Toy Market : વર્લ્ડ ટોય માર્કેટમાં ભારતનો હિસ્સો કેટલો? સ્વદેશી રમકડાં કેટલા?
હાલમાં વર્લ્ડ ટોય ઈન્ડસ્ટ્રીઝ લગભગ 105 બિલિયન યુએસ ડોલર (આશરે રૂપિયા 7.87 લાખ કરોડ)ની ઈન્ડસ્ટ્રીઝ છે. તે 2025 સુધીમાં $131 બિલિયન (આશરે રૂપિયા 9.82 લાખ કરોડ) સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા છે. ભારતની વાત કરીએ તો વર્લ્ડ ટોય માર્કેટમાં ભારતનો હિસ્સો 0.5 ટકાથી ઓછો છે.
2023-24માં દેશની રમકડાંની નિકાસ નજીવી રીતે ઘટીને US $152.3 મિલિયન થઈ છે. નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં તે $15.38 કરોડ હતું. આર્થિક સંશોધન સંસ્થા ગ્લોબલ ટ્રેડ રિસર્ચ ઇનિશિયેટિવ (GTRI)ના અહેવાલ મુજબ ફરજિયાત ગુણવત્તા નિયંત્રણ ઓર્ડરથી ભારતની રમકડાની નિકાસને વધુ ફાયદો થયો નથી.
સ્થાનિક પગલાંનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય સ્થાનિક ઈન્ડસ્ટ્રીઝને પ્રોત્સાહન અને રક્ષણ આપવાનો હતો, પરંતુ તેઓ ભારતના રમકડાંની નિકાસમાં કોઈ નોંધપાત્ર વધારો તરફ દોરી શક્યા ન હતા.
રિપોર્ટ શું કહે છે?
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, નાણાકીય વર્ષ 2019-20 થી નાણાકીય વર્ષ 2021-22 સુધી નિકાસ 129.6 મિલિયન યુએસ ડોલરથી વધીને 177 મિલિયન યુએસ ડોલર થઈ છે. જો કે, આયાત 2022-23માં $62.3 મિલિયનથી વધીને 2023-24માં $64.9 મિલિયન થઈ ગઈ છે.
ભારતમાંથી નિકાસમાં વધારો થયો નથી
જીટીઆરઆઈના સ્થાપક અજય શ્રીવાસ્તવે જણાવ્યું હતું કે, ક્યુસીઓ (ભારતીય ગુણવત્તા પરિષદ)એ ચીનમાંથી સબસ્ટાન્ડર્ડ આયાત પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો, પરંતુ તેના કારણે ભારતમાંથી નિકાસમાં વધારો થયો નથી. તેમણે કહ્યું કે, જો કે ભારતે 2020થી નિર્ણાયક પગલાં લીધાં છે. ખાસ કરીને ચીનમાંથી નબળા રમકડાંની આયાતને રોકવા અને સ્થાનિક રમકડા ઈન્ડસ્ટ્રીઝને મજબૂત કરવા ભારતે ઈન્ડસ્ટ્રીઝના વિકાસ માટે વધુ વ્યાપક અભિગમ અપનાવવાની જરૂર છે.
અત્યારે શું સ્થિતિ છે?
અહેવાલો અનુસાર હાલમાં વર્લ્ડ ટોય ઈન્ડસ્ટ્રીઝ લગભગ 105 બિલિયન યુએસ ડોલર (આશરે રૂપિયા 7.87 લાખ કરોડ)ની ઈન્ડસ્ટ્રીઝ છે. તે 2025 સુધીમાં $131 બિલિયન (આશરે રૂપિયા 9.82 લાખ કરોડ) સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા છે. ભારતની વાત કરીએ તો વર્લ્ડ ટોય માર્કેટમાં ભારતનો હિસ્સો 0.5 ટકાથી ઓછો છે.
ભારતમાં રમકડાંનું બજાર અંદાજે 16 હજાર કરોડ રૂપિયાનું છે, જેમાંથી માત્ર 25 ટકા જ સ્વદેશી છે. બાકીના 75 ટકામાંથી 70 ટકા માલ ચીનમાંથી આવે છે. માત્ર 5 ટકા અન્ય દેશોમાં નિકાસ થાય છે.