સીરિયા બન્યું યુદ્ધનું નવું મેદાન, રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે ફરી વધ્યો પ્રોક્સી વોરનો ભય !
સીરિયામાં તુર્કીની મદદથી બળવાખોર જૂથોએ અલેપ્પો શહેરના મોટાભાગના ભાગો પર કબજો કરી લીધો છે, જે ગયા સપ્તાહ સુધી સીરિયન આર્મીના નિયંત્રણમાં હતા. સીરિયાની તાજેતરની સ્થિતિ ચિંતાજનક છે, ત્યારે આ ગૃહ યુદ્ધમાં અનેક દેશોએ ઝંપલાવ્યું છે. જેને જોતાં રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે ફરી પ્રોક્સી વોરનો ભય વધી ગયો છે.
સીરિયામાં ફરી એકવાર યુદ્ધની આગ ભભૂકી રહી છે, હયાત તહરિર અલ-શામ (HTS) જૂથે ફરી એકવાર બશર અલ-અસદ સરકાર વિરુદ્ધ મોરચો ખોલ્યો છે. આ સિવાય તુર્કી દ્વારા સમર્થિત કેટલાક બળવાખોર જૂથો પણ સંઘર્ષમાં સામેલ છે. સીરિયામાં અસદ સરકારને પડકારી રહેલા મુખ્ય બળવાખોર જૂથ હયાત તહરિર અલ-શામે માત્ર 4 દિવસમાં સીરિયાના બીજા સૌથી મોટા શહેર અલેપ્પો પર કબજો કરી લીધો છે.
અલેપ્પો પર કબજો મેળવ્યા બાદ હયાત તહરીર અલ-શામે કુર્દિશ જૂથની જગ્યાઓ પર પણ હુમલો કર્યો છે. હકીકતમાં બશર સરકારની સેના, એચટીએસ અને તુર્કી સમર્થિત બળવાખોર જૂથો સિવાય કુર્દિશ પણ આ યુદ્ધમાં સામેલ છે. સીરિયામાં તુર્કીની મદદથી બળવાખોર જૂથોએ અલેપ્પો શહેરના મોટાભાગના ભાગો પર કબજો કરી લીધો છે, જે ગયા સપ્તાહ સુધી સીરિયન આર્મીના નિયંત્રણમાં હતા.
રશિયા અને ઈરાનનું વધ્યું ટેન્શન
સીરિયાની તાજેતરની સ્થિતિ ઈરાન અને રશિયા માટે ચિંતાજનક છે, કારણ કે બંને આ ક્ષેત્રમાં અસદ સરકારને સમર્થન આપી રહ્યા છે. લગભગ 13 વર્ષ પહેલા શરૂ થયેલા સીરિયામાં ગૃહ યુદ્ધે 26 નવેમ્બરે નવો વળાંક લીધો જ્યારે HTS જૂથે યુદ્ધવિરામ તોડીને અલેપ્પો શહેર પર હુમલો કર્યો.
રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદે બળવાખોરોને જવાબ આપવા માટે રશિયા પાસેથી મદદ માંગી હતી, ત્યારબાદ રશિયન સેનાએ રવિવારે સવારે બળવાખોર જૂથોના સ્થાનો પર ભારે બોમ્બમારો કર્યો હતો. સીરિયાના અલેપ્પો શહેરમાં રશિયન સેનાના હુમલામાં અનેક લોકો માર્યા ગયા હોવાનો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે.
સીરિયાના કયા ભાગો પર કોનું નિયંત્રણ ?
સીરિયન ગવર્નમેન્ટ ફોર્સિસ : સીરિયન સરકાર દેશના મોટાભાગના ભાગોને નિયંત્રિત કરે છે, જેમાં હામા, હોમ્સ, દમસ્કસ, ડારિયા, ડૈર અઝ-ઝોરનો સમાવેશ થાય છે. આ વિસ્તારો દેશના કુલ વિસ્તારનો 70 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. સીરિયન સરકાર તેની સેના, રાષ્ટ્રીય સંરક્ષણ દળો, સરકાર તરફી અર્ધલશ્કરી દળો સાથે દુશ્મનો સામે લડી છે.
