એક્સપ્રેસ વે, નેશનલ હાઈવે, સ્ટેટ હાઈવે પર અકસ્માતમાં મૃત્યું થાય તો કેટલુ વળતર મળે ? કોણ આપે ? કેવી રીતે દાવો કરવો ?

એક સામાન્ય પરિવારનો સભ્ય, પરિવારનો એકમાત્ર કમાનાર વ્યક્તિ, હંમેશની જેમ કામ પર ગયો હોય પરંતુ રસ્તામાં માર્ગ અકસ્માત થાય, અને તરત જ તેનું મૃત્યુ થાય એ દુઃખદ વાત કહેવાય. મૃતક પાસે કોઈ જીવન વીમો નહોતો, કે પરિવારને કાનૂની લડાઈ લડવાનો કોઈ અનુભવ કે આર્થિક સ્થિતિ પણ નહોય. આવા સંજોગોમાં એક પ્રશ્ન ઉભો થાય કે, શું મૃતકના પરિવારને હવે કોઈ આર્થિક કે નાણાકીય સહાય મળી શકે ખરી ? જો હા, તો ભારતમાં એવા કયા કાયદા અને યોજનાઓ છે, જે માર્ગ અકસ્માતનો ભોગ બનેલા પરિવારોને મદદ કરે છે. જેમના પરિવારો આવી કેટલીક સુવિધાઓનો લાભ લઈ શકે છે.

ભારતમાં માર્ગ અકસ્માતનો ભોગ બનેલા પીડિતો અને તેમના પરિવારોને મદદ કરવા માટે કાયદામાં સતત સુધારાઓ થઈ રહ્યા છે. 1988ના મોટર વાહન અધિનિયમથી લઈને 2016ના સુધારા સુધી, અને પછી 20222ની સોલેટિયમ યોજના સુધી, અકસ્માત પીડિતોના પરિવારોને સમયસર ન્યાય અને નાણાકીય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે વળતર રકમ અને પ્રક્રિયામાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે.

1988ના મૂળ કાયદા હેઠળ, ગંભીર ઇજાઓ માટે વળતર રૂપિયા 12,000 અને આકસ્મિક મૃત્યુ માટે રૂપિયા 25,000 હતું. આ રકમ અકસ્માત પીડિતોને મદદ કરવા માટે બનાવવામાં આવી હતી, પરંતુ સમય જતાં, તે આર્થિક રીતે અપૂરતી સાબિત થવા લાગી. ત્યારબાદ, મોટર વાહન (સુધારા) બિલ, 2016 દ્વારા વળતર રકમ વધારવા અને અકસ્માત પીડિતોને વધુ સારી સહાય પૂરી પાડવાના ઉદ્દેશ્યથી કાયદામાં સુધારો કરવામાં આવ્યો. જોકે, સુધારા પછી પણ, વળતર રકમમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો નથી.

જોકે, તાજેતરમાં, 2022ની નવી સોલેટિયમ યોજના હેઠળ, સરકારે હિટ-એન્ડ-રન કેસના પીડિતોને વધુ સારી નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવા માટે એક નવી સોલેટિયમ યોજના લાગુ કરી. આ યોજના હેઠળ, ગંભીર ઇજાઓ માટે વળતર રૂપિયા 50,000 અને મૃત્યુ માટે રૂપિયા 200,000 નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.

સરકારી અને બિન-સરકારી સહાય

• વકીલને વળતર મેળવવાની જરૂર નથી.
• સરકારી કાનૂની સેવા સત્તાવાળાઓ અને NGO મફત કાનૂની સહાય પૂરી પાડે છે.
• સ્પેશિયલ ટ્રિબ્યુનલ (MACT) માર્ગ અકસ્માત વળતરના દાવાઓની ઝડપથી સુનાવણી કરે છે, જેનાથી પીડિત પરિવારને ઝડપી ન્યાય મળે છે.
• પ્રધાનમંત્રી જીવન જ્યોતિ વીમા યોજના સહિત વીમા કવર ઉપલબ્ધ છે.
• લેબર કાર્ડ જેવી અન્ય યોજનાઓ પણ પરિવાર પરનો બોજ ઓછો કરવા માટે સહાય પૂરી પાડી શકે છે.

