સરકારનું વહી-ખાતું: 1 રૂપિયાની કમાણીમાં કેટલો ખર્ચ અને કેટલું દેવું? વાંચો Union Budget નું ગણિત
Union Budget 2023: છેલ્લા બજેટમાં સરકારનું ધ્યાન macro-economy સ્તરના વિકાસની સાથે માઈક્રો-ઈકોનોમી સ્તરના સમાવેશી કલ્યાણ પર હતું. કેન્દ્રીય બજેટમાં સરકારે એ વાતનું પણ ધ્યાન રાખવાનું છે કે દેશના નાગરિકો તેમની પ્રાથમિક જરૂરિયાતો જેમ કે અન્ન, કપડા અને રહેઠાણને પૂર્ણ કરી શકે.
Union Budget 2023: નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ મોદી સરકારના બીજા કાર્યકાળનું છેલ્લું પૂર્ણ બજેટ રજૂ કરશે. દેશની જનતાને આ બજેટ પાસેથી ટેક્સ મુક્તિ સહિત ઘણી અપેક્ષાઓ છે. નાણામંત્રીએ થોડા દિવસો પહેલા એક કાર્યક્રમમાં કહ્યું હતું કે સરકાર મધ્યમ વર્ગ પરના દબાણને સમજે છે અને તેમના ભલા માટે કામ કરવાનું ચાલુ રાખશે.
નાણાકીય વર્ષ 2023-24નું બજેટ રજૂ કરતાં પહેલાં ચાલો જૂના બજેટની ખાસિયતો પર એક નજર કરીએ. સરકારે એપ્રિલ 2022થી માર્ચ 2023 સુધી 39.44 લાખ કરોડ રૂપિયાનું બજેટ ખર્ચ કરવાનો અંદાજ મૂક્યો હતો.
આવક અને ખર્ચનું નિવેદન
બજેટ એ સરકારની કમાણી અને ખર્ચની વિગતો છે. આમાં સરકાર જણાવે છે કે તે ક્યાંથી પૈસા કમાશે અને ક્યાં ખર્ચ કરશે. સરકાર ટેક્સ અને ડ્યુટીમાંથી કમાય છે. જ્યારે, તેનો ખર્ચ યોજનાઓ, રાજ્યોને આપવા, સબસિડી આપવા, પેન્શન અને સંરક્ષણ વગેરે પર ખર્ચવામાં આવે છે. આ તફાવતને દૂર કરવા માટે સરકાર લોન લે છે. 2022-23ના સામાન્ય બજેટમાં સરકારે ખર્ચ અને દેવાની વિગતો આપી હતી.
1 રૂપિયામાંથી 35 પૈસા ઉછીના લેવામાં આવે છે
2022-23ના બજેટ દસ્તાવેજ અનુસાર સરકાર દ્વારા કમાયેલા એક રૂપિયામાંથી 35 પૈસા ઉધાર લેવામાં આવે છે. જ્યારે, તેના 20 પૈસા વ્યાજની ચૂકવણીમાં જાય છે. સરકારની આવકમાં 15 પૈસા સામાન્ય માણસની આવકવેરા છે. આ સિવાય સરકારને કોર્પોરેશન ટેક્સમાંથી 15 પૈસાની આવક થાય છે. 7 પૈસા એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાંથી મળે છે. કસ્ટમ ડ્યુટી 5 પૈસા અને નોન ટેક્સ રેવન્યુ 5 પૈસા કમાય છે. સરકારને જીએસટીમાંથી 16 પૈસાની કમાણી થાય છે. મૂડી રસીદમાંથી 2 પૈસાની આવક છે.
સરકાર ક્યાં ખર્ચ કરે છે
કેન્દ્રની યોજનાઓ પર સરકાર 15 પૈસા ખર્ચે છે. 10 પૈસા નાણાપંચને જાય છે. 17 પૈસા એ રાજ્યોનો હિસ્સો છે. 20 પૈસા વ્યાજ ચૂકવવા તરફ જાય છે. સંરક્ષણ ખર્ચ 8 પૈસા. સરકાર સબસિડી પાછળ 8 પૈસા ખર્ચે છે. 9 પૈસા કેન્દ્રિય પ્રાયોજિત યોજનાઓ પર, 4 પૈસા પેન્શન પર અને 9 પૈસા અન્ય ખર્ચ તરીકે જાય છે. આ રીતે સરકારે ગયા બજેટમાં તેના ખર્ચ અને આવકનો હિસાબ આપ્યો હતો.
ડિસઈન્વેસ્ટમેન્ટ ટાર્ગેટમાં ઘટાડો થઈ શકે છે
ગયા બજેટમાં સરકારે ચાલુ નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટે 65,000 કરોડ રૂપિયાનું ડિસઈન્વેસ્ટમેન્ટ લક્ષ્ય નક્કી કર્યું હતું. પરંતુ સરકાર તેનો લક્ષ્યાંક હાંસલ કરી શકી નથી. BPCLનું સૂચિત વેચાણ સાકાર થઈ શક્યું નથી. સરકારને પણ ભારતીય જીવન વીમા નિગમ (LIC) પાસેથી અપેક્ષા કરતાં ઓછી આવક મળી છે. IDBI બેંકનું વેચાણ પણ જૂન 2023 સુધીમાં થવાની ધારણા છે. આવી સ્થિતિમાં સરકાર ચાલુ નાણાકીય વર્ષની સરખામણીએ 2023-24માં ડિસઈન્વેસ્ટમેન્ટનો લક્ષ્યાંક ઓછો રાખી શકે છે.
Published On - 12:52 pm, Fri, 27 January 23