Make In India: સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં સ્વદેશીકરણ માટે સરકારનો મોટો નિર્ણય, 107 ઉત્પાદનોની આયાત પર પ્રતિબંધ
મોદી સરકારે સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં સ્વદેશીકરણ માટે મોટો નિર્ણય લીધો છે. 107 આયાતી ઉત્પાદનો પર પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો છે. ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં સંરક્ષણ મંત્રાલયે 2851 ઉત્પાદનો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.
Make In India: સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં સ્વદેશીકરણ(Indigenization in Defense Sector) માટે સરકારે મોટો નિર્ણય લીધો છે. સંરક્ષણ મંત્રાલયે ગુરુવારે આયાતને અંકુશમાં લેવા માટે 107 સબ-સિસ્ટમ્સ અને ઇક્વિપમેન્ટ્સ(Replacement units or sub-systems)ની નવી યાદી બહાર પાડી છે. તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય દેશમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ(Manufacturing) ને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. આ પ્રતિબંધ હેઠળ, ડિસેમ્બર 2022 થી શરૂ થતા છ વર્ષના સમયગાળા દરમિયાન અલગ-અલગ સમયગાળામાં તેમની આયાતને મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં.મંત્રાલયે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં આત્મનિર્ભર બનવા અને આત્મનિર્ભર ભારત (Aatmanirbhar bharat) હેઠળ સંરક્ષણ જાહેર ક્ષેત્રના સ્થાપનોની આયાત ઘટાડવાના દૃષ્ટિકોણથી, 107 વ્યૂહાત્મક રીતે મહત્વપૂર્ણ લાઇન રિપ્લેસમેન્ટ યુનિટ્સ (LRUs)/સબ-સિસ્ટમ” બનાવવામાં આવી છે. મંજૂર. આ મંજૂરી સમય મર્યાદા સાથે આપવામાં આવી છે, ત્યારબાદ તેમની આયાત પર પ્રતિબંધ રહેશે.
નિવેદન અનુસાર, આ એકમો/સબ-સિસ્ટમ્સ આગામી વર્ષોમાં સ્વદેશી રીતે બનાવવામાં આવશે અને નિર્ધારિત સમયમર્યાદા પછી જ ભારતીય ઉદ્યોગો પાસેથી પ્રાપ્ત કરવામાં આવશે. આ યાદીમાં હેલિકોપ્ટર, સબમરીન, ટેન્ક, મિસાઈલ અને કોમ્યુનિકેશન સિસ્ટમ વગેરેના ઉત્પાદન માટે જરૂરી સાધનોનો સમાવેશ થાય છે. આમાંના ઘણા સાધનો અને સિસ્ટમો હાલમાં રશિયા પાસેથી ખરીદવામાં આવી રહ્યા છે.
નોંધનીય છે કે ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં, સંરક્ષણ મંત્રાલયે નિર્ધારિત સમયગાળાથી આયાત પર પ્રતિબંધ અંગે 2,851 સબ-સિસ્ટમ અને ભાગોની યાદી બહાર પાડી હતી. નવી સૂચિમાં આયાત પ્રતિબંધ માટે ઓળખવામાં આવેલા કેટલાક સ્પેર અને પેટા-સિસ્ટમનો ઉપયોગ સ્વદેશી રીતે વિકસિત એડવાન્સ્ડ લાઇટ હેલિકોપ્ટર (ALH), લાઇટ કોમ્બેટ હેલિકોપ્ટર (LCH), લાઇટ યુઝ હેલિકોપ્ટર (LUH), ઇલેક્ટ્રોનિક વોરફેર સિસ્ટમ, એસ્ટ્રા મિસાઇલ, T-90 નો ઉપયોગ ટાંકી અને લશ્કરી લડાયક વાહનોના ઉત્પાદન માટે થાય છે.
સંરક્ષણ મંત્રાલયની યાદીમાં 22 ઉત્પાદનોનો સમાવેશ થાય છે જે જાહેર ક્ષેત્રના હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડ (HAL) દ્વારા બનાવવામાં આવશે. જ્યારે ભારત ઈલેક્ટ્રોનિક્સ લિમિટેડ દેશમાં 21 સબ-સિસ્ટમનું ઉત્પાદન કરશે. મઝાગોન ડોક શિપબિલ્ડર્સ દેશમાં જહાજો અને સબમરીનના નિર્માણમાં ઉપયોગમાં લેવાતા છ સાધનો અને સબ-સિસ્ટમનું ઉત્પાદન કરશે. તે જ સમયે, ભારત ડાયનેમિક્સ લિમિટેડને એસ્ટ્રા મિસાઇલ માટે ચાર ઘટકોના સ્વદેશીકરણની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. જ્યારે 12 સાધનો BEML લિમિટેડની જવાબદારી હેઠળ આવ્યા છે.
મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે આ વસ્તુઓનું સ્વદેશીકરણ ‘મેક’ શ્રેણી હેઠળ સંરક્ષણ PSUs દ્વારા કરવામાં આવશે. નોંધનીય છે કે દેશમાં સંરક્ષણ ઉત્પાદનને વેગ આપવા માટે સરકારે અનેક પગલાંની જાહેરાત કરી હતી. ભારત વૈશ્વિક સ્તરે શસ્ત્રોના સૌથી મોટા આયાતકારોમાંનો એક છે. એક અંદાજ મુજબ, ભારતીય સશસ્ત્ર દળો આગામી પાંચ વર્ષમાં લગભગ $130 બિલિયન મૂડી પ્રાપ્તિમાં ખર્ચ કરશે.
સરકાર હવે આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડવા માંગે છે અને તેણે સ્થાનિક સંરક્ષણ ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવાનો નિર્ણય કર્યો છે. સંરક્ષણ મંત્રાલયે આગામી પાંચ વર્ષમાં સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં $25 બિલિયન (રૂ. 1.75 લાખ કરોડ) બિઝનેસનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે. આમાં $5 બિલિયન (રૂ. 35,000 કરોડ)ના લશ્કરી હાર્ડવેરના નિકાસ લક્ષ્યાંકનો સમાવેશ થાય છે.