Explained: સાંસદ પદ પરથી રાજીનામુ આપ્યા બાદ તેમની પાસે કેટલી સત્તા રહે છે અને કેટલા અધિકાર છિનવાઈ જાય?
લોકસભાના સભ્યપદેથી રાજીનામું આપ્યા બાદ સાંસદની સત્તા છીનવાઈ જાય છે, પરંતુ ભૂતપૂર્વ સાંસદ હોવાને કારણે તેમને કેટલીક સુવિધાઓ અને અધિકારો પણ મળે છે. આવી સ્થિતિમાં મોટો પ્રશ્ન એ છે કે સંસદ સભ્યના રાજીનામા પછી તેમની પાસે કઈ સત્તા કે અધિકારો રહે છે.
સપાના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ અને આઝમગઢના સાંસદ અખિલેશ યાદવે (Akhilesh Yadav)લોકસભાના સભ્યપદેથી રાજીનામું (Resign)આપી દીધું છે. તાજેતરમાં યોજાયેલી ઉત્તર પ્રદેશ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં તેઓ કરહાલ બેઠક (Karhal Assembly Seat)પરથી જીત્યા હતા. કરહાલ વિધાનસભા બેઠક પરથી ધારાસભ્ય રહેવા માટે તેમણે લોકસભા(Lok Sabha)ના સભ્યપદેથી રાજીનામું આપી દીધું છે. લોકસભાના સભ્યપદેથી રાજીનામું આપ્યા બાદ સાંસદની સત્તા છીનવાઈ જાય છે, પરંતુ ભૂતપૂર્વ સાંસદ હોવાને કારણે તેમને કેટલીક સુવિધાઓ અને અધિકારો પણ મળે છે. આવી સ્થિતિમાં મોટો પ્રશ્ન એ છે કે સંસદ સભ્યના રાજીનામા પછી તેમની પાસે કઈ સત્તા કે અધિકારો રહે છે.
સાંસદોને શું પાવર અને સુવિધાઓ મળે છે, પહેલા આ સમજો?
સંસદ ટીવીમાં કામ કરતા વરિષ્ઠ પત્રકાર સૂરજ મોહન ઝા કહે છે કે, એક સાંસદ પાસે અનેક પ્રકારના પાવર હોય છે. તે ગૃહમાં પ્રશ્ન કાળથી લઈ શૂન્ય કાળ સુધી જનતાના મુદ્દા ઉઠાવે છે અને પ્રશ્નો પૂછે છે. સામાન્ય રીતે લોકો એવું વિચારે છે કે સાંસદનું કામ પોતાના વિસ્તારમાં વિકાસ અને કાયદો બનાવવાનું છે, પરંતુ તેના કાર્યક્ષેત્રનો વ્યાપ આના કરતાં ઘણો વધારે છે. દેશ માટે પોલિસી તૈયાર કરવી અને જાહેર ચિંતાના દરેક મોટા મુદ્દા પર સાંસદનો હસ્તક્ષેપ રહે છે.
આ સિવાય તેઓ સંસદીય સમિતિનો મહત્વનો ભાગ છે. કોઈપણ તાત્કાલિક ઘટનાની તપાસથી લઈને ખરડા પર ચર્ચા સુધી, બિલ પર ચર્ચા કરવાનો અધિકાર આ સંસદીય સમિતિઓને રહેલો છે. આ સિવાય સાંસદો પણ કેન્દ્રીય બજેટમાં સૂચનો આપી શકે છે.
સાંસદોને પણ વિશેષાધિકાર હોય છે. ગૃહમાં કાર્યવાહી દરમિયાન તેઓ બદનક્ષીના ડર વિના પોતાની વાત રાખી શકે છે. તેને ઉદાહરણથી સમજી શકાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, લોકસભામાં કાર્યવાહી દરમિયાન એક સાંસદ બીજા સાંસદ પર ઘણા ગંભીર આરોપો લગાવી શકે છે. પરંતુ આરોપી વ્યક્તિ માનહાનિનો દાવો કરી શકે નહીં. સાથે જ જો આ સ્થિતિ સંસદની બહાર ઉભી થાય તો માનહાનિનો કેસ દાખલ થઈ શકે છે.
સાંસદોના દબાણ પર નવી નીતિઓ પણ બનાવવામાં આવે છે અને નીતિઓમાં ફેરફાર પણ થાય છે. એટલું જ નહીં પ્રમુખ અને ઉપપ્રમુખની ચૂંટણીમાં સાંસદની ભૂમિકા મહત્વની હોય છે. જે પક્ષના ગૃહમાં સૌથી વધુ સાંસદો હોય, તે પક્ષના ઉમેદવાર આ પદો પર ચૂંટાય છે. જો કે ક્યારેક પ્રમુખ અને ઉપપ્રમુખની ચૂંટણી પણ બિનહરીફ થતી હોય છે.
સાંસદોને તેમના કાર્યાલયમાં ઘણી સુવિધાઓ મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે, આવાસ ઉપલબ્ધ છે, મુસાફરી ડિસ્કાઉન્ટ અને આરક્ષણ લાભો ઉપલબ્ધ છે. આ ઉપરાંત મેડિકલ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે.
રાજીનામું આપ્યા બાદ સાંસદ પાસે કેટલી સત્તા બચી અને કેટલી છીનવાઈ જાય?
પદ પરથી રાજીનામું આપ્યા બાદ સાંસદ પાસેથી લગભગ તમામ સત્તાઓ છીનવી લેવામાં આવે છે. જો કે તેમના રાજીનામા પછી પણ કેટલાક અધિકારો તેમની પાસે રહે છે. ઉદાહરણ તરીકે, તેઓને તબીબી સુવિધાઓમાં રાહત મળે છે. પેન્શન મળે છે. સંસદમાં આવી શકે છે અને જઈ શકે છે, પરંતુ કોઈપણ પ્રકારની કાર્યવાહીમાં ભાગ લઈ શકતા નથી. કાર્યવાહી દરમિયાન ન તો પ્રશ્નો ઉઠાવી શકે અને ન તો ગૃહમાં હાજર રહી શકે.
લોકસભામાં કેટલા સભ્યો છે?
ભારત સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ અનુસાર, લોકસભામાં વધુમાં વધુ 552 સભ્યો હોઈ શકે છે. આમાં રાજ્યોમાંથી 530 સભ્યો આવે છે. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશમાંથી 20 સભ્યો આવે છે અને 2 સભ્યો રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા નોમિનેટ થાય છે. હાલમાં લોકસભામાં સભ્યોની સંખ્યા 545 છે.
આ પણ વાંચો: MSP ગેરંટીને લઈ આયોજીત કિસાન સંગઠનની બેઠકમાં શું થયું ?
આ પણ વાંચો: Saheed Diwas: આજે ઉજવાઈ રહ્યો છે શહીદ દિવસ, જાણો ભગત સિંહ સાથે જોડાયેલા કેટલાક અજાણ્યા તથ્યો
