Knowledge: પ્રથમ ઈલેક્ટ્રિક ટ્રેન ભારતમાં આજથી 98 વર્ષ પહેલા જ શરુ થઈ ગઈ હતી, જાણો ક્યાંથી શરુ થઈ હતી સેવા
ઈલેક્ટ્રીક ટ્રેનની શરુઆત ભારતમાં 1925માં થઈ ચૂકી છે. રેલ એ ટ્રાફિક, સિગ્નલિંગ અને સંચારની કાર્યક્ષમ વ્યવસ્થા છે. તે ભારતની આર્થિક જીવનરેખા પણ છે કારણ કે ઘણા પ્રવાસીઓ તેનો દરરોજ ઉપયોગ કરે છે.
આજે દરેક વ્યક્તિ ઓટોમોબાઈલ ક્ષેત્ર માટે આ કહે છે કે ઓટોમોબાઈલનું ભવિષ્ય ‘ઈલેક્ટ્રીક’ છે. સાયકલ, સ્કૂટરથી લઈને વાહનો, ટ્રેક્ટર અને બસો સુધી – પરિવહનના દરેક માધ્યમોને ઈલેક્ટ્રીક કરવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. જો કે, પરિવહનના ઇલેક્ટ્રિક માધ્યમો ભારતમાં નવા નથી.
દેશમાં પરિવહનનું સૌથી વધુ આર્થિક માધ્યમ – ભારતીય રેલ્વેની મોટાભાગની ટ્રેનો ઇલેક્ટ્રિક છે. અને ટ્રેનોનું વિદ્યુતીકરણ થોડા આજ કાલ કે થોડા વર્ષો પહેલા કરવામાં આવ્યુ હોય તેમ નથી પણ આજથી 98 વર્ષ પહેલા જ ઈલેક્ટ્રીક રેલ્વેની શરુઆત થઈ ચૂકી હતી. તમને જાણીને નવાઈ લાગ્યું ને કે જે હાલ ભારતમાં દોડી રહેલી મેટ્રો, વંદે ભારત જે ઈલેક્ટ્રીકથી ચાલે છે તેવી જ ઈલેક્ટ્રીક ટ્રેનની શરુઆત ભારતમાં 1925માં થઈ ચૂકી છે. રેલ એ ટ્રાફિક, સિગ્નલિંગ અને સંચારની કાર્યક્ષમ વ્યવસ્થા છે.
ભારતમાં પ્રથમ ઇલેક્ટ્રિક ટ્રેન ક્યારે અને ક્યાંથી દોડી?
ભારતમાં પ્રથમ ઇલેક્ટ્રિક ટ્રેન બોમ્બે VT (હવે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ ટર્મિનસ, મુંબઈ) થી કુર્લા હાર્બર વચ્ચે 3 ફેબ્રુઆરી, 1925 ના રોજ દોડી હતી. ટ્રેનને 1500 વોલ્ટ ડીસી (ડાયરેક્ટ કરંટ) પર ઇલેક્ટ્રિક ટ્રેનની સેવા શરુ કરવામાં આવી હતી. તે બોમ્બેના તત્કાલીન ગવર્નર દ્વારા ચાલુ કરવામાં આવી હતી. સર લેસ્લી વિલ્સન, કેમેલ લેર્ડ અને ઉર્ડિંગેન વેગોનફેબ્રિક (વેગન ફેક્ટરી) દ્વારા ફ્લેગ ઓફ કરવામાં આવ્યું હતું. મુખ્ય, હાર્બર અને ટ્રાન્સહાર્બર અને ચોથો કોરિડોર (નેરુલ/બેલાપુર-ખારકોપર).
બાદમાં પાવર લાઇનને નાશિકના ઇગતપુરી જિલ્લામાં અને પછી પુણે સુધી લંબાવવામાં આવી હતી. 5 જાન્યુઆરી 1928ના રોજ પશ્ચિમ રેલવેના ઉપનગરીય વિભાગમાં કોલાબા અને બોરીવલી વચ્ચે અને 15 નવેમ્બર 1931ના રોજ દક્ષિણ રેલવે પર મદ્રાસ બીચ અને તાંબરમ વચ્ચે 1500 V DC ટ્રેક્શન રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આમ, આઝાદી પહેલાં, ભારત પાસે 388 KM DC ઇલેક્ટ્રીફિકેશન હતું.
આ પણ વાંચો: વિમાનમાં ટેકનિકલ ખામીના 546 બનાવો, ઓછી વિઝિબિલિટીના કારણે 64 ફ્લાઈટ્સ રદ
બીજી કેટલીક મહત્વની વાત
– સ્વતંત્રતા પછીના યુગમાં, પૂર્વીય રેલ્વેના હાવડા-બર્દવાન વિભાગનું 3000 V DC પર વિદ્યુતીકરણ પ્રથમ પંચવર્ષીય યોજના સમયગાળા દરમિયાન 1958 માં પૂર્ણ થયું હતું.
– ભારતીય રેલ્વેએ પ્રારંભિક તબક્કામાં SNCF સાથે 1957માં 25 kV AC ઇલેક્ટ્રીફિકેશન સિસ્ટમને ધોરણ તરીકે અપનાવવાનું નક્કી કર્યું.
– 25 kV AC સિસ્ટમ પર વિદ્યુતીકરણ થનાર પ્રથમ વિભાગ રાજ ખરસવાન – વર્ષ 1960માં સાઉથ ઈસ્ટર્ન રેલવેનો ડોંગોપોસી હતો.
-પૂર્વ રેલવેના હાવડા – બર્દવાન વિભાગ અને દક્ષિણ રેલવેના મદ્રાસ બીચ – તાંબરમ વિભાગને 1968 સુધીમાં 25 kV AC સિસ્ટમમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યા હતા.
– ચિત્તરંજન લોકોમોટિવ વર્ક્સ (CLW) ખાતે 1960માં એકસાથે ઈલેક્ટ્રિક લોકોમોટિવ્સનું ઉત્પાદન સ્વદેશી રીતે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને બોમ્બે વિસ્તાર લોકમાન્ય માટેના પ્રથમ 1500 V DC ઈલેક્ટ્રિક લોકોમોટિવને ભારતના પ્રથમ વડાપ્રધાન પં. જવાહરલાલ નહેરુએ 1914 ઓક્ટોબર 1964ના રોજ લીલી ઝંડી આપી હતી. ધ્વજ દર્શાવવામાં આવ્યો હતો.
– કલકત્તા ઉપનગરીય સેવાઓ માટે જરૂરી ઇલેક્ટ્રિક મલ્ટિપલ યુનિટ્સ (EMUs)નું ઉત્પાદન ઈન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરી (ICF), પેરામ્બુર ખાતે સ્વદેશી રીતે કરવામાં આવ્યું હતું અને સપ્ટેમ્બર 1962 દરમિયાન પ્રથમ EMU રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
– ભારતીય રેલ્વેએ બીજી પંચવર્ષીય યોજના દરમિયાન 25 kV AC ટ્રેક્શન પર 216 RKM (રૂટ કિલોમીટર)નું વિદ્યુતીકરણ પૂર્ણ કર્યું.
