4 હજાર વર્ષ જૂનો એવો પાક જેની ખેતી આજે પણ છે સરળ અને નફાકારક!
કેટલાક એવા પાક છે, જે ખૂબ જૂના અને નફાકારક છે. જેમાંથી એક રાગી છે, તે પ્રથમ અનાજનો પાક છે જેને ફિંગર બાજરી, આફ્રિકન રાગી, લાલ બાજરી વગેરે તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ભારતે કૃષિ ક્ષેત્રે ઘણી પ્રગતિ કરી છે. પાકની નવી જાતો અને નવી પદ્ધતિઓ પર ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં કેટલાક એવા પાક છે, જે ખૂબ જૂના અને નફાકારક છે. જેમાંથી એક રાગી છે, તે પ્રથમ અનાજનો પાક છે જેને ફિંગર બાજરી, આફ્રિકન રાગી, લાલ બાજરી વગેરે તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જે લગભગ 4 હજાર વર્ષ પહેલા ભારતમાં લાવવામાં આવ્યો હતો. ચાલો જાણીએ રાગીની ખેતી કેવી રીતે કરવી જે નફાકારક છે.
રાગીની વિશેષતા
સૂકી ઋતુમાં ઉગાડી શકાય છે, ગંભીર દુષ્કાળ સહન કરી શકે છે અને ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં પણ ઉગાડી શકાય છે. તે ટૂંકા ગાળાનો પાક છે, 65 દિવસમાં લણણી કરી શકાય છે. તમામ બાજરી પૈકી, તે સૌથી વધુ વ્યાપકપણે ઉગાડવામાં આવતો પાક છે.
પ્રોટીન અને મિનરલ્સનું પ્રમાણ વધુ હોય છે. એક મહત્વપૂર્ણ એમિનો એસિડ પણ છે. કેલ્શિયમ (344 મિલિગ્રામ) અને પોટેશિયમ (408 મિલિગ્રામ) ભરપુર માત્રામાં છે. ઓછી હિમોગ્લોબિન ધરાવતી વ્યક્તિ માટે તે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે, કારણ કે તેમાં આયર્ન તત્વોની માત્રા વધુ હોય છે.
અનુકુળ જમીન- અનેક પ્રકારની ફળદ્રુપ અને જૈવિક દ્રવ્યથી સમૃદ્ધ જમીનની ખેતી કરી શકાય છે. પરંતુ રેતાળ લોમ જમીન સારા ઉત્પાદન માટે યોગ્ય ગણવામાં આવે છે. જમીનમાં પાણીનો ભરાવો ન હોવો જોઈએ. જમીનની ph કિંમત 5.5 થી 8 ની વચ્ચે હોવી જોઈએ.
ખેતરની તૈયારી
ખેતરમાં હાજર જૂના પાકોના અવશેષોનો નાશ કરીને, જમીનની ફેરબદલી સાથે ખેતરની ઊંડી ખેડ કરવી. ગાયના છાણને જૈવિક ખાતર તરીકે ઉમેરો અને તેને જમીનમાં સારી રીતે ભળી દો. ખાતરને જમીનમાં ભેળવવા માટે ખેતરમાં 2-3 ત્રાંસી ખેડાણ કરો. ખાતરને જમીનમાં ભેળવીને ખેતરમાં પાણીનો છંટકાવ કરવો. પછી ફરીથી ખેડ કરો.
અદ્યતન જાતો
બજારમાં રાગીની ઘણી જાતો છે. જે ઓછા સમયમાં વધુ ઉપજ આપવા માટે તૈયાર કરવામાં આવી છે. JNR 852, GPU 45, Chilika, JNR 1008, PES 400, VL 149, RH 374 એ સુધારેલી જાતો છે. આ સિવાય પણ ઘણી જાતો છે.
બીજનો જથ્થો અને માવજત
રોપણી માટે બીજનો જથ્થો વાવણીની પદ્ધતિ પર આધાર રાખે છે. ડ્રીલ પદ્ધતિથી રોપવામાં હેક્ટર દીઠ 10-12 કિલો બીજની જરૂર પડે છે. છંટકાવ પદ્ધતિથી રોપણી કરતી વખતે લગભગ 15 કિલો બીજ લાગે છે. બીજની સારવાર માટે થિરામ, બાવિસ્ટિન અથવા કેપ્ટન દવાનો ઉપયોગ કરો.
