ઓસ્ટ્રેલિયામાં બાળકો માટે સોશિયલ મીડિયા પર શા માટે પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો? દુનિયાના બાકી દેશોનું આ બાબતમાં શું માનવું છે ?
ઓસ્ટ્રેલિયામાં 16 વર્ષ સુધીના બાળકો માટે સોશિયલ મીડિયાના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકવા માટે એક બિલ પસાર કરવામાં આવ્યું છે. સેનેટની મંજૂરી બાદ આ બિલ કાયદો બની જશે. આ વિશ્વમાં પ્રથમ વખત બની રહ્યું છે જ્યારે 16 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ, સ્નેપચેટ અને ટિકટોક જેવા સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં. આ સિવાય આ બિલ સોશિયલ મીડિયા કંપનીઓને આ વય મર્યાદા લાગુ કરવા માટે જવાબદાર બનાવશે.
આજના ડિજિટલ વિશ્વમાં, બાળકો નાની ઉંમરે ઇન્ટરનેટનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કરી રહ્યા છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ડેટા અનુસાર, વિશ્વમાં દર અડધા સેકન્ડે એક બાળક પ્રથમ વખત ઓનલાઈન દુનિયામાં પ્રવેશે છે. પરંતુ આ ઓનલાઈન ક્રાંતિ તેની સાથે અનેક ગંભીર પડકારો પણ લઈને આવી છે.
નિષ્ણાતો ચેતવણી આપી રહ્યા છે કે જ્યારે સોશિયલ મીડિયાનો ઉપયોગ વ્યસન સુધી પહોંચે છે, ત્યારે તે માત્ર માનસિક સ્વાસ્થ્ય જ નહીં પરંતુ શારીરિક સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. આ જ કારણ છે કે સમગ્ર વિશ્વમાં સોશિયલ મીડિયા કંપનીઓની જવાબદારીઓ વધારવાની માંગ જોર પકડી રહી છે. ઘણા દેશો ખાસ કરીને બાળકોની ઓનલાઈન સુરક્ષા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને નવા કાયદા બનાવી રહ્યા છે.
ઓસ્ટ્રેલિયાએ આ દિશામાં એક પગલું ભર્યું છે, જેને એક તરફ પ્રશંસા મળી છે તો બીજી તરફ ટીકા પણ થઈ રહી છે. ઓસ્ટ્રેલિયાની નીચલી સંસદમાં એક બિલ પસાર કરવામાં આવ્યું છે જે 16 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોને Facebook, Instagram, Snapchat અને TikTok જેવા સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરતા અટકાવે છે. સેનેટની મંજૂરી બાદ આ બિલ કાયદો બની જશે.
ચાલો આ કાયદાની જોગવાઈઓ, સરકારની દલીલો અને તેની ટીકાઓ પર એક નજર કરીએ. આ ઉપરાંત, જાણો અન્ય દેશોએ આ દિશામાં શું પગલાં લીધાં છે?
જો નિયમોનું પાલન નહીં થાય તો ભારે દંડ ફટકારવામાં આવશે
આ બિલને સંસદમાં પ્રચંડ બહુમતીથી મંજૂર કરવામાં આવ્યું હતું. બિલની તરફેણમાં 103 અને વિરુદ્ધમાં 13 વોટ પડ્યા હતા. અને હવે તે સેનેટમાં પસાર થવાના માર્ગે છે. સેનેટની મંજૂરી બાદ આ બિલ કાયદો બની જશે. રસપ્રદ વાત એ છે કે તેને સત્તાધારી લેબર પાર્ટી અને વિપક્ષી લિબરલ પાર્ટી બંનેનું સમર્થન મળ્યું છે. તેથી સેનેટમાં પણ તેને કોઈપણ અવરોધ વિના પસાર કરવામાં આવશે તેવું માનવામાં આવે છે.
બિલ અનુસાર, માતાપિતાની સંમતિ અથવા પહેલાથી અસ્તિત્વમાં રહેલા સોશિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ્સ માટે કોઈ છૂટ આપવામાં આવશે નહીં. આમાં મોટી વાત એ છે કે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સે જ બાળકોને આ પ્લેટફોર્મથી દૂર રાખવાની વ્યવસ્થા કરવી પડશે. એકવાર કાયદો ઘડવામાં આવ્યા પછી, પ્લેટફોર્મ્સ પાસે પ્રતિબંધને કેવી રીતે અમલમાં મૂકવો તે નક્કી કરવા માટે એક વર્ષનો સમય હશે, જો તેઓ આમ કરવામાં નિષ્ફળ જાય, તો તેમને ભારે દંડ ચૂકવવો પડશે. કુલ 32.5 મિલિયન ડોલર એટલે કે 270 કરોડનો દંડ.
શું છે સરકારની દલીલ?
સરકારનું કહેવું છે કે સોશિયલ મીડિયા ઓસ્ટ્રેલિયન યુવાનો માટે નુકસાનકારક સાબિત થઈ શકે છે. 14 થી 17 વર્ષની વયના લગભગ 66% ઓસ્ટ્રેલિયનોએ ખૂબ જ હાનિકારક સામગ્રી ઓનલાઈન જોઈ છે, જેમાં ડ્રગનો ઉપયોગ, આત્મહત્યા અથવા સ્વ-નુકસાનનો સમાવેશ થાય છે.
