Zero Visibility Landing: ફ્લાઇટ્સ કેવી રીતે સુરક્ષિત રીતે ઉતરે છે?

શું તમને ક્યારેય વિચારો આવ્યા છે કે ભારે ધુમ્મસ અથવા શૂન્ય દૃશ્યતા વખતે, જ્યારે પાઇલટને રનવે સ્પષ્ટ દેખાતો નથી, ત્યારે વિમાનને સાચી જગ્યાએ કેવી રીતે નિયંત્રિત કરી બ્રેક લગાવવામાં આવે છે? ચાલો, તેની પાછળની આધુનિક ટેકનોલોજી અને પ્રક્રિયા વિશે જાણીએ.

Flight Cancel or Land? What Happens in Dense Fog at AirportsImage Credit source: AI

Sachin Agrawal | Updated on: Dec 20, 2025 | 4:23 PM

દિલ્હીનું ઇન્દિરા ગાંધી આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાનમથક ગઈકાલે સફેદ અંધારામાં છવાયું રહ્યું. મધ્યરાત્રિથી ધુમ્મસની ગાઢ ચાદર છવાઈ ગઈ હતી, જેના કારણે લગભગ 160 વિમાનોના ઉડાન માર્ગો સ્થગિત કરવામાં આવ્યા હતા. પરિસ્થિતિ એવી હતી કે ચાર આંતરરાષ્ટ્રીય ઉડાન સહિત સ્થાનિક વિમાનોની લાંબી લાઇન રનવેને બદલે પાર્કિંગ લોટમાં ફસાઈ ગઈ હતી, અને મુસાફરોની આશા ધુમ્મસમાં ક્યાંક ખોવાઈ ગઈ, આવી સ્થિતિમાં શૂન્ય દૃશ્યતામાં ઉડતી ફ્લાઇટ્સ રનવે પર સુરક્ષિત રીતે કેવી રીતે ઉતરે છે તે જાણવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.

કઈ ટેકનોલોજી વિમાનને રનવે પર ઉતરવામા મદદ કરે છે?

હજારો ફૂટ ઉપર ઉડતા વિમાન માટે રનવે શોધવો એ કોઈ ચમત્કારથી ઓછું નથી લાગતું. જ્યારે આખા શહેરને ધુમ્મસની જાડી ચાદર છવાઈ જાય છે, ત્યારે સામાન્ય લોકો રસ્તા પર વાહન ચલાવવામાં અચકાય છે, પરંતુ એક પાયલોટ ધુમ્મસને વીંધીને રનવે પર ઉતારવાની તૈયારી કરે છે, સેંકડો મુસાફરોના જીવ જોખમમાં મૂકે છે. આ કોઈ જાદુ નથી, પરંતુ ‘CAT-III’ તરીકે ઓળખાતા વિજ્ઞાન અને જુસ્સાનું મિશ્રણ છે. પાયલોટ જોયા વિના રનવે પર પોતાના ટાયર કેવી રીતે સચોટ રીતે મૂકે છે?

CAT III શું છે?

CAT III એ એક ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ લેન્ડિંગ સિસ્ટમ (ILS) છે જે અત્યંત ઓછી દૃશ્યતા સ્થિતિમાં વિમાનના ઉતરાણમાં મદદ કરે છે, જે વિમાનના રનવે સંરેખણ અને ગ્લાઇડ પાથ અંગે પાઇલટ્સને જમીન-આધારિત રેડિયો નેવિગેશન પ્રદાન કરે છે. આ સિસ્ટમ બે રેડિયો બીમનો ઉપયોગ કરે છે જે ઉતરાણ દરમિયાન આડી અને ઊભી સહાય પૂરી પાડે છે.

CAT III A સિસ્ટમ વિમાનને ઓછામાં ઓછા 200 મીટરની રનવે વિઝ્યુઅલ રેન્જ (RVR) સાથે ઉતરાણ કરવાની મંજૂરી આપે છે. CAT III B સિસ્ટમ વિમાનને 200 મીટરથી ઓછા પરંતુ 50 મીટરથી ઓછા નહીં RVR સાથે ઉતરાણ કરવાની મંજૂરી આપે છે, જ્યારે CAT III C સિસ્ટમ શૂન્ય દૃશ્યતાની સ્થિતિમાં પણ વિમાનને ઉતરાણ કરવાની મંજૂરી આપે છે. આ પરિસ્થિતિઓમાં હિમવર્ષા, વરસાદ અથવા, દિલ્હીના કિસ્સામાં, ધુમ્મસનો સમાવેશ થાય છે.

આડી અને ઊભી માર્ગદર્શન ઉપરાંત, CAT III અભિગમ માર્ગ અને ટચડાઉન ઝોન વિશે પણ માહિતી પ્રદાન કરે છે. તે રનવેના બાકીના અંતર, ફ્લેપ્સ ક્યારે ગોઠવવા અને બ્રેક્સ ક્યારે લગાવવા તે અંગે માર્ગદર્શન પણ પૂરું પાડે છે.

CAT II સિસ્ટમ જ્યારે રનવે વિઝ્યુઅલ ડિસ્ટન્સ (RVR) 350 મીટરથી ઓછું હોય ત્યારે એરક્રાફ્ટ માર્ગદર્શન પૂરું પાડે છે, જ્યારે RVR 550 મીટરથી વધુ હોય ત્યારે CAT I સિસ્ટમ લેન્ડિંગમાં સહાય કરે છે. RVR એ અંતર છે જ્યાં સુધી પાઇલટ રનવે લાઇટ અથવા માર્કર્સ જોઈ શકે છે.

ભારતના કયા એરપોર્ટ CAT III નું પાલન કરે છે?

ભારતમાં છ એરપોર્ટ છે જેના રનવે CAT III B કામગીરી માટે પ્રમાણિત છે – દિલ્હી, મુંબઈ, જયપુર, અમૃતસર, બેંગલુરુ અને કોલકાતા.

CAT III A સિસ્ટમ સૌપ્રથમ 2001 માં દિલ્હીના ઇન્દિરા ગાંધી આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટના રનવે 28 પર સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી અને 2005 માં ₹55 કરોડના ખર્ચે તેને એડવાન્સ્ડ સરફેસ મોશન ગાઇડન્સ એન્ડ કંટ્રોલ સિસ્ટમ (ASMGCS) સાથે CAT III B ILS માં અપગ્રેડ કરવામાં આવી હતી.

એરપોર્ટની CAT શ્રેણીનું પાલન એકમાત્ર પરિબળ નથી, તે શ્રેણી હેઠળ લેન્ડિંગ ફ્લાઇટ સાધનો અને પાઇલટ તાલીમ પર પણ આધાર રાખે છે.

હાલમાં કોઈ પણ ભારતીય એરપોર્ટ CAT III C સુસંગત નથી. આ સિસ્ટમ ન્યૂ યોર્કના જોન એફ. કેનેડી ઇન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ અને લંડનના હીથ્રો એરપોર્ટ પર લાગુ કરવામાં આવી છે.