અમિત શાહે કાશ્મીર મુદ્દે પાકિસ્તાન સાથે વાતચીત કરવાની કેમ ના પાડી ?
અફઘાનિસ્તાનમાં બદલાતી પરિસ્થિતિ, તાલિબાન અને તેમની સહાયક સંસ્થાઓ કાશ્મીરમાં ફેલાઈ જવાની સંભાવનાને જોતા પાકિસ્તાન (pakistan)સાથે વાતચીત કરવી ભારત માટે સમજદારીભર્યું રહેશે. પહેલેથી જ કાશ્મીરમાં વિદેશી આતંકવાદીઓની સંખ્યા 70 ટકાને વટાવી ગઈ છે.
ગૃહમંત્રી અમિત શાહે (Amit shah)કાશ્મીર (kashmir) મુદ્દે પાકિસ્તાન (pakistan) સાથે વાતચીત કરવાની જમ્મુ-કાશ્મીરના સ્થાનિક પક્ષોની વિનંતીને ફગાવી દીધી હતી. આ અઠવાડિયે ઉત્તર કાશ્મીરમાં એક રેલી દરમિયાન શાહે કહ્યું, “જે લોકો 70 વર્ષથી જમ્મુ અને કાશ્મીર પર શાસન કરે છે તેઓ કહી રહ્યા છે કે આપણે પાકિસ્તાન સાથે વાત કરવી જોઈએ. શા માટે આપણે પાકિસ્તાન સાથે વાત કરવી જોઈએ? અમે વાત નહીં કરીએ. અમે બારામુલ્લાના લોકો સાથે વાત કરીશું. અમે કાશ્મીરના લોકો સાથે વાત કરીશું.” આ રીતે ભારત સરકારે ફરી એકવાર પાકિસ્તાન સાથે વાત કરવાનો ઈન્કાર કરી દીધો છે. ધ્યાનમાં રાખો કે 2019માં અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે કાશ્મીર મુદ્દે બંને દેશો વચ્ચે મધ્યસ્થી કરવાની ઓફર કરી હતી. રાષ્ટ્રીય સમાચાર અહીં વાંચો.
પાકિસ્તાન સાથે મંત્રણાનો ઇનકાર એ નેશનલ કોન્ફરન્સ અને પીપલ્સ ડેમોક્રેટિક પાર્ટી જેવા પ્રાદેશિક પક્ષો માટે આંચકો છે, જેઓ કેન્દ્ર સરકારને કાશ્મીરના મુદ્દા પર ઈસ્લામાબાદ સાથે વાતચીત કરવા વિનંતી કરી રહ્યા છે. પોતાના નિવેદન સાથે અમિત શાહે નવી દિલ્હીની નીતિમાં ફેરફારનો પુનરોચ્ચાર કર્યો છે. કેન્દ્ર સરકારનું માનવું છે કે પાકિસ્તાન સાથે મંત્રણા કરવાનો એકમાત્ર હેતુ પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના કાશ્મીર વિશે વાત કરવાનો છે.
ભારત સરકારે કાશ્મીર નીતિ બદલી
વર્તમાન ઇનકાર નવી દિલ્હીની કાશ્મીર નીતિમાં થયેલા ફેરફારોને અનુરૂપ છે. નવી નીતિ પરંપરાગત પક્ષો દ્વારા ચલાવવામાં આવતી ‘નરમ અલગતાવાદી’ કથાને હાંસિયામાં ધકેલી દે છે અને એક નવો રાજકીય વર્ગ ઊભો કરી રહ્યો છે જે કાશ્મીર પર ‘રાષ્ટ્રવાદી’ કથાને આગળ ધપાવી રહ્યો છે. આ વર્ગ માને છે કે કાશ્મીરમાં પાકિસ્તાનની કોઈ ભૂમિકા નથી.
