વાયનાડમાં ભૂસ્ખલનની ઘટનાઓ કેમ વધી રહી છે? સાયન્સની મદદથી સમજો
landslide in Wayanad : વર્ષ 2018 અને 2019માં લગભગ 51 વખત ભૂસ્ખલન નોંધાયું હતું. 30મી જુલાઈની આ ઘટના પહેલા બે અઠવાડિયાથી સતત ભારે વરસાદ પણ એક કારણ છે. જો કે વરસાદને મુખ્ય કારણ ગણી શકાય નહીં. પરંતુ હા, ચોક્કસપણે એક મૂળભૂત કારણ છે. પરંતુ કેરળ ફોરેસ્ટ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (KFRI)ના અહેવાલમાં ભૂસ્ખલનનું સાચું કારણ બહાર આવ્યું છે.
કેરળના વાયનાડમાં 30 જુલાઈની મધ્યરાત્રિએ વરસાદ પડ્યો હતો. ભારે વરસાદને કારણે ભૂસ્ખલન થયું હતું અને કાદવના આ પૂરે તબાહીનું ભયાનક દ્રશ્ય સર્જ્યું હતું. જે દ્રશ્યમાં 300 થી વધુ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા. આ ઘટનામાં અનેક પરિવારોએ પોતાના પ્રિયજનોને ગુમાવ્યા છે. વાયનાડ જિલ્લાના પહાડી વિસ્તારોમાં ભૂસ્ખલન કોઈ મોટી વાત નથી.
આ પહેલા પણ આ વિસ્તારમાંથી ભૂસ્ખલનના આવા અહેવાલો આવ્યા છે. જો કે આ ઘટનાઓમાં મૃત્યુઆંક તાજેતરની ઘટના કરતાં ઘણો ઓછો હતો. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ થાય છે કે આ દક્ષિણનો આ જિલ્લો ભૂસ્ખલનથી પ્રભાવિત કેમ થઈ રહ્યો છે? આને સમજવાથી આપણે એ પણ જાણીશું કે ભૂસ્ખલનના અન્ય કારણો શું છે.
ખડકોનું ખાણકામ
ડુંગરાળ વિસ્તારોમાં બ્લાસ્ટિંગનો ઉપયોગ ખડકોની ખાણકામ અથવા પર્વતો તોડવા માટે થાય છે. આ પ્રકારના વિસ્ફોટથી એક પ્રકારનું વાઇબ્રેશન સર્જાય છે. આ કંપનના કારણે પર્વત તૂટી જાય છે. પરંતુ કંપનની અસર માત્ર પર્વતો સુધી મર્યાદિત નથી. તેના બદલે તેની અસર કેટલાક કિલોમીટરના વિસ્તારો સુધી વિસ્તરે છે. જોરદાર વિસ્ફોટને કારણે ધરતી ધ્રૂજે છે અને પછી તેમાં થોડી તિરાડ પડે છે. આ પછી જો ક્યાંક ભારે વરસાદ પડે છે, તો પાણી આ તિરાડોમાં પ્રવેશ કરે છે અને એક મોટું પૂર બનાવે છે.
વરસાદની પેટર્ન બદલવી
કેરળમાં ભૂસ્ખલનની ઘટનાઓ સતત વધી રહી છે. ખડકોના ખનન સિવાય આના માટે અન્ય ઘણા કારણો છે. તેનું એક કારણ વન નાબૂદી છે. કેરળ છેલ્લી સદીથી ચાની ખેતી માટે જાણીતું છે. પરંતુ છેલ્લા ઘણા સમયથી જંગલો પણ ઝડપી ગતિએ કાપવામાં આવી રહ્યા છે. જેના કારણે રાજ્યમાં વાતાવરણમાં ફેરફાર થયો હતો અને તેના કારણે વરસાદની પેટર્ન પણ બદલાઈ ગઈ હતી. જેના કારણે ઢાળવાળા વિસ્તારોમાં ભૂસ્ખલનની ઘટનાઓ વધી રહી છે.
નબળી જમીન પૂર બની જાય છે
આ જિલ્લો પશ્ચિમ ઘાટના ઢોળાવ પર આવેલો છે. આ ઢોળાવ ખૂબ જ ઢાળવાળી છે. આ વિસ્તારોમાં ઘણી ખીણો અને ટેકરીઓ છે. જેના કારણે આવા વિસ્તારોમાં ભૂસ્ખલનની શક્યતા પણ વધી જાય છે. વાયનાડ ચોમાસાની ઋતુમાં ભારે વરસાદને સહન કરે છે. કેટલીકવાર અહીં 2000 મીમીથી વધુ વરસાદ પડે છે. જેના કારણે ત્યાંની જમીન સંતૃપ્ત થઈ જાય છે. જેના કારણે માટીનું ધોવાણ થવા લાગે છે.
આ જિલ્લામાં મોટે ભાગે લેટેરાઈટ માટી છે. આનો અર્થ થાય છે ખૂબ જ નબળી અને ક્ષીણ થઈ શકે તેવી જમીન. જ્યારે તે વરસાદથી સંતૃપ્ત થાય છે, ત્યારે તેનું વજન વધે છે. પરંતુ વધતા વજન સાથે આ માટીની તાકાત ઘટે છે, જેના કારણે ભૂસ્ખલનની સંભાવના વધી જાય છે.
