Azadi ka Amrit Mahotsav: બિથૂરની મનુ અને ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈ, એવી વીરાંગના જેના નામ માત્રથી અંગ્રેજો થર થર ધ્રૂજતા હતા
રાણી લક્ષ્મીબાઈ (Rani Laxmibai) અંગ્રેજો સાથે હિંમતભેર ઝઝૂમ્યા હતા, અંગ્રેજો કપટથી કિલ્લામાં પ્રવેશ્યા હતા આખરે રાણીએ મજબૂરીમાં ઝાંસી છોડવું પડ્યું, પરંતુ આ યુદ્ધ ઝાંસી પછી, કાલ્પી અને ગ્વાલિયરમાં ચાલુ રહ્યું, રાણીએ અંગ્રેજો સામે બરાબાર ઝઝૂમીને લડાઈ કરી અને અંતે તેમને વીરગતિ પ્રાપ્ત થઈ.
હાથમાં ખુલ્લી તલવાર સાથે, પોતાના અશ્વ સારંગ પર સવાર થઇને વીરાંગના અંગ્રેજો સામે યુદ્ધે ચઢી છે. પીઠ ઉપર બાંધેલા તેણે દત્તક લીધેલા પુત્રને કપડાથી બાંધી દીધો હતો. આ યુદ્ધ ઝાંસીથી (Jhansi) કાલપી અને પછી ગ્વાલિયર (Gwalior) સુધી ચાલ્યું, પછી આ બહાદુર વીરાંગનાએ દેશ અને ફરજ ખાતર પોતાના જીવની આહુતિ આપી દીધી હતી. આ નાયિકા બીજી કોઈ નહીં પણ રાણી લક્ષ્મીબાઈ હતી, એ જ લક્ષ્મીબાઈ હતી જેમને અંગ્રેજોએ ઘણી લાલચ આપી, પરંતુ રાણી લક્ષ્મીબાઈ તેમને તાબે થયા ન હતા, રાજ્ય હડપ કરવાની નીતિના વિરોધમાં તેમણે એવી રીતે યુદ્ધની ઘોષણા કરી કે અંગ્રેજો પણ ધ્રૂજી ગયા. ગ્વાલિયરમાં અંગ્રેજો સાથેના યુદ્ધ દરમિયાન 18 જૂન 1858ના રોજ તેઓ શહીદ થયા હતા. TV9ની આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવ (Azadi ka Amrit Mahotsav) વિશેષ શ્રેણીમાં અમે તમને એ જ મહાન નાયિકાની જીવનકથાનો પરિચય કરાવી રહ્યાં છીએ.
કાશીમાં થયો હતો જન્મ
રાણી લક્ષ્મીબાઈનો જન્મ 19 નવેમ્બર 1828 ના રોજ કાશીમાં થયો હતો, પિતા મોરોપંત તાંબે અને માતા ભાગીરથી બાઈએ તેમનું નામ મણિકર્ણિકા રાખ્યું હતું, પરંતુ તેમને પ્રેમથી મનુ તરીકે બોલાવતા હતા, માતા ભાગીરથી બાઈનું અવસાન થયું ત્યારે લક્ષ્મીબાઈ ચાર વર્ષના હતા, તેથી પિતા મોરોપંત તેમને બિથુર પેશ્વા બાજીરાવ પાસે લઈ ગયા.
પેશ્વાએ છબિલી નામ આપ્યું
મોરોપંત તાંબે પેશ્વા બાજીરાવના દરબારી હતા, ઘર સંભાળનાર કોઈ નહોતું, તેથી તે મનુને દરબારમાં લાવતા, તેના ચંચળ સ્વભાવને કારણે તે થોડા જ દિવસોમાં આ બાળકી બધા દરબારીઓની પ્રિય બની ગઈ, પેશ્વા બાજીરાવ બીજા મનુના રમતિયાળ સ્વભાવને ખૂબ પસંદ કરતા હતા અને તેઓ પ્રેમથી મનુને છબીલી કહીને બોલાવતા હતા.
બિથૂરમાં નાના સાહેબ સાથે રણનીતિ શિખ્યાં
કોઈ સંતાન ન હોવાથી, પેશવા બાજીરાવે 1827 માં નાના સાહેબને દત્તક લીધા, મનુ બિથુર આવ્યા પછી, બંને સાથે મોટા થયા અને ઘોડેસવારી, તલવારબાજી, મલ્લ વિદ્યા સહિત અન્ય માર્શલ આર્ટ્સ પણ શીખ્યા, શસ્ત્રોની સાથે તેમણે શાસ્ત્રો પણ શીખ્યા. તેઓ સાથે મળીને હાથીઓ ઉપર સવારી કરતા અને યુદ્ધનું જ્ઞાન લેતા હતા.
1842 માં રાજા ગંગાધર રાવ સાથે લગ્ન કર્યાં
લક્ષ્મીબાઈના લગ્ન 1842માં ઝાંસીના રાજા ગંગાધર રાવ સાથે ધામધૂમથી થયા હતા. બિથૂરની મનુ અને છબિલી હવે ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈ બની ગઈ હતી. 1851માં લક્ષ્મીબાઈને પુત્ર રત્ન મળ્યો, માત્ર ચાર મહિના પછી પુત્રનું અવસાન થયું. આ કારણે રાજા ગંગાધર રાવ ખરાબ રીતે ભાંગી પડ્યા અને અસ્વસ્થ રહેવા લાગ્યા. તેમણે પોતાના પરિવારના વાસુદેવ નેવાલકરના પુત્ર આનંદરાવને દત્તક લીધા અને તેનું નામ દામોદર ગંગાધર રાવ રાખ્યું, 21 નવેમ્બર 1853ના રોજ રાજા ગંગાધર રાવનું અવસાન થયું અને રાણી લક્ષ્મીબાઈ પર દુ:ખનો પહાડ તૂટી પડ્યો.
