ત્રિયુગી નારાયણ મંદિર : અહિં થયા હતા શિવ-પાર્વતીના વિવાહ, જાણો પૌરાણિક માન્યતા
Triyuginarayan Temple: એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન શંકર અને પાર્વતીના લગ્ન ગુપ્તકાશી સ્થિત ત્રિયુગીનારાયણ મંદિરમાં થયા હતા. આ લગ્નમાં ભગવાન વિષ્ણુએ દેવી પાર્વતીના ભાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી. ભગવાન બ્રહ્માએ પૂજારી બનીને લગ્ન કરાવ્યા.
ઉત્તરાખંડને દેવભૂમિ કહેવામાં આવે છે. અહીં સદીઓ જૂના મંદિરો છે, જેનો ધાર્મિક ગ્રંથોમાં પણ ઉલ્લેખ છે. આજે પણ આ મંદિરો તમામ આફતો પછી પણ અડીખમ જોવા મળે છે. ઉત્તરાખંડમાં ધાર્મિક પર્યટન છે, સાથે જ તેની સંસ્કૃતિને નજીકથી જોવાની અને જાણવાની તક પણ છે. યમુનોત્રી, ગંગોત્રી, કેદારનાથ અને બદ્રીનાથની ગણના ચાર ધામોમાં થાય છે, પરંતુ આ સિવાય પણ એવા ઘણા મંદિરો છે જેની ઘણી ઓળખ છે અને જ્યાં જઈને માનવ જીવન ધન્ય બની જાય છે.
આવું જ એક મંદિર ત્રિયુગી નારાયણ મંદિર છે, જે કેદારનાથ વિસ્તારમાં જ આવેલું છે. જગતગુરુ આદિ શંકરાચાર્યએ આ મંદિરનો શિલાન્યાસ કર્યો હતો. ઉત્તરાખંડના રૂદ્રપ્રયાગ જિલ્લામાં સ્થિત ત્રિયુગી નારાયણ મંદિર વિશે એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન શિવ અને પાર્વતીના લગ્ન અહીં સતયુગમાં થયા હતા.
આ મંદિર ભગવાન વિષ્ણુનું હતું અને તેઓ અહીં વામન અવતારમાં હાજર છે, જેમને સાક્ષી માનીને ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીએ અહીં લગ્ન કર્યા હતા. અહીં મંદિર પરિસરમાં એક ધૂણી સળગતી જોવા મળે છે, જેના વિશે પંડિતોનું કહેવું છે કે આ ધૂણી એ અગ્નિ છે જેની આસપાસ ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતી ફેરા ફર્યા હતા, કારણ કે ત્રણ યુગો (સતયુગ, ત્રેતા, દ્વાપર) થી તે સતત સળગી રહી છે, એટલા માટે આ મંદિરનું નામ ત્રિયુગી નારાયણ રાખવામાં આવ્યું છે.
ઉત્તરાખંડ સરકારના પ્રવાસન વિભાગે તેને તેની સાઇટ પર પ્રાથમિકતા સાથે ડેસ્ટિનેશન વેડિંગ પ્લેસ તરીકે મૂક્યું છે. મંદિરમાં સ્થિત ધર્મશિલા પર બેસીને જ લગ્ન કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે માતા પાર્વતી અને ભગવાન શિવના લગ્નની વિધિ એક જ શિલા પર બેસીને કરવામાં આવી હતી.
આ મંદિર ઉત્તરાખંડના રૂદ્રપ્રયાગ જિલ્લામાં આવેલું છે. આ મંદિર સોનપ્રયાગથી 10 કિમીના અંતરે આવેલું છે. તે કેદારનાથ મંદિર જેવું છે. હિંદુ પૌરાણિક ગ્રંથો અનુસાર, સતીનો પાર્વતીના રૂપમાં પર્વતરાજ હિમાવતના ઘરે પુનર્જન્મ થયો હતો.
માતા પાર્વતીએ કેદાર પર્વત સ્થિત પાર્વતી ગુફામાં ભગવાન શિવને પતિના રૂપમાં મેળવવા માટે કઠોર તપસ્યા કરી હતી. તેમની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શિવ પ્રગટ થયા અને હિમાલયના મંદાકિની ક્ષેત્રમાં ભગવાન વિષ્ણુના આ મંદિરમાં તેમના લગ્ન થયા. ભગવાન વિષ્ણુએ માતા પાર્વતીના ભાઈ તરીકે તમામ ધાર્મિક વિધિઓ કરી હતી જ્યારે બ્રહ્માજી આ લગ્નના પૂજારી બન્યા હતા.
મંદિરમાં પ્રવેશ કરતી વખતે, ચાર જળાશયો દેખાય છે – રુદ્ર કુંડ, વિષ્ણુ કુંડ, બ્રહ્મા કુંડ અને સરસ્વતી કુંડ. આ બધામાં પાણી સરસ્વતી કુંડમાંથી આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે લગ્ન પહેલા અહીં તમામ દેવતાઓએ સ્નાન કર્યું હતું. સરસ્વતી કુંડના પાણીથી માત્ર આચમન કરવામાં આવે છે, એવી માન્યતા છે કે કુંડના બાકીના પાણીમાં સ્નાન કરવાથી વ્યક્તિ નિઃસંતાનતામાંથી મુક્તિ મેળવે છે.
