવાની ચીમકી

ઈન્ડિગોની ફ્લાઈટ મોડી પડતા-રદ થતા મુસાફરોએ મચાવ્યો હોબાળો

તથ્ય પટેલની 'સાપરાધ મનુષ્યવધ' કલમ દૂર કરવાની અરજી કોર્ટે ફગાવી

ફોટો સ્ટોરી

રીલ્સ

શેરબજાર

વીડિયોઝ