કાનુની સવાલ : શું ચંપલ પહેરીને બાઈક ચલાવી શકાય, તેના માટે કોઈ નિયમો છે ? જાણો શું કહે છે Motor Vehicles Act
Mar 30, 2025 | 11:00 AM
કાનુની સવાલ: ભારતમાં જો કોઈ વ્યક્તિ ચપ્પલ પહેરીને બાઇક ચલાવે છે તો તેની વિરુદ્ધ કોઈ ચોક્કસ કલમ કે નિયમ નથી જે તેને સીધી રીતે ગેરકાયદેસર જાહેર કરે. જો કે મોટર વાહન અધિનિયમ 1988 (Motor Vehicles Act, 1988) અને માર્ગ પરિવહન અને ધોરીમાર્ગ મંત્રાલયની કેટલીક માર્ગદર્શિકા જણાવે છે કે વાહનચાલકે એવું કંઈ ન કરવું જોઈએ જે સલામતીને જોખમમાં મૂકે.
કાયદો શું કહે છે?: (A) Motor Vehicles Act, 1988 કાયદામાં એવી કોઈ ચોક્કસ કલમ નથી કે જે કહે કે ચપ્પલ પહેરીને બાઇક ચલાવવી ગેરકાયદેસર છે, પરંતુ કલમ 177 (ગુનાઓની સજા માટેની સામાન્ય જોગવાઈ) "સુરક્ષા ધોરણોનું પાલન ન કરવું" હેઠળ સજાપાત્ર ગુનો બની શકે છે.
(B) સેન્ટ્રલ મોટર વ્હીકલ રૂલ્સ, 1989 (CMVR, 1989), નિયમ 250 - તે કહે છે કે commercial vehicle driversને ચપ્પલ, સેન્ડલ અથવા ચંપલ પહેરીને વાહન ચલાવવાની મંજૂરી નથી. એટલે કે જો તમે ટેક્સી, ટ્રક, ઓટો રિક્ષા અથવા અન્ય કોઈ વાણિજ્યિક વાહન ચલાવી રહ્યા છો અને ચપ્પલ પહેર્યા છે, તો તમને ચલણ મળી શકે છે. પરંતુ આ નિયમ બાઇક કે કાર જેવા ખાનગી વાહનો પર લાગુ પડતો નથી. નિયમ 118 - તે કહે છે કે ડ્રાઇવરે એવા કપડાં અને જૂતા પહેરવા જોઈએ જે વાહન ચલાવવાની ક્ષમતાને અસર ન કરે. જો પોલીસ સાબિત કરી શકે કે ચપ્પલ પહેરવાથી વાહન ચલાવવામાં મુશ્કેલી પડી શકે છે, તો ચલણ શક્ય છે.
પોલીસ ચલણ જાહેર કરે છે કે નહીં?: જો તમે વ્યક્તિગત બાઇક ચલાવી રહ્યા છો તો કાયદેસર રીતે ચપ્પલ પહેરવા એ ગુનો નથી પરંતુ પોલીસ "અસુરક્ષિત ડ્રાઇવિંગ" ના આધારે તેનું ચલણ કાપી શકે છે. ક્યારેક પોલીસ "ખતરનાક વાહન ચલાવવા" અથવા "ટ્રાફિક નિયમોનું ઉલ્લંઘન" (MV એક્ટની કલમ 184) હેઠળ ચલણ જાહેર કરી શકે છે. ટ્રાફિક પોલીસ ઘણા રાજ્યોમાં આ વિશે જાગૃતિ ઝુંબેશ ચલાવે છે, પરંતુ તેના પર સ્પષ્ટપણે પ્રતિબંધ નથી.
Landmark Judgements: અત્યાર સુધી સુપ્રીમ કોર્ટ કે હાઈકોર્ટનો કોઈ સીધો ચુકાદો નથી, જે કહે કે ચપ્પલ પહેરીને બાઇક ચલાવવી ગેરકાયદેસર છે. પરંતુ કેટલાક કિસ્સાઓ કાયદાને સમજાવવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે: State of Karnataka v. Uma Shankar & Ors (2017) આ કેસમાં કોર્ટે કહ્યું હતું કે, ડ્રાઇવિંગની રીત માર્ગ સલામતીને અસર ન કરવી જોઈએ. જોકે ચપ્પલ પહેરવાનો કોઈ ઉલ્લેખ નહોતો પરંતુ કેસ "સુરક્ષા ધોરણો" પર આધારિત હતો.
Satish Kumar v. State of Haryana (2021): આ કેસ માર્ગ સલામતી સંબંધિત હતો જ્યાં કોર્ટે કહ્યું હતું કે "રસ્તા પર થતી કોઈપણ બેદરકારી જે અન્ય લોકો માટે જોખમી હોઈ શકે છે તેને ગંભીરતાથી લેવી જોઈએ." આ નિર્ણયનો ઉપયોગ એ સાબિત કરવા માટે થઈ શકે છે કે ચપ્પલ પહેરવાથી વાહન ચલાવવાની ક્ષમતા પર અસર પડી શકે છે. Insurance Cases & Negligence: ઘણી વીમા કંપનીઓ અકસ્માતના કિસ્સામાં દલીલ કરે છે કે જો ડ્રાઇવરે ચપ્પલ પહેર્યા હોય તો તે "બેદરકારી" કરે છે અને દાવો નકારી શકાય છે. જોકે આ આધારે સુપ્રીમ કોર્ટ કે હાઈકોર્ટનો કોઈ સીધો નિર્ણય નથી.
નિષ્કર્ષ: ચપ્પલ પહેરીને ખાનગી બાઇક ચલાવવી કાયદેસર રીતે પ્રતિબંધિત નથી. પરંતુ જો પોલીસ તેને ખતરનાક વાહન ચલાવવું માને છે, તો ચલણ જાહેર કરી શકાય છે. વાણિજ્યિક વાહનો (ટેક્સી, ટ્રક, બસ)ના ચાલકો માટે તે ગેરકાયદેસર છે. વીમા કંપનીઓ આને "બેદરકારીપૂર્વક વાહન ચલાવવું" ગણી શકે છે અને દાવાને નકારી શકે છે. જો પોલીસ ચલણ જાહેર કરે છે તો તમે મોટર વાહન અધિનિયમ હેઠળ તેનો વિરોધ કરી શકો છો. (સૂચન: સલામતી માટે, બાઇક ચલાવતી વખતે ચપ્પલને બદલે જૂતા પહેરવા વધુ સારું રહેશે. જેથી અકસ્માતની શક્યતા ઓછી થાય.)(અહીં આપેલી માહિતી ફક્ત કોર્ટના નિર્ણયો અને કલમોને આધારે આપવામાં આવી છે. તમારે કોઈ કેસ માટે જાણવું હોય તો યોગ્ય વકીલની સલાહ લઈ શકો છો.)(All Image: Symbolic Image)
Published On - 7:32 am, Wed, 26 March 25