સંતાન પ્રાપ્તિના હેતુથી કેદીને વૈવાહિક સહવાસથી વંચિત રાખવાથી તેની પત્નીના અધિકારોને અસર થાય છે: રાજસ્થાન હાઈકોર્ટ
કોર્ટે કહ્યું કે પેરોલનો ઉદ્દેશ્ય દોષિતને છૂટ્યા બાદ શાંતિપૂર્ણ રીતે સમાજના મુખ્ય પ્રવાહમાં ફરી પ્રવેશવાની મંજૂરી આપવાનો છે. કોર્ટે અવલોકન કર્યું કે કેદીની પત્નીને તેના બાળકોના અધિકારથી વંચિત રાખવામાં આવી છે.
રાજસ્થાન હાઈકોર્ટ(Rajasthan High Court)ની જોધપુર ખંડપીઠે એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદામાં જણાવ્યું હતું કે દોષિત-કેદીને તેની પત્ની સાથેના વૈવાહિક સંબંધોથી વંચિત રાખવાથી, ખાસ કરીને સંતાનપ્રાપ્તિના હેતુથી, પત્નીના અધિકારોને પ્રતિકૂળ અસર કરે છે. આ સંદર્ભે કોર્ટે આજીવન કેદની સજા ભોગવી રહેલા આરોપીને 15 દિવસની પેરોલ મંજૂર કરી હતી. અરજીને મંજૂરી આપતા જસ્ટિસ સંદીપ મહેતા અને જસ્ટિસ ફરઝંદ અલીએ કહ્યું કે, “અમારું માનવું છે કે જો કે રાજસ્થાનના પ્રીઝનર્સ રીલીઝ ઓન પૈરોલ રૂલ્સ, 2021 માં કેદીને તેની પત્નીનું બાળક હોવાના આધારે પેરોલ પર છોડવામાં આવે એવી કોઈ સ્પષ્ટ જોગવાઈ નથી.
તેમ છતાં ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક, સામાજિક અને માનવતાવાદી પાસાઓ પર વિચાર કરતા, ભારતના બંધારણ દ્વારા બાંયધરી આપવામાં આવેલ મૂળભૂત અધિકારો સાથે અને તેમાં આપવામાં આવેલ અસાધારણ સત્તાના ઉપયોગથી, આ અદાલત હાલની રિટ અરજીને મંજૂરી આપવાનું યોગ્ય માને છે.”
વાસ્તવમાં, દોષી કેદી અજમેરની નંદલાલ સેન્ટ્રલ જેલમાં બંધ છે. તેને અત્યાર સુધીમાં મળેલી આજીવન કેદમાંથી લગભગ છ વર્ષની જેલની સજા માફી સહિતની છે. તેમની પત્ની શ્રીમતી રેખાએ ડિસ્ટ્રિક્ટ પેરોલ કમિટી, અજમેર સમક્ષ અરજી રજૂ કરી હતી, જેમાં જણાવ્યું હતું કે જેલ પરિસરમાં તેમના પતિનું વર્તન ખૂબ જ સારું છે અને તેમને પ્રથમ 20 દિવસ માટે પ્રથમ પેરોલ આપવામાં આવ્યો હતો, જેનો તેમણે સંતોષકારક લાભ લીધો હતો અને નિયત તારીખે જેલમાં આત્મસમર્પણ કર્યું હતું. પત્નીએ કહ્યું કે લગ્નથી તેને કોઈ સંતાન નથી. આમ, બાળકને જન્મ આપવા માટે, તેણીને 15 દિવસ માટે કેઝ્યુઅલ પેરોલ જોઈએ છે.
સમિતિ દ્વારા આજદિન સુધી કોઈ આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો ન હોવાથી, દોષિત-કેદીએ તેની પત્ની મારફત હાલની રિટ પિટિશનને પ્રાથમિકતા આપી છે. કોર્ટે કહ્યું કે દંપતીના લગ્ન દ્વારા જ બાળકનો અધિકાર લાગુ કરી શકાય છે. તે ગુનેગારને સામાન્ય બનાવવામાં મદદ કરે છે અને દોષિત કેદીના વર્તનને બદલવામાં પણ મદદ કરે છે.
કોર્ટે કહ્યું કે પેરોલનો ઉદ્દેશ્ય દોષિતને છૂટ્યા બાદ શાંતિપૂર્ણ રીતે સમાજના મુખ્ય પ્રવાહમાં ફરી પ્રવેશવાની મંજૂરી આપવાનો છે. કોર્ટે અવલોકન કર્યું કે કેદીની પત્નીને તેના બાળકોના અધિકારથી વંચિત રાખવામાં આવી છે, જ્યારે તેણે કોઈ ગુનો કર્યો નથી અને તેને સજા પણ કરવામાં આવી નથી.
અદાલતે ડી ભુવન મોહન પટનાયક અને ઓર્સ વિ આંધ્ર પ્રદેશ રાજ્ય અને ઓઆરએસ [AIR 1974 SC 2092] પર આધાર રાખ્યો હતો જેમાં સુપ્રીમ કોર્ટે જાહેર કર્યું હતું કે દોષિતોને મૂળભૂત અધિકારો નકારી શકાય નહીં. જસવીર સિંહ અને અન્ય વિ રાજ્ય પંજાબ [2015 Cri LJ 2282] પર પણ આધાર રાખ્યો હતો જેમાં સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે “પ્રજનનનો અધિકાર કેદના સમયગાળા દરમિયાન પણ જીવિત રહે છે.”
વધુમાં ડિવિઝન બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે, કેદીનો પતિ નિર્દોષ છે અને વૈવાહિક જીવનને લગતી તેની જાતીય અને ભાવનાત્મક જરૂરિયાતોને અસર થઈ રહી છે તે હકીકતને ધ્યાનમાં રાખીને અને તેની સુરક્ષા માટે, કેદીને જીવનસાથી સાથે સહવાસનો સમયગાળો આપવો જોઈએ.”
તે સુરક્ષિત રીતે નિષ્કર્ષ પર આવી શકે છે કે બાળકનો અધિકાર અથવા ઇચ્છા દરેક કેસના ચોક્કસ તથ્યો અને સંજોગોને આધીન કેદીને ઉપલબ્ધ છે. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે ગુનેગારના જીવનસાથીને તેના બાળકોના અધિકારથી વંચિત કરી શકાય નહીં.”
કોર્ટે આદેશ આપ્યો કે દોષિત-અરજીકર્તાને તેની મુક્તિની તારીખથી 15 દિવસ માટે કેઝ્યુઅલ પેરોલ પર મુક્ત કરવામાં આવે, જો કે તે રૂ. 50,000/-ના વ્યક્તિગત બોન્ડ સાથે રૂ. 25,000/-ની બે જામીન સાથે રજૂ કરે.
કેસનું શીર્ષક: પત્ની રેખા દ્વારા નંદ લાલ વિ રાજસ્થાન રાજ્ય
સંદર્ભ: 2022 લાઈવ લો (રાજ) 122
વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અમારી ટ્વીટર કોમ્યુનિટીમાં જોડાવા અહીં ક્લિક કરો-
Latest News Updates
