National Cinema Day 2022 : આ રીતે થયો ભારતીય સિનેમાનો ઉદય, જાણો ઈતિહાસ અને મહત્વ
National Cinema Day 2022 : ઘણી ફિલ્મો એવીપણ બની જેણે લોકોનો અભિગમ બદલ્યો છે. લોકોએ તેમના વિચારવાનો દૃષ્ટિકોણ બદલ્યો, ફિલ્મને ફિલ્મ તરીકે નહીં પરંતુ વાસ્તવિકતા તરીકે જોવાનું શરૂ કર્યું.
ભારતમાં સિનેમા (Indian Cinema) જોનારા લોકોની સંખ્યા દર વર્ષે વધતી ગઈ અને ફિલ્મો બનતી ગઈ. થિયેટરમાં મૂવી (Movies) જોવાની અનુભૂતિ ખૂબ જ અલગ હોય છે. તમે તેને ટીવી પર અથવા તમારા ફોન પર જુઓ છો, પરંતુ તમને ખરેખર જોઈતું એવું મનોરંજન મળતું નથી. તો તેના માટે તમારે થિયેટરમાં જવું પડે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ભારતીય સિનેમાનો ઈતિહાસ કેટલો જૂનો છે? કદાચ તમારો જવાબ ના હશે. તો અમે તમને જણાવી દઈએ કે ભારતીય સિનેમાનો ઈતિહાસ 19મી સદીનો છે.
પહેલી ફિલ્મ મુંબઈમાં થઈ હતી પ્રદર્શિત
વર્ષ 1896 એ વર્ષ હતું જ્યારે લ્યુમેરે બ્રધર્સ દ્વારા શૂટ કરાયેલી પ્રથમ ફિલ્મ મુંબઈ (બોમ્બે)માં દર્શાવવામાં આવી હતી. પરંતુ વાસ્તવમાં, ભારતમાં સિનેમાનો ઈતિહાસ ત્યારે બન્યો જ્યારે પ્રખ્યાત હરિશ્ચંદ્ર સખારામ ભાટવડેકર સાવે દાદા તરીકે ઓળખાયા. લ્યુમેર બ્રધર્સની ફિલ્મના અભિનયથી પ્રભાવિત થઈને તેણે ઈંગ્લેન્ડથી એક કેમેરા મંગાવ્યો. મુંબઈમાં જ તેની પહેલી ફિલ્મ ‘ધ રેસલર’નું શૂટિંગ હેંગિંગ ગાર્ડન્સમાં થયું હતું. વાસ્તવમાં, આ ફિલ્મ એક રેસલિંગ મેચની સાદી રેકોર્ડિંગ હતી, જે વર્ષ 1899માં રિલીઝ થઈ હતી. આ ફિલ્મને ઈન્ડસ્ટ્રીની પહેલી ફિલ્મ માનવામાં આવે છે.
દાદાસાહેબ ફાળકેને ભારતીય સિનેમાના પિતા કહેવામાં આવે છે
જો કે, દાદાસાહેબ ફાળકેને ભારતીય સિનેમાના પિતા કહેવામાં આવે છે. તેમણે પહેલી લાંબી ફિલ્મ ‘રાજા હરિશ્ચંદ્ર’ બનાવી, જે વર્ષ 1913માં રિલીઝ થઈ હતી. આ ફિલ્મ મુંગી હતી, તેમાં અવાજ નહોતો, પરંતુ તે એક મોટી સફળતા હતી. દાદા સાહેબ ફાળકે માત્ર દિગ્દર્શક જ ન હતા પરંતુ તેઓ લેખક, કેમેરામેન, એડિટર, મેક-અપ આર્ટિસ્ટ અને આર્ટ ડિરેક્ટર પણ હતા. દાદા સાહેબ ફાળકેએ વર્ષ 1913થી વર્ષ 1918 સુધી 23 ફિલ્મોનું નિર્માણ કર્યું હતું.
