ડેન્ગ્યુના કિસ્સામાં કેવી રીતે જાણવું કે પ્લેટલેટ્સ ઓછા થવા લાગ્યા છે, કયા ત્રણ લક્ષણો પહેલા દેખાય છે?
વરસાદને કારણે મચ્છરોનું પ્રમાણ વધતાં ડેન્ગ્યુના કેસોમાં પણ વધારો થયો છે. આથી હોસ્પિટલો ડેન્ગ્યુના દર્દીઓથી ભરેલી છે. ડેન્ગ્યુ તાવનું સૌથી મોટું લક્ષણ એ છે કે દર્દીની પ્લેટલેટ કાઉન્ટ ઝડપથી ઘટવા લાગે છે, ચાલો જાણીએ કે જ્યારે પ્લેટલેટ્સ ઓછા હોય ત્યારે લક્ષણો કેવી રીતે દેખાય છે જેથી કરીને તેને શોધી શકાય.
આ વખતે ભારે વરસાદ અને અનેક જગ્યાએ પાણી ભરાવાના કારણે મચ્છરોના કારણે તાવના કેસમાં વધારો થયો છે. આવી સ્થિતિમાં દેશભરમાંથી ડેન્ગ્યુ, મેલેરિયા અને ચિકનગુનિયાના કેસ સામે આવી રહ્યા છે. ડેન્ગ્યુ તાવનું સૌથી ખતરનાક પાસું પ્લેટલેટની ઓછી સંખ્યા છે. આ ખૂબ જ ખતરનાક સ્થિતિ છે.
ડેન્ગ્યુ તાવમાં વાયરસના કારણે દર્દીના પ્લેટલેટ્સ ઝડપથી ઘટવા લાગે છે, આવી સ્થિતિમાં દર્દીના જીવ જોખમમાં આવી શકે છે. તેથી ડોકટરો દર્દીના પ્લેટલેટ્સ પર નજર રાખે છે અને તેને વધારવા અને તેને સામાન્ય રાખવા માટે દરેક શક્ય પ્રયાસો કરે છે.
પ્લેટલેટ્સ માઇક્રોસ્કોપની મદદથી જ જોઈ શકાય
પ્લેટલેટ્સ ઘટાડતા પહેલા ચાલો જાણીએ કે પ્લેટલેટ્સ શું છે અને તે આપણા માટે શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. વાસ્તવમાં પ્લેટલેટ્સ એ લોહીમાં હાજર સૌથી નાના કોષો છે જે ફક્ત માઇક્રોસ્કોપની મદદથી જ જોઈ શકાય છે. તેઓ રંગહીન છે એટલે કે તેમનો કોઈ રંગ નથી અને તે આપણા શરીરમાં રક્તસ્ત્રાવ રોકવામાં મદદ કરે છે. આને થ્રોમ્બોસાયટ્સ પણ કહેવામાં આવે છે.
એક સ્વસ્થ વ્યક્તિમાં રક્તના માઇક્રોલિટર દીઠ 1,50,000 થી 4,50,000 પ્લેટલેટ્સ હોય છે. પ્લેટલેટ કાઉન્ટ જાણવા માટે સંપૂર્ણ બ્લડ કાઉન્ટ (CBC) ટેસ્ટ કરાવવો પડે છે. પ્લેટલેટની સંખ્યા વધારવા માટે વિટામિન B12 અને C, ફોલેટ અને આયર્ન હોય તેવો ખોરાક ખાવામાં આવે છે.
જ્યારે પ્લેટલેટ્સ ઓછા હોય ત્યારે લક્ષણો જોવા મળે છે
ડેન્ગ્યુ એડીસ મચ્છરના કરડવાથી થાય છે. તેના લક્ષણો મચ્છર કરડ્યાના થોડાં દિવસો પછી દેખાવા લાગે છે. ડેન્ગ્યુના કિસ્સામાં દર્દીને ખૂબ તાવ આવે છે. વધુમાં, દર્દીને નીચે આપેલા છે તેવા લક્ષણો દેખાવા લાગે છે.
- ગંભીર માથાનો દુખાવો
- માંસપેશિયો અને સાંધામાં દુખાવો
- થાક અને નબળાઇ
- આંખમાં દુખાવો
- શરીર પર ફોલ્લીઓ
- સહેજ રક્તસ્રાવના નિશાન જેવી સમસ્યાઓ હોઈ શકે છે.
આ ગંભીર લક્ષણો છે
- નાક, પેઢામાંથી લોહી આવવું
- પેટમાં તીવ્ર દુખાવો
- લોહીની ઉલટી થવી
- કાળો મળ અથવા પેશાબમાં લોહી
- ત્વચા પર નાના લાલ-ભૂરા રંગની ફોલ્લીઓ જેવા લક્ષણો દેખાય છે.
થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સમસ્યા
પ્લેટલેટ્સ ઓછા થવાની સ્થિતિને થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા કહેવામાં આવે છે. આ એક ખૂબ જ ખતરનાક સ્થિતિ છે. જેમાં દર્દીનો જીવ પણ જોખમમાં આવી શકે છે. જો કે જ્યારે ડેન્ગ્યુ ગંભીર બની જાય છે, ત્યારે ત્રીજા-ચોથા દિવસે પ્લેટલેટ કાઉન્ટ પર અસર થવા લાગે છે. જે બે-ત્રણ દિવસ સુધી ચાલે છે. પરંતુ આઠમા અને નવમા દિવસે તેમાં સુધારો થવા લાગે છે.
આ કેટલીક સાવચેતીઓ છે જે લેવી જરૂરી છે
- જો પ્લેટલેટ્સ ઓછા હોય તો દર્દીને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવો જ જોઇએ.
- ત્યાં વારંવાર બ્લડ ટેસ્ટની મદદથી પ્લેટલેટ કાઉન્ટ પર નજર રાખવામાં આવશે.
- જો પ્લેટલેટ કાઉન્ટ 20 હજારથી ઉપર હોય તો દર્દીને પ્લેટલેટ ટ્રાન્સફ્યુઝનની જરૂર પડી શકે છે, નહીં તો દર્દીનો જીવ જોખમમાં આવી શકે છે.
- આવા કિસ્સાઓમાં વિલંબ દર્દીની સ્થિતિ વધુ ખરાબ કરી શકે છે.
પ્લેટલેટ્સ વધારવા શું કરવું
- દર્દીએ પ્લેટલેટ વધારતા ખોરાક જેવા કે પપૈયા, દાડમ, કીવી, બીટરૂટ, પાલક, ગીલોય, નારિયેળ પાણી અને કોળું ખાવાનું શરુ કરવું જોઈએ.
- આ સિવાય વિટામિન B12, વિટામિન C, ફોલેટ અને આયર્નથી ભરપૂર ખોરાક ખવડાવવો જોઈએ.
- કેળા, પાલક, બ્રોકોલી અને સ્પ્રાઉટ્સ જેવા વિટામીન Kથી ભરપૂર ખોરાક ખાવાથી ફાયદો થાય છે.
- ડેન્ગ્યુના દર્દીઓને વધુ પ્રવાહી આપો જેમ કે લીંબુ પાણી, નાળિયેર પાણી અને છાશ.
- ડેન્ગ્યુમાં પ્લેટલેટ્સનું વારંવાર મોનિટર કરતા રહો. કારણ કે ઓછા પ્લેટલેટ દર્દીના જીવનને જોખમમાં મૂકી શકે છે. તેથી પ્લેટલેટ્સ ઓછા ન થવા દો અને દર્દીના આહારનું સંપૂર્ણ ધ્યાન રાખો.