પાકિસ્તાનની સ્થિતિ નબળી છે
હકીકતમાં, પાકિસ્તાનમાં કટોકટીની સ્થિતિને કારણે નવી દિલ્હીની કાશ્મીર નીતિને પણ પ્રોત્સાહન મળી રહ્યું છે. પાકિસ્તાનમાં પ્રવર્તી રહેલી રાજકીય અનિશ્ચિતતાને કારણે ત્યાં અરાજકતાનો માહોલ છે. બીજી તરફ, આર્થિક સંકટ ઇસ્લામાબાદને ઘૂંટણિયે લાવી દીધું છે અને તાજેતરના પૂરને કારણે પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર બની છે. આ કારણોસર છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં વૈશ્વિક સ્તરે પાકિસ્તાનની રાજદ્વારી અને આર્થિક સ્થિતિ બગડી છે. પાકિસ્તાન-તાલિબાનના બગડતા સંબંધો અને તાલિબાન-નવી દિલ્હીના સંબંધોમાં ઉષ્માએ માત્ર પ્રાદેશિક જ નહીં પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ ઈસ્લામાબાદને હાંસિયામાં ધકેલી દીધું છે. આનાથી પાકિસ્તાન બેકફૂટ પર આવી ગયું છે જ્યાં તે શક્તિશાળી ભારત સાથે સંબંધની શરતો નક્કી કરી શકતું નથી.
રાઇઝિંગ ઇન્ડિયા
બીજી તરફ યુક્રેન યુદ્ધ અને વૈશ્વિક ઉર્જા કટોકટીએ ભારતને પોતાનો દાવો કરવાની તક પૂરી પાડી છે. એક સમય હતો જ્યારે પશ્ચિમી દેશો ભારતીય રાજદ્વારીઓને માનવાધિકારના મુદ્દાઓ પર શીખવતા હતા, પરંતુ હવે રમતમાં વળાંક આવ્યો છે અને ભારત વિશ્વને આ પાઠ આપી રહ્યું છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં ભારતની વિદેશ નીતિએ આક્રમક વળાંક લીધો છે. પશ્ચિમી દેશો હવે નવી દિલ્હી સાથે સંબંધની શરતો નક્કી કરી શકશે નહીં. વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકર ભારતની વિદેશ નીતિમાં એક નવી વાર્તા બનાવી રહ્યા છે અને ભારત તેના પશ્ચિમી સાથીઓ સાથે સમાન ભાગીદારો તરીકે વર્તે છે.
વાત કરવાનો સમય છે
ભલે ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે પાકિસ્તાન સાથે વાતચીતનો ઇનકાર કર્યો હોય, પરંતુ કાશ્મીર મુદ્દો, જેને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા આંતરરાષ્ટ્રીય વિવાદ તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે, તેનું અસ્તિત્વ સમાપ્ત થશે નહીં. તેનાથી વિપરીત, ભારતે પશ્ચિમી સાથીઓને વિનંતી કરવી જોઈએ, જેઓ ચીનના મુદ્દે ભારતનું સમર્થન ઈચ્છે છે, તેઓ પાકિસ્તાનને કાશ્મીર પર દ્વિપક્ષીય મંત્રણા કરવા દબાણ કરે. જો આમ થશે તો ભારત પોતાની શરતો પર ઈસ્લામાબાદ સાથે વાતચીત કરી શકશે.
અફઘાનિસ્તાનમાં બદલાતી પરિસ્થિતિ અને તાલિબાન અને તેમની સહાયક સંસ્થાઓ કાશ્મીરમાં ફેલાઈ જવાની સંભાવનાને જોતા પાકિસ્તાન સાથે વાતચીત કરવી ભારત માટે સમજદારીભર્યું રહેશે. પહેલેથી જ કાશ્મીરમાં વિદેશી આતંકવાદીઓની સંખ્યા 70 ટકાને વટાવી ગઈ છે. હાલમાં અહીં કાર્યરત 200 આતંકવાદીઓમાંથી માત્ર 30 ટકા જ સ્થાનિક લોકો છે.
ચૂંટણીને કારણે વાટાઘાટો શક્ય નથી
ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચે ટૂંક સમયમાં મંત્રણા થાય તેવી કોઈ શક્યતા નથી. ભાજપની આગેવાની હેઠળની કેન્દ્ર સરકારની આક્રમક રાષ્ટ્રીય નીતિ અને ચૂંટણી દરમિયાન પાકિસ્તાન અને આતંકવાદને મુદ્દો બનાવવાના ભગવા પક્ષના વલણને કારણે, 2024ની સામાન્ય ચૂંટણીઓ આવવાની હોવાથી ભારત-પાક વાટાઘાટો સફળ થવાની શક્યતા નથી.
