Women Health : પોસ્ટમેનોપોઝ શું છે, શા માટે સ્ત્રીઓને તેમાં રોગોનું જોખમ સૌથી વધુ હોય છે?
Post menopause : અમેરિકન હાર્ટ એસોસિએશનના જણાવ્યા અનુસાર પોસ્ટમેનોપોઝલ મહિલાઓમાં હૃદય રોગનું જોખમ વધી જાય છે. પોસ્ટમેનોપોઝ એ મેનોપોઝ પછીનો તબક્કો છે. આ અવસ્થામાં મહિલાઓને પીરિયડ્સ નથી આવતા, આ હોર્મોન્સના ઓછું લેવલ હોવાના કારણે થાય છે.
મેનોપોઝ એ કુદરતી પ્રક્રિયા છે જે સ્ત્રીઓમાં થાય છે. જ્યારે પીરિયડ્સ આવવાનું બંધ થાય છે ત્યારે આવું થાય છે. જ્યારે સતત 10 થી 12 મહિના સુધી કોઈ પીરિયડ્સ ન હોય, ત્યારે તે પ્રક્રિયાને મેનોપોઝ કહેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે મેનોપોઝ 50 વર્ષની ઉંમર પછી થાય છે. આ સમયગાળા દરમિયાન,અંડાશયમાં એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન્સનું સ્તર ઘટવા લાગે છે.
હોર્મોનલ સ્તર નોંધપાત્ર રીતે ઘટવાને કારણે પીરિયડ્સ બંધ થાય છે. મેનોપોઝ પછી ગર્ભાવસ્થા પણ મુશ્કેલ બની જાય છે. પરંતુ સ્ત્રીઓને મેનોપોઝ પછી જીવનમાં ઘણી બીમારીઓનો સામનો કરવો પડે છે. મેનોપોઝ પછીના સમયને મેડિકલ ભાષામાં 'પોસ્ટમેનોપોઝ' કહેવામાં આવે છે.
નિષ્ણાતો કહે છે કે મેનોપોઝના ત્રણ તબક્કા હોય છે. આમાંનો પ્રથમ તબક્કો પેરીમેનોપોઝ છે, જે મેનોપોઝના લગભગ 10 વર્ષ પહેલા શરૂ થઈ શકે છે. આ અવસ્થામાં સ્ત્રીના શરીરમાં હોર્મોન્સનું સ્તર ઘટવા લાગે છે. તે સામાન્ય રીતે 40 વર્ષની આસપાસ શરૂ થાય છે. બીજા તબક્કાને મેનોપોઝ કહેવામાં આવે છે. આમાં પીરિયડ્સ સંપૂર્ણપણે બંધ થઈ જાય છે. આ તબક્કામાં અંડાશયમાં કોઈ ઇંડા બનતા નથી અને તેથી સામાન્ય રીતે ગર્ભાવતી થઈ શકતી નથી. ત્રીજો અને અંતિમ તબક્કો પોસ્ટમેનોપોઝ છે, જે મેનોપોઝ પછીનો સમય છે.
અમેરિકન હાર્ટ એસોસિએશનના જણાવ્યા અનુસાર પોસ્ટમેનોપોઝલ મહિલાઓમાં હૃદય રોગનું જોખમ વધી જાય છે. આનું કારણ એ છે કે શરીરમાં એસ્ટ્રોજનનું લેવલ ઘટે છે. હોર્મોન્સની આ ઉણપ અન્ય ઘણી બીમારીઓનું કારણ પણ બને છે. લક્ષણો શું છે? : ગરમી અનુભવાય છે, જેને હોટ ફ્લૅશ કહેવાય છે. ઊંઘમાં મુશ્કેલી આવે છે. ચીડિયાપણું રહે છે. પોસ્ટમેનોપોઝના લક્ષણોમાં સ્ટ્રેસનો પણ સમાવેશ થાય છે. મેનોપોઝ વિશે આ વાત સાચી નથી કે મેનોપોઝ સામાન્ય રીતે 45 થી 55 વર્ષની વય વચ્ચે શરૂ થાય છે, પરંતુ આ દરેક સ્ત્રીમાં બદલાઈ શકે છે.
મેનોપોઝ થોડાં સમય માટે રહે છે? : મેનોપોઝ એક ક્ષણમાં સમાપ્ત થતું નથી. તેના લક્ષણો ઘણા વર્ષો સુધી ચાલુ રહી શકે છે. ખાસ કરીને પેરીમેનોપોઝ અને પોસ્ટમેનોપોઝ. દરેક મહિલામાં મેનોપોઝના લક્ષણો દેખાય તે જરુરી નથી. મેનોપોઝનો અનુભવ વ્યક્તિ-વ્યક્તિ પર નિર્ભર કરે છે.