Kisan Diwas 2021: ખેડૂતોના વિકાસ માટે એક મોટું નેટવર્ક કામ કરે છે, છતાં અન્નદાતાઓ નારાજ છે!
યુવા ખેડૂત અભિરામ ઉરાં કહે છે કે તેમને માત્ર KCC યોજનાનો લાભ મળ્યો છે. પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ યોજનાનો લાભ લેવા માટે ઘણી વખત પ્રયાસ કર્યા છે, પરંતુ આજ સુધી તેમને લાભ મળ્યો નથી. એવું નથી કે આ યોજનાઓનો લાભ મળ્યો નથી. પરંતુ જેઓ જાગૃત ખેડૂતો છે
દર વર્ષે 23 ડિસેમ્બરને ભારતમાં ખેડૂત દિવસ (Kisan Diwas) તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ દેશ ખેડૂતો (Farmers) પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરે છે જેઓ અથાક મહેનત કરે છે અને ભારતના અર્થતંત્રમાં તેમના યોગદાન વિશે જાગૃત બને છે. ઝારખંડની રાજધાની રાંચીમાં સ્થિત બિરસા કૃષિ યુનિવર્સિટીના (Agricultural University) વાઇસ ચાન્સેલર ઓંકારનાથ સિંહે જણાવ્યું હતું કે આપણા દેશની કૃષિ શિક્ષણ પ્રણાલીનું નેટવર્ક વિશ્વના સૌથી મોટા નેટવર્કમાંનું એક છે.
જેમાં 63 રાજ્ય કૃષિ યુનિવર્સિટીઓ સામેલ છે, 04 માન્ય યુનિવર્સિટી છે, 03 કેન્દ્રીય કૃષિ શાળાઓ અને 04 કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓની કૃષિ ફેકલ્ટીનો સમાવેશ થાય છે. આનો અર્થ એ થયો કે જે દેશમાં કૃષિ શિક્ષણ પ્રણાલીનું નેટવર્ક વિશ્વના સૌથી મોટા નેટવર્ક્સ પૈકી એક છે, ત્યાં તમે વિચાર કરી શકો છો કે આટલું મોટું નેટવર્ક ચલાવવા માટે કેટલું મોટું ભંડોળ જરૂરી હશે. આ આખું નેટવર્ક માત્ર એક જ હેતુ પૂરો પાડે છે, દેશમાં કૃષિની સુધારણા અને ખેડૂતોનો વિકાસ. નેટવર્ક મોટું હશે તો સ્વાભાવિક છે કે ઘણા લોકો તેની સાથે પણ જોડાયેલા હશે. જે લોકો આ નેટવર્ક સાથે સંકળાયેલા છે તેઓને સરકારી પગાર મળી રહ્યો છે, પરંતુ સવાલ એ છે કે આ આખું નેટવર્ક કોના માટે કામ કરે છે તેમને શું મળે છે.
કિસાન દિવસ પર એ જાણવું જરૂરી છે કે દેશમાં ખેતી અને ખેડૂતોના વિકાસ માટે આટલા બધા લોકો સાથે મળીને કામ કરી રહ્યા છે, તો પછી ખેતી અને ખેડૂતોનો વિકાસ ક્યાં સુધી થયો છે, કારણ કે એ પણ હકીકત છે કે જો ખેડૂત ઝારખંડમાં પોતાની રીતે કામ કરી રહ્યું છે જો તે એક એકરમાં વાવેલા ડાંગરને MSP પર વેચી શકતો નથી, તો તે વધુમાં વધુ 10 હજાર રૂપિયા બચાવે છે, તે પણ પાંચ મહિનામાં, એટલે કે જો ખેડૂત માત્ર ડાંગરની ખેતી કરે છે તો તેની કમાણી દર મહિને 2000 રૂપિયા છે. આ કૃષિ વિભાગના અધિકારીઓ અને કૃષિ યુનિવર્સિટીના અધિકારીઓની એક દિવસની કમાણી છે અથવા તેનાથી વધુ પણ હોઈ શકે છે.
ખેડૂતોને યોજનાઓનો લાભ મળતો નથી
ઝારખંડની વાત કરવામાં આવે તો રાજ્ય સરકારનો દાવો છે કે ઝારખંડમાં ખેડૂતોની સંખ્યા 58 લાખ છે. આ ખેડૂતોના વિકાસ માટે રાજ્ય કક્ષાએ વિવિધ યોજનાઓ ચલાવવામાં આવી રહી છે. લોન માફીથી લઈને ગ્રાન્ટમાં બિયારણ આપવા જેવી યોજનાઓ ખેડૂતો માટે છે. પરંતુ સવાલ એ છે કે એવા કેટલા ખેડૂતો છે જેમને બિયારણ વિતરણ યોજનાનો લાભ મળે છે.