આને ધ્યાનમાં રાખીને, ઓસ્ટ્રેલિયન સરકારે આ વર્ષે વય મર્યાદા ટેક્નોલોજીનું પરીક્ષણ શરૂ કર્યું. સરકારનું કહેવું છે કે તે તે માતાપિતા માટે આ કરી રહી છે જેઓ તેમના બાળકો પર સોશિયલ મીડિયાની અસરથી ચિંતિત છે. ઓસ્ટ્રેલિયન વડા પ્રધાન એન્થોની અલ્બેનિસે જણાવ્યું હતું કે તેમણે ઘણા માતા-પિતા અને વાલીઓ સાથે વાત કરી છે જેઓ બાળકોની ઑનલાઇન સલામતી વિશે ચિંતિત છે.
ટેક કંપનીઓએ વિરોધ કર્યો
બિલ પસાર થાય તે પહેલા જ તેનો વિરોધ શરૂ થઈ ગયો હતો. 100 થી વધુ ઓસ્ટ્રેલિયન અને આંતરરાષ્ટ્રીય નિષ્ણાતોએ એક ખુલ્લો પત્ર લખ્યો હતો જેમાં વય મર્યાદાને ખૂબ કડક ગણાવી છે.
ટેક કંપનીઓનું કહેવું છે કે વય મર્યાદા નક્કી કરવા અંગેના સંશોધનના પરિણામ આવવાના છે, ત્યાં સુધી સરકારે આ બિલ પાસ ન કરવું જોઈએ. તેઓ દલીલ કરે છે કે પરિણામોની ગેરહાજરીમાં, ન તો ઉદ્યોગ કે ઓસ્ટ્રેલિયન લોકો બિલ દ્વારા જરૂરી વયના માપદંડને સમજી શકશે કે ન તો આવા પગલાંની અસર.
યુવાનોના માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે કામ કરતી સંસ્થા રીચઆઉટે પણ આ કાયદા સામે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. સંસ્થાએ કહ્યું છે કે 73 ટકા યુવાનો સોશિયલ મીડિયા દ્વારા માનસિક સ્વાસ્થ્યની મદદ લે છે અને પ્રતિબંધ આ સુવિધાને અવરોધી શકે છે. એટલું જ નહીં એમનેસ્ટી ઈન્ટરનેશનલ અને ઓસ્ટ્રેલિયાના માનવાધિકાર કમિશનર લોરેન ફિનલીએ પણ આ બિલની ટીકા કરી છે.
અન્ય દેશો આ દિશામાં શું કરી રહ્યા છે?
અમેરિકા- અમેરિકાએ 26 વર્ષ પહેલા જ બાળકોની ઓનલાઈન સુરક્ષા માટે કાયદો બનાવ્યો હતો. આ કાયદાનું નામ છે- “ચિલ્ડ્રન ઓનલાઈન પ્રાઈવસી પ્રોટેક્શન એક્ટ.” આ અંતર્ગત વેબસાઈટને 13 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોની માહિતી એકત્રિત કરતા પહેલા પેરેંટલની પરવાનગી લેવી પડશે.
2000 માં, “ચિલ્ડ્રન ઈન્ટરનેટ પ્રોટેક્શન એક્ટ” હેઠળ, શાળાઓ અને પુસ્તકાલયો માટે બાળકોને બિનજરૂરી સામગ્રીથી બચાવવા માટે ઈન્ટરનેટ ફિલ્ટર્સ ઇન્સ્ટોલ કરવાનું ફરજિયાત બનાવવામાં આવ્યું હતું. જો કે, બાળકોમાં વયની છેતરપિંડી માટે પ્રોત્સાહિત કરવા, તેમના માહિતીના અધિકારો અને મુક્ત અભિવ્યક્તિને મર્યાદિત કરીને કાયદાઓની ટીકા કરવામાં આવી છે.
બ્રિટનઃ ઓસ્ટ્રેલિયાના પગલે પગલે બ્રિટિશ સરકાર પણ 16 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો માટે સોશિયલ મીડિયા પર પ્રતિબંધ લગાવવા પર વિચાર કરી રહી છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, બ્રિટનના ટેક્નોલોજી સેક્રેટરી પીટર કાયલનું કહેવું છે કે, ખાસ કરીને બાળકો માટે ઓનલાઈન સલામતી સુનિશ્ચિત કરવા માટે તેઓ જે પણ કરશે તે કરશે.
ફ્રાન્સ- આ દેશે 15 વર્ષ સુધીના બાળકો માટે શાળાઓમાં મોબાઈલ ફોન પર પ્રતિબંધ મૂકવાની ટ્રાયલ શરૂ કરી છે. જો આ ટ્રાયલ સફળ થશે તો તેને સમગ્ર દેશમાં લાગુ કરી શકાશે. એટલું જ નહીં, ફ્રાંસમાં એવો કાયદો પણ છે કે 15 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો તેમના માતાપિતાની પરવાનગી વિના સોશિયલ મીડિયાનો ઉપયોગ કરી શકતા નથી. નોર્વે જેવા યુરોપિયન દેશોએ પણ તાજેતરમાં જાહેરાત કરી હતી કે સોશિયલ મીડિયાનો ઉપયોગ કરવા માટેની વય મર્યાદા 13 થી વધારીને 15 વર્ષ કરવામાં આવશે.