બીજ વાવવાની પદ્ધતિ અને સમય
બીજનું વાવેતર છંટકાવ અને ડ્રીલ બંને પદ્ધતિઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે. છંટકાવની પદ્ધતિમાં, ખેડૂતો તેના બીજને સમતલ જમીનમાં છંટકાવ કરે છે. તે પછી, બીજને જમીનમાં ભેળવવા માટે, પાછળ હળવા પટ્ટી બાંધીને ખેતરમાં 2 વખત હળવાથી ખેડાણ કરવામાં આવે છે. આને કારણે, બીજ જમીનમાં લગભગ 3 સેમી નીચે જાય છે. ડ્રિલ પદ્ધતિથી મશીનની મદદથી બીજને હરોળમાં વાવવામાં આવે છે. હરોળમાં રોપતી વખતે દરેક હરોળ વચ્ચે લગભગ એક ફૂટનું અંતર રાખવું જોઈએ અને હરોળમાં વાવેલા બીજ વચ્ચે 15 સેમીનું અંતર રાખવું જોઈએ.
વાવણીનો સમય
છોડની રોપણી મેના અંતથી જૂન સુધી કરવામાં આવે છે. આ સિવાય એવી ઘણી જગ્યાઓ છે જ્યાં જૂન પછી પણ રોપણી કરવામાં આવે છે અને કેટલાક તેને ઝાયદ સિઝનમાં પણ ઉગાડે છે.
છોડને સિંચાઈ
સિંચાઈની વધુ જરૂર નથી. કારણ કે ખેતી વરસાદની સિઝનમાં કરવામાં આવે છે. જો સમયસર વરસાદ ન પડે તો રોપણી પછી લગભગ એકથી દોઢ મહિને છોડને પ્રથમ પિયત આપવું. પછી જ્યારે છોડ પર ફૂલો અને દાણા આવવા લાગે છે, ત્યારે તેને વધુ ભેજની જરૂર પડે છે. આ સ્થિતિમાં 10 થી 15 દિવસના અંતરે 2-3 વખત પિયત આપવું.
ખાતરની માત્રા
ખાતરની વધારે જરૂર પડતી નથી. ખેતર તૈયાર કરતી વખતે ખેતરમાં આશરે 12 થી 15 ગાડી જૂના સેન્દ્રિય ખાતરને જમીનમાં સારી રીતે ભેળવી દો. આ ઉપરાંત રાસાયણિક ખાતરના રૂપમાં હેક્ટર દીઠ દોઢથી બે થેલી NPK છંટકાવ કરીને ખેતરની છેલ્લી ખેડાણ વખતે જમીનમાં ભેળવી દો.
નીંદણ નિયંત્રણ
બીજ રોપતા પહેલા યોગ્ય માત્રામાં આઇસોપ્રોટ્યુરોન અથવા ઓક્સીફ્લોરાફેનનો છંટકાવ કરવો. જ્યારે કુદરતી રીતે નીંદાણ નિંયત્રણ ખેડ દ્વારા કરવામાં આવે છે. છોડ રોપ્યાના લગભગ 20-22 દિવસ પછી, પ્રથમ ખેડ કરો. પ્રાકૃતિક નીંદણ નિયંત્રણ માટે બે ખેડ પર્યાપ્ત છે.
લણણી
બીજ રોપ્યા પછી લગભગ 110 -120 દિવસ પછી છોડ લણણી માટે તૈયાર થાય છે. ત્યાર બાદ તેના છેડા છોડમાંથી કાપીને અલગ કરો. દાણા સારી રીતે સુકાઈ જાય પછી મશીનની મદદથી અનાજને અલગ કરી બોરીઓમાં ભરી લો.
ઉપજ અને નફો
રાગીની વિવિધ જાતોની હેક્ટર દીઠ સરેરાશ ઉપજ લગભગ 25 ક્વિન્ટલ છે. જેની બજાર કિંમત 2700 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ આસપાસ છે. આ મુજબ, ખેડૂત એક હેક્ટરમાંથી એક સમયે 60 હજાર રૂપિયા સુધીની કમાણી કરે છે.