મંદાર બ્લોકના નાના અને સીમાંત ખેડૂતો સાથે વાત કરતાં જાણવા મળે છે કે મોટાભાગના ખેડૂતો એવા છે કે જેમને આજદિન સુધી ગ્રાન્ટમાં બિયારણ મળ્યું નથી અથવા તો બિયારણ આપવામાં આવે ત્યાં સુધીમાં વાવેતર કરવાનો સમય આવી ગયો છે. ક્ષેત્ર સમાપ્ત થઈ ગયું છે. મોટાભાગના ખેડૂતો ડાંગર વેચી શકતા નથી.
ખેડૂતોને મોટી લોન લેવામાં મુશ્કેલી પડે છે
યુવા ખેડૂત અભિરામ ઉરાં કહે છે કે તેમને માત્ર KCC યોજનાનો લાભ મળ્યો છે. પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ યોજનાનો લાભ લેવા માટે ઘણી વખત પ્રયાસ કર્યા છે, પરંતુ આજ સુધી તેમને લાભ મળ્યો નથી. એવું નથી કે આ યોજનાઓનો લાભ મળ્યો નથી. પરંતુ જેઓ જાગૃત ખેડૂતો છે, સારી ખેતી કરે છે, તેઓને યોજનાઓનો લાભ મળે છે.
ઉદાહરણની વાત કરીએ તો, શેડહાઉસ બનાવવા માટે 25 લાખ રૂપિયાની સ્કીમ આવે છે, જેમાં 18 લાખ 75 હજાર રૂપિયાની ગ્રાન્ટ મળે છે, પરંતુ લોન ખેડૂતે બેંકમાંથી પાસ કરવી પડે છે. તમે સારી રીતે સમજી શકો છો કે એક ખેડૂત માટે બેંકમાંથી 25 લાખ રૂપિયાની લોન લેવી કેટલી મુશ્કેલ છે. આના પર પણ દર વર્ષે શેડના બાંધકામ માટે માત્ર પસંદગીની સંખ્યામાં જ શેડ આપવામાં આવે છે.
ખેડૂતોમાં જાગૃતિનો અભાવ
ઝારખંડમાં ખેડૂતોના વિકાસ માટે બ્લોક સ્તરથી લઈને જિલ્લા અને રાજ્ય સ્તર સુધી અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓની નિમણૂક કરવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત ગામમાં કૃષિમિત્રો છે જે ખેડૂતોને મદદ કરે છે. તેમજ 18 કૃષિ વિકાસ કેન્દ્રો સ્થાપવામાં આવ્યા છે, આ ઉપરાંત ATMA કેન્દ્રો પણ સ્થાપવામાં આવ્યા છે જ્યાંથી ખેડૂતોને આધુનિક ખેતીની તાલીમ આપવામાં આવે છે. OFAJ (ઓર્ગેનિક ફાર્મિંગ ઓથોરિટી ઓફ ઝારખંડ) ની રચના ઓર્ગેનિક ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કરવામાં આવી છે.
આ પછી પણ મોટાભાગના ખેડૂતો રાસાયણિક ખેતી કરી રહ્યા છે. ઓર્ગેનિક ફાર્મિંગ કે નેચરલ ફાર્મિંગના નામે ઉત્પાદન ઘટશે તેવું સ્પષ્ટ કહેવાય છે. જમીન નાની છે, ગુજરાન કેવી રીતે ચાલશે તેની જાગૃતિનો અભાવ છે. નવી પદ્ધતિથી ખેડૂતોમાં પ્રચાર પ્રસાર કરવા માટે પણ ભંડોળ આપવામાં આવે છે, તેમ છતાં ખેડૂતો કેમ જાગૃત નથી.
પ્રયત્નોનો નિષ્ઠાવાન અભાવ
ખેડૂતો અને ખેતીના વિકાસ માટે રચાયેલી સિસ્ટમ સાથે સંકળાયેલા લોકોને સારો પગાર મળે છે, પરંતુ ખેડૂતોને શું મળે છે, બિયારણથી લઈને બજાર સુધી ખેડૂતો સાથે છેતરપિંડી થાય છે. કૃષિ વિભાગ સાથે સંકળાયેલા એક અધિકારી નામ ન આપવાની શરતે કહે છે કે દરેક લોકો ખેડૂતો અને ખેતીના વિકાસની વાત કરે છે, પરંતુ કોઈ નિષ્ઠાવાન પ્રયાસ કરતું નથી. નહિતર આજે આપણા રાજ્યની ખેતીનું ચિત્ર જુદું હોત. આ વર્ષે કૃષિ વિભાગ દ્વારા 36 યોજનાઓ બનાવવામાં આવી હતી, પરંતુ એક મહિના પહેલા સુધી 29 પર કામ પણ શરૂ થયું ન હતું.
આ પણ વાંચો : Pfizer ની ગોળી Paxlovidને અમેરિકામાં મંજૂરી, 12 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના લોકોમાં કોરોનાથી થતા મૃત્યુનું જોખમ