Black Hole પોતાની અંદર કેવી રીતે આસપાસની દુનિયાને સમાવી લે છે? તેનું રહસ્ય કેમ વૈજ્ઞાનિકોને મૂંઝવી રહ્યું છે
બ્લેક હોલ(Black Hole)ને કૃષ્ણ વિવર પણ કહેવામાં આવે છે. બ્લેક હોલ અવકાશમાં એક એવી જગ્યા છે જ્યાં ભૌતિકશાસ્ત્રનો કોઈ નિયમ કામ કરતો નથી. અહીં સમય અને અવકાશનો કોઈ અર્થ નથી.
બ્લેક હોલ(Black Hole)ને કૃષ્ણ વિવર પણ કહેવામાં આવે છે. બ્લેક હોલ અવકાશમાં એક એવી જગ્યા છે જ્યાં ભૌતિકશાસ્ત્રનો કોઈ નિયમ કામ કરતો નથી. અહીં સમય અને અવકાશનો કોઈ અર્થ નથી. ત્યાં માત્ર ગુરુત્વાકર્ષણ અને અંધકાર છે. તેની ગુરુત્વાકર્ષણ એટલી શક્તિશાળી છે કે તમે કલ્પના પણ કરી શકતા નથી. તેના સ્ટ્રેચને કારણે તે પ્રકાશને પણ શોષી લે છે. મતલબ કે એમાં જે નાખ્યું છે તે બહાર આવશે નહીં.
બ્લેક હોલ માટે ભૌતિકશાસ્ત્રનો કોઈ નિયમ કામ કરતો નથી
તમારે તેને આ રીતે સમજવું જોઈએ કે જ્યારે આપણે ટોર્ચમાંથી પ્રકાશ પાડીએ છીએ ત્યારે તે પ્રકાશ આપણી આંખો પર પ્રતિબિંબિત થાય છે અને ત્યારે જ આપણે તે વસ્તુને જોઈ શકીએ છીએ પરંતુ જો આપણે માની લઈએ કે પ્રકાશ પાછો આવતો નથી તો તે જગ્યા કાળી થઈ જાય છે ત્યાં એક છિદ્ર હોઈ શકે છે. અવકાશમાં પણ એવું જ થાય છે.
વાસ્તવમાં જ્યારે એક વિશાળ તારો તેના અંત સુધી પહોંચે છે ત્યારે તે પોતાની અંદર સંકોચાવા લાગે છે. ધીરે ધીરે તે એક વિશાળ બ્લેક હોલ બની જાય છે અને પછી તેની ગુરુત્વાકર્ષણ શક્તિ એટલી વધી જાય છે કે તેના પ્રભાવના ક્ષેત્રમાં આવતા દરેક ગ્રહ તેની તરફ ખેંચાય છે અને અંદર જાય છે. તે દરેક વસ્તુને પોતાની અંદર ગળવા લાગે છે. તેના પ્રભાવના ક્ષેત્રને ઘટના ક્ષિતિજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કોઈપણ પદાર્થનું ગુરુત્વાકર્ષણ તેની આસપાસની જગ્યાને વીંટાળીને તેને વળાંક જેવો આકાર આપે છે.
અપાર ગુરુત્વાકર્ષણ શક્તિ સર્જન પામે છે
સ્ટીફન હોકિંગ અનુસાર તેના બહારના ભાગને ઘટના ક્ષિતિજ કહેવામાં આવે છે. સ્ટીફન હોકિંગની શોધ મુજબ હોકિંગ રેડિયેશનને કારણે એક દિવસ બ્લેક હોલ સંપૂર્ણ દ્રવ્ય મુક્ત બની જાય છે અને અદૃશ્ય થઈ જાય છે. બ્લેક હોલની શોધ કાર્લ શ્વાર્ઝચીલ્ડ અને જોન વ્હીલર દ્વારા કરવામાં આવી હતી.
શક્ય છે કે તમે બીજા ગ્રહ પર જીવનની શોધમાં નીકળ્યા હોય અથવા કોઈ અવકાશયાનમાંથી બહાર આવ્યા હોવ અને પછી કોઈ બ્લેક હોલથી અથડાઈને તેમાં પડી જાઓ. આવી સ્થિતિમાં તમારી સાથે શું થઈ શકે છે તેની ઘણી શક્યતાઓ છે. આનો અર્થ એ થયો કે એક વાત સ્પષ્ટ છે કે બ્લેક હોલમાં પડ્યા પછી તમે બ્લેક હોલની બહારની સપાટી પર બળીને રાખ થઈ શકો છો અથવા તમે સરળતાથી તેની અંદર પહોંચી શકો છો અને અનંત ઊંડાણોમાં ખોવાઈ શકો છો.
બ્લેક હોલ કેવા દેખાય છે?
બ્લેક હોલ પોતે જ અદ્રશ્ય છે. તે વર્ચ્યુઅલ રીતે કોઈ પ્રકાશ ફેંકતા નથી અને તેથી સીધો જોઈ શકાતો નથી. જે ગ્રહ કે અવકાશી ચીજ બ્લેક હોલની અંદર પડી રહી હોય છે તે શોધીને બ્લેક હોલના દેખાવ વિષે અનુમાન લગાવવામાં આવે છે. જો સામગ્રી બ્લેક હોલમાં પડી રહી હોય તો તે એટલી ઊંચી ઝડપે મુસાફરી કરે છે કે તે ગરમ થાય છે અને ખૂબ જ તેજસ્વી રીતે ચમકે છે અને અમે તેને શોધી શકીએ છીએ. આ રીતે ઇવેન્ટ હોરાઇઝન ટેલિસ્કોપે બ્લેક હોલની તેની પ્રખ્યાત પ્રથમ છબીઓ લીધી હતી.
