બે ભાઈઓએ 17 બેંકોને લગાવ્યો હતો રૂપિયા 34,000 કરોડનો ચૂનો…દેશના સૌથી મોટા બેન્કિંગ ફ્રોડની કહાની

દેશમાં છેલ્લા 20-30 વર્ષોમાં ઘણા મોટા કોર્પોરેટ કૌભાંડો થયા છે. જેમાં અનેક વેપારીઓની છેતરપિંડીનો પર્દાફાશ થયો હતો. કૌભાંડોની આ યાદીમાં ભારતની જાણીતી હાઉસિંગ ફાઈનાન્સ કંપની દીવાન હાઉસિંગ ફાઈનાન્સ કોર્પોરેશન (DHFL)નું નામ આવે છે. DHFL પર રૂ. 34,000 કરોડથી વધુના મોટા કૌભાંડનો આરોપ લાગ્યો હતો.

આ કૌભાંડ લોન આપવામાં છેતરપિંડી, બ્લેક મની લોન્ડરિંગ અને નકલી કંપનીઓ અને નકલી લોકોના નામે લોન આપવા સંબંધિત છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, DHFL કૌભાંડે બેન્કિંગ સિસ્ટમની સાથે સાથે શેરબજારને પણ હચમચાવી નાખ્યું હતું. કારણ કે, આ કૌભાંડને કારણે બેંકોને કરોડો રૂપિયાનું નુકસાન થયું હતું, ત્યારે કંપનીના શેરમાં ભારે ઘટાડાથી રોકાણકારોને પણ કરોડો રૂપિયાનું નુકસાન થયું હતું.

CBIએ 17 બેંકોના કન્સોર્ટિયમ દ્વારા 34,000 કરોડ રૂપિયાની કથિત છેતરપિંડી માટે DHFL વિરુદ્ધ કેસ નોંધ્યો હતો. એવું કહેવાય છે કે આ દેશનું સૌથી મોટું બેંકિંગ લોન કૌભાંડ હતું. ત્યારે આ લેખમાં જાણીશું કે વાધવાન બંધુઓએ કેવી રીતે આ 34,000 કરોડ રૂપિયાનું કૌભાંડ આચર્યું હતું અને બેંકોની સાથે સામાન્ય લોકોને કેવી રીતે નુકસાન થયું.

કેવી રીતે થયું DHFL કૌભાંડ ?

DHFL એટલે કે દીવાન હાઉસિંગ ફાઇનાન્સ લિમિટેડ, તેના પ્રમોટર્સ કપિલ અને ધીરજ વાધવાન સહિત અન્ય લોકોએ રૂ. 34,000 કરોડની બેંક છેતરપિંડી કરી હતી. સીબીઆઈની ચાર્જશીટ મુજબ, આ લોકો પર ગુનાહિત કાવતરું, ખોટી રજૂઆત અને તથ્યો છુપાવવા, વિશ્વાસનો ગુનાહિત ભંગ અને જાહેર ભંડોળના દુરુપયોગમાં સામેલ હોવાનો આરોપ છે. આ લોકોએ મે 2019થી લોનની ચૂકવણીમાં ડિફોલ્ટ કરીને રૂ. 34,615 કરોડની છેતરપિંડી કરી હતી.

સીબીઆઈએ કંપની પર નાણાકીય અનિયમિતતા, ફંડ ડાયવર્ઝન, ખોટા રેકોર્ડ્સ અને કપિલ અને ધીરજ વાધવાન માટે સંપત્તિ બનાવવા માટે જાહેર ભંડોળનો ઉપયોગ કરીને સર્ક્યુલર વ્યવહારોમાં સામેલ હોવાનો આરોપ મૂક્યો હતો. અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, DHFL લોન ખાતાઓને અલગ-અલગ બેંકો દ્વારા અલગ-અલગ અંતરાલમાં NPA તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા હતા.

મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, તપાસમાં બહાર આવ્યું હતું કે, DHFLએ નિયમો તોડ્યા હતા અને કંપની ચલાવતા વાધવાન બંધુઓ સાથે જોડાયેલી 66 કંપનીઓને રૂ. 29,000 કરોડથી વધુની લોન આપી હતી. આ લોન આપતા પહેલા, કોઈ તપાસ કરવામાં આવી ન હતી કે લોન ચૂકવવા માટે કોઈ ગેરેંટી લેવામાં આવી ન હતી.

તપાસમાં સામે આવ્યું હતું કે, વાધવાન બંધુઓએ 87 નકલી કંપનીઓ બનાવી હતી. આ કંપનીઓ માત્ર કાગળ પર કામ કરતી હતી. તેમનો ઉદ્દેશ્ય માત્ર છેતરપિંડી કરીને મેળવેલા પૈસા પડાવી લેવાનો હતો. અહેવાલો અનુસાર, આ કંપનીઓમાં રૂ. 11,000 કરોડથી વધુ ટ્રાન્સફર કરવામાં આવ્યા હતા, જે વાધવાન બંધુઓએ તેમના શોખ પાછળ અને અન્ય કંપનીઓમાં રોકાણ કરવા માટે ખર્ચ્યા હતા.

તપાસમાં બહાર આવ્યું હતું કે, DHFLની કોમ્પ્યુટર સિસ્ટમમાં નકલી “બાંદ્રા બ્રાન્ચ” બનાવવામાં આવી હતી. આ શાખાનો ઉપયોગ આ નકલી કંપનીઓને પૈસા ટ્રાન્સફર કરવા માટે થતો હતો. કંપનીની પોતાની સિસ્ટમમાં નકલી શાખા બનાવવી એ પુરાવો છે કે આ એક પૂર્વયોજિત છેતરપિંડી હતી.

સીબીઆઈનો આરોપ છે કે અસલી ગ્રાહકોના ડેટાનો ઉપયોગ કરીને લાખો નકલી કરજદાર બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ નકલી ખાતાઓમાંથી રૂ.14,000 કરોડની લોન જ નહીં, પરંતુ ગરીબો માટેની સરકારી આવાસ યોજના (પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના)નો પણ લાભ લેવામાં આવ્યો હતો. DHFL એ નકલી કરજદાર દ્વારા સરકાર પાસેથી રૂ.1,880 કરોડની વ્યાજ સબસિડી મેળવવામાં આવી હતી.

કેવી રીતે થયો કૌભાંડનો પર્દાફાશ ?

જાન્યુઆરી 2019માં મીડિયામાં ફંડ ડાયવર્ઝનના આરોપો અંગે અહેવાલો આવ્યા હતા. તપાસના દાયરામાં આવ્યા પછી, DHFLના ધીરજ અને કપિલ વાધવાનના ખરાબ દિવસોનું કાઉન્ટડાઉન શરૂ થઈ ગયું. 1 ફેબ્રુઆરી, 2019ના રોજ બેંકોએ એક મીટિંગ બોલાવી અને 1 એપ્રિલ, 2015થી ડિસેમ્બર 31, 2018 સુધી DHFLનું વિશેષ સમીક્ષા ઓડિટ હાથ ધર્યું.

આ ઓડિટ રિપોર્ટમાં બહાર આવ્યું હતું કે સંબંધિત સંસ્થાઓ, DHFL અને તેના ડિરેક્ટરો સાથે જોડાયેલા વ્યક્તિઓને આપવામાં આવેલી લોન અને એડવાન્સ રકમનો દુરુપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. DHFL પ્રમોટર્સ સાથે જોડાયેલી 66 સંસ્થાઓને રૂ. 29,100 કરોડનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું હતું. આમાંના મોટાભાગના વ્યવહારોમાં જમીન અને મિલકતોમાં રોકાણ સામેલ હતું.

મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, યુનિયન બેંક ઓફ ઈન્ડિયાની ફરિયાદમાં જણાવાયું હતું કે DHFLના કપિલ વાધવાન, ધીરજ વાધવાન અને અન્ય ડિરેક્ટરોએ સાથે મળીને યુનિયન બેંક ઓફ ઈન્ડિયાની આગેવાની હેઠળની 17 બેંકો સાથે છેતરપિંડી કરવા માટે કાવતરું ઘડ્યું હતું. ગુનાહિત કાવતરું ઘડ્યું અને આ બેંકો પાસેથી 42,871.42 કરોડની લોન લેવામાં આવી હતી. મોટી રકમની લોન ઉપાડી દુરુપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ફરિયાદમાં એવો આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો હતો કે 31 જુલાઈ, 2020 સુધીમાં 17 બેંકો પાસેથી લીધેલી રૂપિયા 42 હજાર કરોડની લોનમાંથી 34,615 કરોડ રૂપિયા ચૂકવવામાં આવ્યા નહોતા.

કોને થઈ અસર ?

આ છેતરપિંડીથી બેંકોને ભારે નુકસાન થયું અને ભારતીય નાણાકીય વ્યવસ્થામાં લોકોનો વિશ્વાસ ઘટ્યો. વાધવાન બંધુઓની ધરપકડ કરવામાં આવી છે અને તેમના પર કેસ ચાલી રહ્યો છે. કૌભાંડમાં ગયેલા રૂપિયા પરત લાવવાના પ્રયાસો ચાલુ છે.

આ કૌભાંડને કારણે 17 બેંકોને રૂ. 34,000 કરોડથી વધુનું નુકસાન થયું હતું. આ તે બેંકો હતી જેણે DHFLને લોન આપી હતી. જે લોકોએ DHFL પાસેથી લોન લીધી હતી તેઓને પણ કંપનીની નબળી નાણાકીય સ્થિતિને કારણે સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.

2019માં આ કૌભાંડનો પર્દાફાશ થયો હતો, પરંતુ DHFLના નાદારીના સમાચાર 2018માં જ આવવા લાગ્યા હતા. DHFLના ડિફોલ્ટના સમાચારને કારણે, 21 સપ્ટેમ્બર 2018ના રોજ કંપનીના શેર સંપૂર્ણપણે ઘટી ગયા. આ ઘટાડો એટલો મોટો હતો કે DHFLના શેર એક દિવસમાં 60 ટકા ઘટ્યા હતા. ત્યાર બાદ સતત કંપનીના શેર ઘટતા રહ્યા. છેલ્લે જૂન 2021માં DHFLને શેરબજારમાંથી ડિલિસ્ટ કરવામાં આવી હતી.

હાલ શું છે સ્થિતિ ?

કેસના ખુલાસા પછી સીબીઆઈએ 2022માં ગુનાહિત કાવતરું અને છેતરપિંડીના આરોપમાં વાધવાન બંધુઓની ધરપકડ કરી હતી. હાલ તેમની સામે કેસ ચાલી રહ્યો છે. ચોરાયેલી રકમ વસૂલવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે અને સત્તાવાળાઓ વાધવાન બંધુઓની મિલકતો ફ્રીઝ કરી રહ્યા છે. સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (SEBI) એ પણ માહિતી છુપાવવા બદલ કંપની અને તેના પ્રમોટર્સ પર દંડ ફટકાર્યો છે.

DHFL હવે પિરામલ કેપિટલ એન્ડ હાઉસિંગ ફાઇનાન્સ લિમિટેડ (PCHFL)ની માલિકીની છે. 2021માં પિરામલ ગ્રુપે ભારતીય નાદારી અને નાદારી કોડ (IBC) હેઠળ DHFL હસ્તગત કરી હતી. આ પ્રક્રિયા દ્વારા પુનઃસંગઠિત થનારી તે ભારતમાં પ્રથમ નોન-બેંકિંગ નાણાકીય કંપની હતી. પિરામલ ગ્રુપે DHFLના દેવાદારો અને સંપત્તિઓને તેના વ્યવસાયમાં સમાવી લીધા છે અને DHFL બ્રાન્ડને બંધ કરી દેવામાં આવી છે.