સિગારેટ(Cigarettes) છોડવી કેમ એટલી મુશ્કેલ છે? સિગારેટ પીનારાઓ તેનાથી કેમ દૂર રહી શકતા નથી? વૈજ્ઞાનિકોએ જુદા જુદા સંશોધનમાં પ્રશ્નનો જવાબ સમજવાનો પ્રયાસ કર્યો. ઓસ્ટ્રેલિયામાં એક અભ્યાસ કહે છે કે 60 થી 75 ટકા લોકો ધૂમ્રપાન છોડ્યાના 6 મહિનાની અંદર ફરી શરૂ કરે છે. તેનું કારણ વ્યસન છે, જે સિગારેટ પીનારાઓને એવી રીતે લઈ જાય છે કે તેને છોડવું તેમના માટે મુશ્કેલ બની જાય છે.
એવું બિલકુલ નથી કે ધૂમ્રપાન છોડવું અશક્ય છે, પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે તે છોડવું કેમ મુશ્કેલ બની જાય છે અને વિજ્ઞાન શું કહે છે.
આ પણ વાંચો :AIIMSમાં ધૂમ્રપાન પર પ્રતિબંધ, જો આ નિયમનું ઉલ્લંઘન કરશો તો ચુકવવો પડશે દંડ
સિગારેટના વ્યસન પાછળ વિજ્ઞાનનો ફંડા છે. વાસ્તવમાં, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ સિગારેટ પીવે છે, ત્યારે તેમાં રહેલું તમાકુ બળી જાય છે. તમાકુ બાળવાથી નિકોટિન બહાર આવે છે. આ નિકોટિન સિગારેટ પીનારના લોહી દ્વારા ફેફસામાં પહોંચે છે. નિકોટિન મગજ સુધી પહોંચે છે અને મગજમાં હાજર નિકોટિનિક એસિટિલકોલાઇન રીસેપ્ટરને સક્રિય કરે છે.
સક્રિય રીસેપ્ટર્સ ન્યુરોટ્રાન્સમીટર ડોપામાઇનને મુક્ત કરે છે. તેની અસર મગજના ચોક્કસ ભાગ પર પડે છે. આ ડોપામાઇન ધીમે ધીમે સિગારેટનું વ્યસન વધારે છે. તે પણ એક પ્રકારનું હોર્મોન છે. જ્યારે પણ સિગારેટ પીધા પછી શરીરમાં ડોપામાઈન નીકળે છે ત્યારે તે વ્યક્તિ એક અલગ જ પ્રકારની ખુશી અનુભવે છે. આનંદની આ લાગણી જ તેને વારંવાર આવું કરવાનું કહે છે. સિગારેટ દ્વારા, વ્યક્તિ વારંવાર તે જ અનુભવવા માંગે છે. તેથી જ ધીમે ધીમે તેને સિગારેટ પીવાની લત લાગી જાય છે.
જ્યારે પણ વ્યક્તિ ધૂમ્રપાન છોડવા માંગે છે, ત્યારે સિગારેટની સાંકળ અને તેમાંથી તેને મળતી ખુશીની અનુભૂતિ એક ચેઇન જેવી છે, જો તેને ન પીવામાં આવે તો માણસ એ લાગણી અનુભવતો નથી, ક્યારેક દિમાગ સરખું કામ નથી કરતું, એવું પણ ફિલ થાય પરિણામે,આ જ કારણ છે કે તે વ્યક્તિ માટે ધૂમ્રપાન છોડવું મુશ્કેલ બની જાય છે.
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) કહે છે કે વિશ્વભરમાં મૃત્યુ માટે ઘણા મુખ્ય કારણો જવાબદાર છે, જેમાંથી ધૂમ્રપાન મુખ્ય પરિબળ છે. વિશ્વભરમાં 14 ટકા મૃત્યુ માટે ધૂમ્રપાન અને તેનાથી સંબંધિત રોગો જવાબદાર છે. ભૂતકાળના કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે સિગારેટ પીવાનું વિશ્વમાં એક વલણ બની ગયું છે, જેનો વ્યાપ વધી રહ્યો છે.
વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે આને બે રીતે રોકી શકાય છે. પહેલું પોતાનાથી દૂર રહીને હિંમત ભેગી કરીને અને બીજું શિસ્તબદ્ધ બનીને. જો કે, એવી ઘણી ઉપચાર પદ્ધતિઓ છે જે નિકોટિન લેવાની ઇચ્છાને ઘટાડવા માટે કામ કરે છે. તે ઉપચારો દ્વારા, દર્દીને નિકોટિન માટે રિપ્લેસમેન્ટ આપવામાં આવે છે. જેમ કે ગમ અને ઇન્હેલર. આ સિવાય કેટલીક દવાઓ એવી છે જે આ વ્યસન ઘટાડવાનું કામ કરે છે.
નોંધ :આ લેખ માત્ર જાણકારી માટે છે.સ્વાસ્થ્ય સંબંધીત કંઇ પણ અનુસરતા પહેલા આપ આપના તબીબ અથવા તજજ્ઞોની સલાહ ખાસ લેવી.