ચોમાસાંની ઋતુમાં પશુઓની દેખભાળ કેવી રીતે કરી શકાય ? જાણો બીમારી, લક્ષણ અને બચાવની રીત
ચોમાસામાં પ્રાણીઓ વિવિધ રોગોનો ભોગ બને છે. તેથી, વરસાદની ઋતુમાં પ્રાણીઓની જાળવણી માટે વિશેષ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. તેથી, પ્રાણીઓના માલિકોએ ધ્યાન આપવું જોઈએ કે તેમના કોઈપણ પ્રાણી કોઈપણ રોગથી પીડિત છે કે કેમ.
વરસાદની ઋતુમાં ચારેબાજુ હરિયાળી જોવા મળે છે. આ સ્થિતિમાં પ્રાણીઓ (Animal) પણ નવા ઘાસનો આનંદ માણે છે. પરંતુ ઋતુમાં ઘણા રોગો પણ આવે છે. જેના કારણે અનેક વખત પશુઓના મોત પણ થાય છે. કેટલીકવાર તેમના સ્વાસ્થ્યને અસર થાય છે. દૂધ આપતી ગાયનું દૂધ ઓછું થાય છે. આવી સ્થિતિમાં આ મોસમમાં આપણે આપણા પશુઓની વિશેષ કાળજી લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
ચોમાસામાં પ્રાણીઓ વિવિધ રોગોનો ભોગ બને છે. તેથી, વરસાદની ઋતુમાં પ્રાણીઓની જાળવણી માટે વિશેષ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. તેથી, પ્રાણીઓના માલિકોએ ધ્યાન આપવું જોઈએ કે તેમના કોઈપણ પ્રાણી કોઈપણ રોગથી પીડિત છે કે નહીં ? પશુપાલકોએ સમયાંતરે કાળજી લેવી જોઈએ કે પ્રાણી કોઈ રોગથી પીડિત છે કે નહીં. ચોમાસાની ઋતુમાં થનારી બીમારી પગ અને મોઢાના રોગ (Foot and Mouth Disease) વરસાદની ઋતુમાં સામાન્ય રીતે પ્રાણીઓના મોં અને પગમાં જોવા મળે છે. તેને પગ અને મોઢાનો રોગ કહેવામાં આવે છે. આ રોગ ગાય, ભેંસ, ઘેટા, બકરી, ડુક્કર વગેરે ઘરેલુ પ્રાણીઓ અને હરણ વગેરેમાં થાય છે. આ રોગ ખૂબ જ ચેપી છે.
બીમારીના લક્ષણો મોં અને પગના રોગોમાં પ્રાણીઓની જીભ, નાક અને હોઠ પર મોંમાં અલ્સર હોય છે. જેનાથી તેમને ખાવાનું મુશ્કેલ બને છે. આ સિવાય તેના બંને પગની ઘૂંટી વચ્ચે પગમાં ઘા છે. જેઓ પછીથી તે ફાટી જાય છે. ચાલવું મુશ્કેલ થઇ જાય છે. લંગડાઈને ચાલે છે. આ સાથે તેઓ પીડાદાયક અલ્સર રોગથી પીડાય છે. આ રોગમાં, પ્રાણીના મોંમાંથી ફીણવાળું લાળ ટપકતું હોય છે. આ દરમિયાન તેમને વધારે તાવ આવે છે, જેના કારણે તેઓ ખાવાનું બંધ કરે છે અને દૂધ પણ ઓછું કરે છે.
ચેપ કેવી રીતે થાય છે? પગ અને મોઢાનોનો રોગ ખૂબ જ ચેપી છે, જે જ્યારે પ્રાણીઓ એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ જાય છે ત્યારે ફેલાય છે. આને લીધે, તંદુરસ્ત પ્રાણીઓમાં બીમાર પ્રાણીઓથી પણ ચેપ લગાવે છે.