સીરિયન ડેમોક્રેટિક ફોર્સિસ : આ કુર્દિશ-પ્રભુત્વ ધરાવતું યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સમર્થિત જૂથ છે, જે પૂર્વ સીરિયાના ભાગોને નિયંત્રિત કરે છે. તે સીરિયાના મોટા ભાગને આવરી લે છે, જેમાં કમિશ અને રક્કાનો સમાવેશ થાય છે. સીરિયન સરકાર પછી તે સીરિયામાં સૌથી વધુ વિસ્તારને નિયંત્રિત કરે છે.
HTS અને અન્ય સહયોગી બળવાખોર જૂથો : HTS એ અલ-નુસરા મોરચાનું નવીનતમ સ્વરૂપ છે, જેણે 2016માં અલ કાયદા સાથેના તેના તમામ સંબંધો સમાપ્ત કરવાની જાહેરાત કરી હતી અને કહ્યું હતું કે, તેનો હેતુ વિશ્વમાં જેહાદ ચલાવવાનો નથી, પરંતુ સીરિયામાં અસદ સરકારને ખતમ કરવા અને ઇસ્લામિક શાસન લાગુ કરવાનો છે. તેણે અત્યાર સુધીમાં અલેપ્પો અને ઇદલિબ શહેરો કબજે કર્યા છે. તે હવે હમા તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.
તુર્કીયે અને તુર્કીયે સાથે જોડાયેલ સીરિયન બળવાખોર ફોર્સિસ : સીરિયન નેશનલ આર્મી પણ સીરિયામાં પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, જેને તુર્કીનું સમર્થન છે. તે સીરિયાના તાલ અબ્યાદ અને રાસ અલ-એનને નિયંત્રિત કરે છે. આ સિવાય અફરીન શહેર પર પણ તેનું નિયંત્રણ છે.
તુર્કીએ સીરિયન ગૃહ યુદ્ધમાં કેમ ઝંપલાવ્યું ?
બશર અલ-અસદને બચાવવા માટે પુતિને પૂરા જોશથી હુમલા શરૂ કરી દીધા છે, જેનાથી એ નિશ્ચિત છે કે તુર્કી અને મહાસત્તા અમેરિકા યુદ્ધના મેદાનમાં ઉતરશે. આ લડાઈ એ જ સમયગાળામાં ફરી રહી હોય તેવું લાગે છે જ્યારે આખું સીરિયા સળગવા લાગ્યું હતું. સીરિયામાં બધું અચાનક અને અવિશ્વસનીય રીતે થઈ રહ્યું છે, જેના કારણે કોણ કોની સાથે લડી રહ્યું છે, કોણ કોના માટે લડી રહ્યું છે તે સમજવું સરળ નથી. આ અનેક દેશો, અનેક બળવાખોર જૂથો અને અનેક વિશ્વ નેતાઓ વચ્ચેનો સંઘર્ષ છે. જેના કારણે સીરિયા હાલ યુદ્ધનું નવું મેદાન બની ચૂક્યું છે.
તુર્કીનો નુસરા મોરચો સીરિયન ક્ષેત્રમાં બળવાખોરોને પ્રોત્સાહિત કરી રહ્યો છે. તેને હવે હયાત તહરીર અલ-શામ કહેવામાં આવે છે, જે સીરિયાના રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદ સામે લડી રહ્યું છે. બીજી તરફ ઈરાન, ઈરાક અને આરબ દેશોના મિલિશિયા ફાઈટર ગ્રુપે બશર અલ-અસદના સમર્થનમાં યુદ્ધમાં કૂદી પડવાની જાહેરાત કરી છે. તો ઇઝરાયેલ સીરિયામાં હિઝબુલ્લાહ વિરુદ્ધ હુમલા કરી રહ્યું છે, જેઓ બશર અલ-અસદના સમર્થક છે. અમેરિકા પણ ઈઝરાયલને ખાતર આ યુદ્ધ ક્ષેત્રમાં છે અને NATOના સભ્ય તુર્કીને પણ મહાસત્તાનું સંપૂર્ણ સમર્થન છે.
