Budget 2024 : બજેટમાં બેલેન્સ, સરપ્લસ અને ડેફિસિટનો શું અર્થ છે? જાણો ત્રણેય વચ્ચેનો તફાવત…
Budget 2024 : નવું નાણાકીય વર્ષ 2024-25 એપ્રિલ 2024થી શરૂ થશે. આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે આયોજન શરૂ થઈ ગયું છે. સરકાર 1 ફેબ્રુઆરી 2024 ના રોજ તેના આયોજન વિશે વિગતો આપશે. તેને કેન્દ્રીય બજેટ કહેવામાં આવે છે. આ વર્ષે લોકસભાની ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે માટે 1 ફેબ્રુઆરીએ કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે.
નવું નાણાકીય વર્ષ 2024-25 એપ્રિલ 2024થી શરૂ થશે. આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે આયોજન શરૂ થઈ ગયું છે. સરકાર 1 ફેબ્રુઆરી 2024 ના રોજ તેના આયોજન વિશે વિગતો આપશે. તેને કેન્દ્રીય બજેટ કહેવામાં આવે છે. આ વર્ષે લોકસભાની ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે. આ કારણસર ચૂંટણી બાદ કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરવામાં આવશે. આવી સ્થિતિમાં 1 ફેબ્રુઆરીએ કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે.
જ્યારે પણ સરકાર બજેટ રજૂ કરે છે ત્યારે દરેક વ્યક્તિ તેનું અલગ અલગ અર્થઘટન કરે છે. બજેટમાં બેલેન્સ બજેટ, સરપ્લસ બજેટ અને ડેફિસિટ બજેટ જેવા શબ્દોનો ખાસ ઉપયોગ થાય છે. અમે તમને આ ત્રણ પ્રકાર વિશે વિગતવાર જણાવી રહ્યા છીએ.
બેલેન્સ બજેટ : જ્યારે પણ નાણાકીય વર્ષ માટેનો અંદાજિત ખર્ચ સરકારની આવકની બરાબર હોય છે ત્યારે તેને બેલેન્સ બજેટ કહેવામાં આવે છે. ઘણા અર્થશાસ્ત્રીઓ માને છે કે સરકારી ખર્ચ સરકારની આવકમાંથી ન આવવો જોઈએ. બેલેન્સ બજેટ મંદી અથવા નાણાકીય અસ્થિરતાની ખાતરી આપતું નથી. ખર્ચ અને આવક સરખી રાખવી એ ખૂબ જ પડકારજનક કાર્ય છે.
જો કે, સંતુલિત બજેટની વિશેષતા એ છે કે તે આર્થિક સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરે છે. તે સરકારના અતાર્કિક ખર્ચને પણ ટાળે છે.આ બજેટમાં મંદી કે બેરોજગારી જેવી અનેક સમસ્યાઓનો કોઈ ઉકેલ નથી. આ સિવાય ઓછા વિકસિત દેશો માટે તે લાગુ પડતું નથી. આ એટલા માટે છે કારણ કે તે આર્થિક વિકાસનો અવકાશ ઘટાડે છે. બેલેન્સ બજેટ સરકાર દ્વારા લોક કલ્યાણના ખર્ચને અટકાવે છે.
સરપ્લસ બજેટ : જો નાણાકીય વર્ષમાં સરકારની આવક અંદાજિત સરકારી ખર્ચ કરતાં વધુ હોય, તો તે બજેટને સરપ્લસ બજેટ કહેવામાં આવે છે.તેને આ રીતે સમજીએ કે સરકાર દ્વારા લાદવામાં આવેલા કરમાંથી મળેલી આવકની રકમ સરકાર દ્વારા લોક કલ્યાણ માટે ખર્ચવામાં આવતી રકમ કરતાં વધુ હોય, તો તેને સરપ્લસ બજેટ કહેવામાં આવે છે.આ પ્રકારનું બજેટ દેશની આર્થિક સમૃદ્ધિ દર્શાવે છે. મોંઘવારી ઘટાડવા માટે સરકાર આ બજેટને ઘણી વખત લાગુ કરી શકે છે.
ડેફિસિટ બજેટ : ડેફિસિટ બજેટને ડેફિસિટ બજેટ પણ કહેવામાં આવે છે. જો કોઈ ચોક્કસ નાણાકીય વર્ષમાં સરકારી ખર્ચ સરકારી આવક કરતાં વધી જાય તો તેને ખાધ બજેટ કહેવાય છે.આ બજેટ વિકાસશીલ અર્થતંત્ર માટે સૌથી યોગ્ય છે. આ બજેટ ગ્રોથ વધારવામાં પણ મદદ કરે છે. આ બજેટ પછી સરકાર દેશમાં રોજગાર દર સુધારવા અથવા વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આ ઉપરાંત સામાન અને સેવાઓની માંગમાં પણ વધારો થયો છે.ડેફિસિટ બજેટનો ગેરલાભ પણ છે. આમાં સરકારને જન કલ્યાણ માટે લોન લેવી પડે છે જેના કારણે તેમને મુશ્કેલી પડી શકે છે. આ ઉપરાંત, તે સરકારના અતાર્કિક ખર્ચને પણ પ્રોત્સાહન આપે છે.
Published On - 7:12 am, Thu, 11 January 24