એક્સપ્રેસવે પર અકસ્માતના કિસ્સામાં, તમે કેન્દ્ર સરકારના મોટર વાહન અકસ્માત ભંડોળ હેઠળ વળતર મેળવી શકો છો, જે હિટ-એન્ડ-રન કેસમાં મૃત્યુ માટે રૂપિયા 2 લાખ અને ગંભીર ઇજા માટે રૂપિયા 50,000 પ્રદાન કરે છે. આ રકમ સીધી પીડિતના બેંક ખાતામાં ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે. વધુમાં, વીમા કવર, પ્રધાનમંત્રી જીવન જ્યોતિ વીમા યોજના અને મજૂર કાર્ડ જેવી અન્ય યોજનાઓમાંથી સહાય મેળવી શકાય છે.

રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો પર માર્ગ અકસ્માતના કિસ્સામાં, મોટર વાહન કાયદા હેઠળ વળતર ઉપલબ્ધ છે, જ્યાં સરકાર મૃતકના પરિવારને રૂપિયા 2 લાખ અને ગંભીર ઈજા માટે રૂપિયા 50,000 પ્રદાન કરે છે. આ વળતર વીમાદાતા અથવા વાહનના માલિક પાસેથી વસૂલવામાં આવે છે. વધુમાં, ઘાયલોને વીમા કંપનીઓ તરફથી રોકડ રહિત સારવાર અને વળતર મળે છે.

હિટ એન્ડ રન કેસોમાં મૃત્યું

તાજેતરમાં, 2022 માટે નવી ‘સોલેસિયમ યોજના’ હેઠળ, સરકારે હિટ-એન્ડ-રન કેસોના પીડિતોને વધુ સારી નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવા માટે એક નવી સોલેસિયમ યોજના લાગુ કરી છે. આ યોજના હેઠળ, ગંભીર ઈજાઓ માટે વળતર રૂપિયા 50,000 અને મૃત્યુ માટે રૂપિયા 200,000 નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.

મોટર વાહન કાયદો, 1988, ભારતમાં માર્ગ અકસ્માતના કેસોનું સંચાલન કરે છે. આ કાયદો અકસ્માતોમાં જીવ ગુમાવનારા અથવા ઘાયલ થયેલા લોકોને વળતર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. આ કાયદાની કલમ 163એ અને 166 ખાસ કરીને વળતરના દાવાઓ માટે બનાવવામાં આવી છે, અને તેમાં સમયાંતરે ફેરફારો થયા છે.

કલમ 163એ નો-ફોલ્ટ ક્લેમ

આ કલમ હેઠળ, દોષ સાબિત કરવો જરૂરી નથી. જો કોઈ અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામે છે, તો તેમના પરિવારને વળતર મળી શકે છે, ભલે અકસ્માતનું કારણ અસ્પષ્ટ હોય. આ પ્રક્રિયા ઝડપી અને સરળ છે, જે ગરીબ અથવા અભણ પરિવારો માટે વધુ ફાયદાકારક બનાવે છે. કલમ 166 – દોષ સાબિત થવો જોઈએ આ કલમ હેઠળ વળતર ફક્ત ત્યારે જ ઉપલબ્ધ છે જો તે સાબિત થાય કે અકસ્માત બીજા પક્ષની ભૂલને કારણે થયો હતો. તૃતીય-પક્ષ વીમો: જરૂરી. ભારતમાં દરેક વાહન માટે તૃતીય-પક્ષ વીમો ફરજિયાત છે. આનો ફાયદો એ છે કે જો કોઈ વાહન અન્ય વ્યક્તિને ઈજા પહોંચાડે છે અથવા મૃત્યુ પામે છે, તો વીમા કંપની વળતર પૂરું પાડે છે.

ઓટોમોબાઈલ ક્ષેત્રને લગતા તમામ મહત્વના સમાચાર જાણો