પોતાની સંભાળ લીધી અને યુદ્ધની જાહેરાત કરી
રાજા ગંગાધર રાવના મૃત્યુના સમાચાર અંગ્રેજોને મળ્યા, ત્યારે તેઓએ રાણીના દત્તક પુત્ર બાલક દામોદર રાવને ઝાંસીના ઉત્તરાધિકારી તરીકે સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો અને રાજ્ય હડપ કરવાની નીતિ હેઠળ ઝાંસીને બ્રિટિશ સામ્રાજ્યમાં ભેળવી દેવાનો નિર્ણય કર્યો. લક્ષ્મીબાઈ જ્હોન લેંગ નામના બ્રિટિશ વકીલને મળ્યા અને લંડનની કોર્ટમાં દાવો દાખલ કર્યો પણ તે ફગાવી દેવામાં આવ્યો. આ પછી લક્ષ્મીબાઈએ પોતાની સંભાળ લીધી અને સ્વયંસેવકોની સેના બનાવીને યુદ્ધની ઘોષણા કરી.
અંગ્રેજોએ ઝાંસી પર હુમલો કર્યો
ઝાંસી 1857ની ક્રાંતિનું મુખ્ય કેન્દ્ર બની ગયું હતું, અંગ્રેજો રાણીના નામથી પણ ધ્રૂજતા હતા, રાણી લક્ષ્મીબાઈએ પણ અંગ્રેજી વાર્તાઓ સ્વીકારવાની ના પાડી દીધી હતી, જેના કારણે અંગ્રેજ અધિકારીઓ ભયંકર ગુસ્સે થયા હતા, તેથી અચાનક 1858માં, અંગ્રેજોએ ઝાંસી પર હુમલો કર્યો. રાણી છેતરાઈ ગઈ અને અંગ્રેજો કિલ્લામાં ઘૂસી ગયા. તેણીએ દામોદરને તેની પીઠ પર બાંધ્યો અને તેના હાથમાં ખુલ્લી તલવાર લઈને તે અંગ્રેજો સાથે લડવા લાગી. જેમ જેમ અંગ્રેજ સૈન્ય વધતું ગયું તેમ તેમ વિશ્વાસપાત્ર લોકોની સલાહ પર રાણી કલાપીના કિલ્લા તરફ ગઈ.
ઈંગ્લિશ કેપ્ટન હ્યુ રોઝ કાલપી પહોંચ્યો
રાણી લક્ષ્મીબાઈ કાલ્પી કિલ્લા પર પહોંચી, નાના સાહેબ અને તેમના સેનાપતિ તાત્યા ટોપે અને અન્ય વિશ્વાસુઓ સાથે મુલાકાત કરીને અંગ્રેજોને હરાવવા માટે વ્યૂહરચના બનાવી, જેને નજીકના રાજાઓ પણ બોલાવ્યા, પરંતુ તેમને વ્યાપક સમર્થન મળ્યું નહીં. અહીં બ્રિટિશ જનરલ હ્યુ રોઝ રાણી લક્ષ્મીબાઈની પાછળ કાલપી પહોંચ્યા. 7 મે 1858ના રોજ કોંચ વિસ્તારમાં ભીષણ યુદ્ધ થયું, પરંતુ અંગ્રેજો સફળ થયા અને કિલ્લા સુધી પહોંચી ગયા. 22 મેના રોજ, હ્યુ રોઝે 20 કલાક સુધી સતત શેલ છોડ્યા અને અંતે કિલ્લામાં પ્રવેશ કર્યો. અંગ્રેજ અધિકારીની યોજના રાણી લક્ષ્મીબાઈને મૃત કે જીવતા પકડવાની હતી, પરંતુ તે નિરાશ થઈ ગયા કારણ કે લક્ષ્મીબાઈ, નાના સાહેબ અને તાત્યા ટોપે કિલ્લાના ગુપ્ત માર્ગમાંથી બહાર નીકળી ગયા હતા.
હ્યુ રોઝ રાણી લક્ષ્મીબાઇને ‘મર્દ’ માનતા હતા
કાલ્પીનો કિલ્લો છોડ્યા પછી, રાણી લક્ષ્મીબાઈની સંયુક્ત સેનાએ ગ્વાલિયરમાં એક કિલ્લો કબજે કર્યો અને અંગ્રેજો સાથેના ત્રીજા મુકાબલાની તૈયારીઓ શરૂ કરી. બ્રિટિશ ઓફિસર હ્યુ રોઝ અત્યાર સુધી ગુસ્સે થઈ ગયો હતો, તેથી જ તે રાણીની પાછળ ગ્વાલિયર પહોંચી ગયો હતો. 18 જૂન 1858ના રોજ ગ્વાલિયર નજીક સરાઈ ખાતે બ્રિટિશ સેના સાથે લડતી વખતે રાણી લક્ષ્મીબાઈ વીરગતિ પામ્યા હતા આ યુદ્ધના અહેવાલમાં, બ્રિટીશ જનરલ હ્યુ રોઝે લખ્યું હતું કે- ‘રાણી લક્ષ્મીબાઈ તેમની સુંદરતા, ચાલાકી, દ્રઢતા માટે તો નોંધપાત્ર હતા જ , પરંતુ બળવાખોર નેતાઓમાં તેઓ એકમાત્ર ‘પુરુષ’ હતા.
Latest News Updates