આ રોગને રોકવાની રીત આ રોગના ફેલાવાને રોકવા માટે, અસરગ્રસ્ત પ્રાણીઓને અન્ય પ્રાણીઓથી દૂર રાખવું જોઈએ. આ સાથે, તે વિસ્તારોમાં જ્યાં આ રોગની અસર હોય છે, તે વિસ્તારોમાં પ્રાણી ખરીદવું જોઈએ નહીં. જો તમે ઘરમાં કોઈ નવું પ્રાણી ખરીદે છે. તો પછી તેને 21 દિવસ સુધી અન્ય પ્રાણીઓથી દૂર રાખવું જોઈએ.
ઇલાજ રોગ મોં અને પગ જેવા બીમાર પ્રાણીના અસરગ્રસ્ત ભાગોને એક ટકા પોટેશિયમ પરમેંગેનેટ દ્રાવણથી ધોવા જોઈએ. પ્રાણીઓની જીભ પર બોરિક એસિડ ગ્લિસરિનની પેસ્ટ લગાવવી જોઈએ. આ ઉપરાંત, દર છ મહિને પ્રાણીઓને એફએમડી રસી આપવી જોઈએ.
બ્લેક ક્વાર્ટર બ્લેક ક્વાર્ટર પશુઓનો જીવલેણ રોગ છે. તે ખૂબ જ ઝડપથી ફેલાય છે. તે વાયરસથી થાય છે. ભેંસ, ઘેટાં અને બકરા પણ આ રોગથી પ્રભાવિત છે. 6-24 મહિનાની ઉંમરનાં પ્રાણીઓ જલ્દીથી તેનો શિકાર બને છે. આ રોગ સામાન્ય રીતે વરસાદની ઋતુમાં થાય છે.
બ્લેક ક્વાર્ટરના લક્ષણો બ્લેક ક્વાર્ટરથી પીડિત પ્રાણીઓમાં ભૂખની ખોટ છે. તેમજ તેમને તાવ છે. ખોરાક ન ખાવાને લીધે, તેઓ જલ્દી નબળા થઈ જાય છે. આ ઉપરાંત, તેમની નાડી અને હાર્ટ રેટ વધે છે. આ સિવાય તેમને શ્વાસ લેવામાં પણ તકલીફ છે.
બ્લેક ક્વાર્ટરથી કેવી રીતે ટાળવું જો તમારા પ્રાણીને આ રોગ થયો છે, તો પછી શરૂઆતમાં તેને નિયંત્રિત કરી શકાય છે. આ માટે, તમારે તાત્કાલિક પશુપાલન વિભાગના અધિકારી અથવા પશુપાલન કેન્દ્રનો સંપર્ક કરવો પડશે.
રિન્ડરપેસ્ટ સામાન્ય રીતે આ રિન્ડરપેસ્ટ રોગ પ્રાણીમાં થાય છે. તે એકદમ ચેપી અને વાયરલ રોગ છે. ક્રોસ બ્રીડ અને નાના પશુઓ આ રોગથી વધુ પ્રભાવિત થાય છે.
આ રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે રિન્ડરપેસ્ટ શ્વાસ દ્વારા ફેલાય છે. આ સિવાય તે દૂષિત ફીડ અને પાણી પીવાથી થાય છે.
રિન્ડરપેસ્ટના લક્ષણો જ્યારે રિન્ડરપેસ્ટ રોગથી ચેપ લાગે છે. તેનાથી દૂધનું ઉત્પાદન ઘટાડે છે અને ભૂખ પણ લાગતી નથી છે. તાવ ત્રણ દિવસ સુધી ચાલે છે. પ્રાણીઓના નાકમાં વહેતું નાક અને પેટનો દુખાવો હોય છે.
રિન્ડરપેસ્ટ સામે રક્ષણ આ રોગથી બચવા માટે, સૌ પ્રથમ સ્વસ્થ પ્રાણીઓને ચેપગ્રસ્ત પ્રાણીઓથી અલગ રાખવું જોઈએ.
આ પણ વાંચો : હિન્દુસ્તાનમાં જ નહીં પરંતુ વિદેશોમાં પણ છે થાય છે કાળા જાદુ, આ દેશમાં છે સૌથી વધુ ચલણ
