ખંડવા ભવાનીનું મંદિર રામાયણ કાળનું છે સાક્ષી, અહીં માતા ત્રણ સ્વરૂપે દેખાય છે
મંદિરના પૂજારી પંડિત રાજેન્દ્રએ જણાવ્યું કે ભવાની માતાનું આ મંદિર મહાભારત અને રામાયણ કાળનું સાક્ષી છે. સમય જતાં તેનું નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું અને આજે તે તેના વર્તમાન સ્વરૂપમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
મધ્યપ્રદેશ(Madhya Pradesh)નું ખંડવા શહેર, જેનો ઈતિહાસના પાનાઓમાં ખંડવાહો તરીકે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. દંતકથા છે કે આ શહેર ખંડવા રામાયણમાં ઉલ્લેખિત ખાંડવ જંગલની જગ્યાએ વસેલું છે. અહીં સ્વયંભુ ભવાની માતાનું મંદિર છે. આ ચમત્કારિક મંદિર(Temple)ની વિશેષતા એ છે કે અહીંની દેવીની મૂર્તિ દિવસમાં ત્રણ વખત પોતાનું સ્વરૂપ બદલે છે. એટલે કે દર ત્રણ કલાકે દેવીનું સ્વરૂપ બદલાય છે. પ્રથમ પ્રહરમાં દર્શન કરનાર ભક્તને માતા બાળકના રૂપમાં દેખાય છે. બીજા પ્રહરમાં માતાનું યુવાન સ્વરૂપ બતાવવામાં આવ્યું છે અને ત્રીજા પ્રહરમાં માતા વૃદ્ધ સ્વરૂપમાં દેખાય છે.
આ મંદિર સાથે એક વાર્તા પણ જોડાયેલી છે કે ભગવાન શ્રી રામે તેમના ખાંડવ જંગલમાં વનવાસ દરમિયાન આ મંદિરમાં માતા ભવાનીની પૂજા કરી હતી. આ દરમિયાન લંકાના યુધ્ધ પહેલા તેને માતા ભવાની પાસેથી વરદાન સ્વરૂપે શસ્ત્રો અને અસ્ત્રો મળ્યા હતા. તે જ સમયે, કેટલાક લોકોનું માનવું છે કે ખાંડવના જંગલમાંથી રાક્ષસસોના આતંકને સમાપ્ત કરવા માટે ભગવાન રામે માતા ભવાની પાસેથી શસ્ત્રો અને અસ્ત્રો વરદાન સ્વરૂપે મેળવ્યા હતા.
ખાસ પ્રસંગોએ 108 દીવા પ્રગટાવવામાં આવે છેભવાની માતાના મંદિરમાં પ્રવેશતાની સાથે જ જમણી બાજુ ગણેશ મૂર્તિ છે, ડાબી બાજુ અન્નપૂર્ણા દેવી પાસે લક્ષ્મી નારાયણ દેખાય છે. તો દેવી અન્નપૂર્ણાની સામે ભૈરવનું માથું કપાયેલું પણ દર્શન થાય છે. આ મંદિરની સૌથી ખાસ વાત એ છે કે માતા અન્નપૂર્ણાની પ્રતિમાની બરાબર નીચે એક જ શિલા પર તાંત્રિક મહત્વની ચોસઠ જોગિનીની મૂર્તિ દેખાય છે, જે દર્શાવે છે કે આ મંદિર શક્તિપીઠ છે. એટલું જ નહીં, આ મંદિર પરિસરમાં એક દીવા સ્તંભ પણ છે, જેના પર ખાસ પ્રસંગોએ 108 દીવા પ્રગટાવવામાં આવે છે. આ દીપ સ્તંભ માતાની પ્રતિમાની સામે છે, જેના પર શંખના શિલાઓ શણગારવામાં આવ્યા છે.
પ્રાચીન અને ધાર્મિક મહત્વ
દક્ષિણ ભારતના શક્તિપીઠોમાં સમાન દીપકના સ્થળો જોવા મળે છે. આ દીપ સ્તંભ આ મંદિરનું પ્રાચીન અને ધાર્મિક મહત્વ પણ દર્શાવે છે. જીર્ણોદ્ધાર બાદ મંદિરને આધુનિક રૂપ આપવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ મંદિરની પવિત્રતા જાળવવા માટે શંખના આકારની દિવાલ અને તેમાં કલશ બનાવવામાં આવ્યો હતો. એટલું જ નહીં, પાણીની ટાંકી પણ વિશાળ શંખના રૂપમાં બનાવવામાં આવી છે.
મહાભારત અને રામાયણ કાળના સાક્ષી
પંડિત રાજેન્દ્રનો પરિવાર છ પેઢીઓથી એક સમયે સિંધિયા રાજ્યની માલિકીના ખંડવાના ભવાની માતા મંદિરની દેખરેખ કરે છે. તેમણે કહ્યું કે ભવાની માતાનું આ મંદિર મહાભારત અને રામાયણ કાળનું સાક્ષી છે, જીર્ણોદ્ધાર કર્યા બાદ તે હાલના સ્વરૂપમાં છે. ભવાની માતાના મંદિરમાં નિયમિત નિત્યક્રમ મુજબ સેવા-પૂજા કરવામાં આવે છે. મંદિરમાં દેવીની મૂર્તિને દિવસમાં બે વખત શણગારવામાં આવે છે. અહીં વર્ષમાં બે વાર વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે, જેમાં લાખો ભક્તો આવે છે અને તેમની મનોકામના પૂર્ણ કરે છે.
ભક્તોની દરેક મનોકામના પૂર્ણ થાય છે
મંદિરની બહાર પૂજા સામગ્રી વેચનારાઓનું કહેવું છે કે દેવીના શ્રૃંગારની સામગ્રી ચઢાવવાથી ભક્તોની મનોકામના પૂર્ણ થાય છે. કેટલાક ભક્તો તેમની મનોકામના પૂર્ણ કરવા માટે દેવીને મેકઅપની વસ્તુઓ અર્પણ કરે છે. ભક્તો પણ મંદિરને ચમત્કારિક માને છે. ભવાની માતા તેમના ભક્તોની દરેક મનોકામના પૂર્ણ કરે છે. કહેવાય છે કે માતાના દરબારમાંથી કોઈ ખાલી હાથે નથી જતું. કોઈની ઈચ્છા પૂરી થાય છે તો કોઈને મફતમાં પેટ ભરીને ભોજન મળે છે. છેલ્લા 24 વર્ષથી રામ કૃષ્ણ ટ્રસ્ટ સેવા કેન્દ્ર દ્વારા ભવાની માતા મંદિર પરિસરમાં વિકલાંગોને દાતાઓ દ્વારા મફત ભોજન આપવામાં આવે છે.