સીરિયામાં અમેરિકા અને રશિયાની સીધી દખલગીરી
આ જૂથવાદ કંઈક અંશે હિઝબુલ્લાહ અને હમાસ વચ્ચેના યુદ્ધ જેવી જ છે. ફરક માત્ર એટલો છે કે સીરિયામાં અમેરિકા અને રશિયાની સીધી દખલગીરી છે, એટલે કે યુક્રેન યુદ્ધમાં જે સંઘર્ષ ટળી ગયો હતો તે હવે અંતિમ તબક્કામાં પહોંચી ગયો છે. પ્રથમ હુમલો હયાત અલ-તહરિર દ્વારા તુર્કીયેની ઉશ્કેરણી પર કરવામાં આવ્યો હતો, જેનો જવાબ આપવામાં રશિયાએ વિલંબ કર્યો ન હતો. હવે તુર્કી વળતો પ્રહાર કરશે, જેની યોજના ખૂબ જ ડરામણી છે.
તુર્કીયે માટે બશર અલ-અસદના તખ્તાપલટની શ્રેષ્ઠ તક આવી છે, જેના પર એર્દોગન આગળ વધ્યા છે. અમેરિકા પણ ઇચ્છે છે કે બશરને સીરિયામાંથી હાંકી કાઢવામાં આવે. હકીકતમાં, બશર અલ-અસદ આરબ વિશ્વમાં ઈરાન અને રશિયાના સૌથી વિશ્વાસુ નેતા છે, જે ક્યારેય અમેરિકા સામે ઝૂક્યા નથી. તેમ જ બશર અલ-અસદે તુર્કીયેના એર્દોગાનને બહુ મહત્વ આપ્યું નથી.
વર્ષ 2020માં તુર્કીયે અને રશિયા વચ્ચે સમજૂતી થઈ હતી અને તે પછી સીરિયાના ઉત્તર પશ્ચિમમાં લડાઈ બંધ થઈ ગઈ હતી. પરંતુ યુદ્ધમાં ફસાયેલા રશિયાને જોઈને તુર્કીએ હવે પોતાની ચાલ બનાવી લીધી છે. ઈરાને આરોપ લગાવ્યો છે કે ઈઝરાયેલ અને અમેરિકાએ તુર્કીયેના અભિયાનને સંપૂર્ણ સમર્થન આપ્યું છે, ત્યારબાદ રશિયાએ આગામી 72 કલાકમાં બશર અલ-અસદને વધુ સૈન્ય સહાય મોકલવાની જાહેરાત કરી છે.
રશિયાએ યુદ્ધમાં પ્રવેશતાની સાથે જ તુર્કીયે આરબ જોડાણ બનાવવાના પ્રયાસો શરૂ કર્યા છે. એર્દોગન ખાડી દેશોની શક્તિ સંતુલન બદલવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, જેથી ઈરાન અને રશિયાના વર્ચસ્વને ખતમ કરી શકાય. આ પ્રયાસો 13 વર્ષ પહેલાં સીરિયન ગૃહયુદ્ધ સાથે શરૂ થયા હતા, જેમાં સમયાંતરે બ્રેક લાગતી રહી.
આવી સ્થિતિમાં હવે તુર્કીયે સીરિયામાં જૂની પેટર્ન પર યુદ્ધ શરૂ કર્યું છે, જ્યાં હથિયારો અમેરિકાના છે, લડનાર સીરિયાના બળવાખોર છે, ઇઝરાયેલનું બેકઅપ છે અને નિશાન પર બશર અલ-અસદ આર્મી છે. તુર્કીયે માટે એકમાત્ર પડકાર પુતિન છે, જેમની એન્ટ્રી પર અમેરિકા એક્શનમાં આવ્યું છે. રશિયા અને અમેરિકા હથિયારોની ટક્કર થવા લાગી છે. NATOના સભ્યોનું વલણ હજુ સ્પષ્ટ નથી, પરંતુ NATOના નિર્ણયો એવા હોય છે, જે અમેરિકા ઇચ્છે છે.