બ્લેક હોલ એ અવકાશમાં રહેલું રહસ્યમય વિશ્વ છે જેની ન તો શરૂઆત છે કે ન તો અંત છે. પ્રકાશ પણ અહીંથી પસાર થઈ શકતો નથી. એકવાર અંદર જાય તે ક્યારેય પાછું આવી શકતું નથી. આમાં સમય અને જગ્યાની કોઈ મર્યાદા નથી. નાસાની ટીમે અવકાશમાં એક વિશાળ બ્લેક હોલ શોધી કાઢ્યું છે. એક ભારતીય ખગોળશાસ્ત્રીએ નાસાના જેમ્સ વેબ સ્પેસ ટેલિસ્કોપની મદદથી અત્યાર સુધીના સૌથી દૂરના અને વિશાળ બ્લેક હોલની શોધ કરી છે. આ બ્લેક હોલની વિશાળતાનો અંદાજ કલ્પનોથી પણ અપાર છે જે અંગે અંદાજ એ બાબત પરથી લગાવી શકાય છે કે તેનું દળ 10 થી 100 મિલિયન સૂર્યની વચ્ચે હોવાનું અનુમાન છે. એટલે કે અબજો સૂર્ય તેની અંદર સમાઈ શકે છે.
બ્લેક હોલની વિશાળતાનો અંદાજ અકલ્પનીય
નાસાના વૈજ્ઞાનિકોએ આ બ્લેક હોલને UHZ1 નામ આપ્યું છે. આકાશગંગામાં જોવા મળેલું આ બ્લેક હોલ તેના વિકાસના પ્રારંભિક તબક્કામાં હોવાનું તર્ક લગાવવામાં આવ્યું છે. આ પહેલા ક્યારેય જોવા મળ્યું નથી. તેનું દળ આકાશગંગાની જેમ અનંત છે. નાસાની ટીમ તેને એક મહત્વપૂર્ણ શોધ ગણાવી રહી છે. આના પરથી જાણી શકાય છે કે બ્રહ્માંડમાં સુપરમાસિવ બ્લેક હોલ કેવી રીતે બન્યા? હાર્વર્ડ અને સ્મિથસોનિયન સેન્ટર ફોર એસ્ટ્રોફિઝિક્સની સંશોધન ટીમ કહે છે કે પૃથ્વીથી તેનું અંતર 3.5 અબજ પ્રકાશ વર્ષ છે. તે ગેલેક્સી ક્લસ્ટર એબેલ 2744 ની દિશામાં છે.
અવકાશમાં આ બ્લેક હોલની શોધ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. કારણ કે આ બ્લેક હોલ હજુ તેના વિકાસના પ્રારંભિક તબક્કામાં હોવાનું કહેવામાં આવી રહ્યું છે. આ સિવાય તે પહેલા ક્યારેય જોવા મળ્યો નથી. તેથી, તેનો અભ્યાસ કરીને ખગોળશાસ્ત્રીઓ અવકાશ અને બ્લેક હોલ વિશે વધુ માહિતી મેળવી શકે છે.
બ્લેક હોલની રચના પાછળ સ્પષ્ટ તર્ક મળ્યું નથી
બ્લેક હોલ કેવી રીતે બને છે તે અંગે હજુ સુધી સ્પષ્ટ તારણ સામે આવ્યું નથી . આ અંગેની હકીકત આજ સુધી કોઈ જાણી શક્યું નથી. એક અનુમાન અનુસાર બ્લેક હોલ એકબીજાની નજીક આવે છે ત્યારે ગુરુત્વાકર્ષણની તીવ્ર તરંગો ઉત્પન્ન થાય છે જે ખૂબ જ શક્તિશાળી હોય છે. અવકાશ એજન્સીઓને આવા ઘણા સંકેતો મળે છે જે અબજો વર્ષો પહેલાથી આવ્યા છે.
વૈજ્ઞાનિકોએ ક્યારેય અન્ય વિશ્વના દરવાજા ખોલવાના વિચારને સ્પષ્ટપણે નકારી કાઢ્યો નથી. જોકે બ્લેક હોલની બહાર બીજી દુનિયા હોઈ શકે છે તે સિદ્ધાંત ક્યારેય સાબિત થયો નથી. અત્યાર સુધી આ માત્ર ફિલ્મોમાં જ બતાવવામાં આવ્યું છે.
બ્લેક હોલમાં શું હોય છે?
બ્રહ્માંડ બ્લેક હોલ્સથી ભરેલું છે. છેલ્લા દાયકામાં વૈજ્ઞાનિકોએ તેમની અથડામણના ચિહ્નો શોધી કાઢ્યા છે અને તેમની આસપાસ ફરતા ગેસમાંથી પ્રકાશના ચિત્રો લીધા છે અને આનાથી અમને બ્રહ્માંડ વિશે ઘણી વસ્તુઓ જાણવા અને શીખવામાં મદદ મળી છે. ઉદાહરણ તરીકે, બ્લેક હોલ્સે અમને આઈન્સ્ટાઈનના સામાન્ય સાપેક્ષતાના સિદ્ધાંતને ચકાસવામાં મદદ કરી છે, જે સમજાવે છે કે સમૂહ, અવકાશ અને સમય એકબીજા સાથે કેવી રીતે સંબંધિત છે. વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે તેઓ આપણને આ અને બ્રહ્માંડના અન્ય આવશ્યક નિયમો વિશે ઘણું કહી શકે છે. અને વધુ વ્યક્તિગત સ્તરે આપણી પોતાની ગેલેક્સીના કેન્દ્રમાં આવેલા સુપરમાસીવ બ્લેક હોલએ પૃથ્વીના અહીં આગમનમાં ભૂમિકા ભજવી હશે!