1920ના દાયકામાં અનેક ફિલ્મ પ્રોડક્શન કંપનીઓ શરૂ થઈ
1920ના દાયકાની શરૂઆતમાં, ઘણી નવી ફિલ્મ નિર્માણ કંપનીઓ ઉભરી આવી. 1920ના દાયકામાં, મહાભારત અને રામાયણ અને ઐતિહાસિક તથ્યો સાથેની ફિલ્મોનું પ્રભુત્વ હતું. અરદેશર ઈરાની દ્વારા નિર્મિત પ્રથમ બોલતી ફિલ્મ ‘આલમ આરા’ હતી, જે વર્ષ 1931માં બોમ્બેમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવી હતી. આ ફિલ્મ સાથે એક નવો અધ્યાય શરૂ થયો છે. આ ફિલ્મના પ્રથમ સંગીત નિર્દેશક ફિરોઝ શાહ હતા. આ પછી ઘણી ફિલ્મ પ્રોડક્શન કંપનીઓએ ફિલ્મનું નિર્માણ કર્યું. વર્ષ 1927માં 108 ફિલ્મોનું નિર્માણ થયું હતું, જ્યારે વર્ષ 1931માં 328 ફિલ્મોનું નિર્માણ થયું હતું.
મોટો સિનેમા હોલ બનાવવામાં આવ્યો
આ તે સમય હતો જ્યારે એક મોટો સિનેમા હોલ પણ બનાવવામાં આવ્યો હતો. તેના નિર્માણને કારણે દર્શકોની સંખ્યામાં પણ મોટો વધારો જોવા મળ્યો હતો. વર્ષ 1930 અને 1940 દરમિયાન, ઘણી હસ્તીઓએ ફિલ્મોમાં અભિનય કર્યો હતો. જેમાં દેવકી બોઝ, ચેતન આનંદ, એસ. એસ. વાસન અને નીતિન બોઝ સિવાય અન્ય ઘણા કલાકારો હતા જેમણે સિનેમાની દુનિયામાં પગ મૂક્યો હતો.
1950 અને 1960ને ભારતીય સિનેમાનો ‘સુવર્ણ યુગ’ કહેવામાં આવે છે
1950 અને 1960ના દાયકાને ભારતીય સિનેમાના ઇતિહાસમાં સુવર્ણ યુગ માનવામાં આવે છે. આ થોડા વર્ષો દરમિયાન, ગુરુ દત્ત, રાજ કપૂર, દિલીપ કુમાર, મીના કુમારી, મધુબાલા, નરગીસ, નૂતન, દેવ આનંદ અને વહીદા રહેમાન જેવા કલાકારોએ સિનેમામાં પગ મૂક્યો. તે જ સમયે, બોલિવૂડમાં મસાલા ફિલ્મોનું આગમન 1970 ના દાયકામાં થયું હતું. આ દાયકામાં રાજેશ ખન્ના, ધર્મેન્દ્ર, સંજીવ કુમાર, હેમા માલિની સિવાય અન્ય ઘણા કલાકારોએ લોકોને સિનેમા તરફ ખેંચ્યા. રમેશ સિપ્પીના માધ્યમથી બનેલી ફિલ્મ ‘શોલે’એ ઈતિહાસ રચ્યો હતો. દુનિયાભરના લોકોને આ ફિલ્મ પસંદ આવી. આ સાથે અમિતાભ બચ્ચન પણ આ ફિલ્મ બ્લોકબસ્ટર બનતાની સાથે જ સુપરસ્ટાર બની ગયા હતા.
1980ના દાયકામાં ઘણી મહિલા દિગ્દર્શકો આવી
1980ના દાયકામાં ઘણી મહિલા દિગ્દર્શકો પણ આવી, જેમાં મીરા નાયર, અપર્ણા સેન સિવાય ઘણી અન્ય મહિલા દિગ્દર્શકોએ ઉત્તમ દિગ્દર્શન કર્યું. આ પછી 1990નો પ્રવાસ શરૂ થયો, જ્યારે શાહરૂખ ખાન, સલમાન ખાન, માધુરી દીક્ષિત, આમિર ખાન અને જુહી ચાવલા સિવાય અન્ય ઘણા કલાકારોએ પ્રભુત્વ જમાવ્યું.
ફિલ્મોએ લોકોનો અભિગમ બદલવાનું કામ કર્યું
ઘણી ફિલ્મો પણ બની જેણે લોકોનો અભિગમ બદલ્યો. લોકોએ તેમના વિચારવાનો દૃષ્ટિકોણ બદલ્યો, ફિલ્મને ફિલ્મ તરીકે નહીં પરંતુ વાસ્તવિકતા તરીકે જોવાનું શરૂ કર્યું. હવે લોકો કન્ટેન્ટને ફિલ્મનો હીરો માને છે અને તેના આધારે લોકો ફિલ્મો જોવા જાય છે.
