જુનાગઢના નવાબ પાકિસ્તાન જઈને કેમ પસ્તાયા, પૂર્વ PM ભુટ્ટો સાથે શું હતો સંબંધ ?
જુનાગઢના નવાબે પોતાના રાજ્યને પાકિસ્તાન સાથે ભેળવી દેવા માટે બધું જ કર્યું. પરંતુ જ્યારે તમામ યુક્તિઓ નાકામ થવા લાગી ત્યારે તેઓ પાકિસ્તાન ભાગી ગયા હતા. ત્યારે આ લેખમાં જુનાગઢના એ નવાબની વાત કરીશું કે જેમને પાકિસ્તાન જઈને ભારે પસ્તાવો થયો હતો.
1947માં વિભાજન પહેલાં અવિભાજિત ભારતમાં લગભગ 584 રજવાડા હતા. જ્યારે દેશ આઝાદ થયો ત્યારે તેમણે રજવાડાઓને તેમની ભૌગોલિક સ્થિતિ અને વસ્તી પ્રમાણે ભારત અથવા પાકિસ્તાનમાં ભળી જવાનો વિકલ્પ આપવામાં આવ્યો હતો. નવા રચાયેલા ભારતમાં 562 રજવાડાઓ આવતા હતા. તેમાંથી 559એ કોઈને કોઈ રીતે ભારતમાં વિલીનીકરણ સ્વીકાર્યું હતું. પરંતુ ત્રણ રજવાડાઓ આનાકાની કરી રહ્યા હતા. આ રજવાડાઓમાં હૈદરાબાદ, કાશ્મીર અને જુનાગઢનો સમાવેશ થાય છે.
જુનાગઢના નવાબે પાકિસ્તાન સાથે ભળવાની યોજના બનાવી દીધી હતી. જુનાગઢના શાસક મુસ્લિમ હતા, પરંતુ બહુમતી વસ્તી હિંદુ હતી, જેઓ ભારતમાં જોડાવા માંગતા હતા. જુનાગઢના નવાબે પોતાના રાજ્યને પાકિસ્તાન સાથે ભેળવી દેવા માટે બધું જ કર્યું. પરંતુ જ્યારે તમામ યુક્તિઓ નાકામ થવા લાગી ત્યારે તેઓ પાકિસ્તાન ભાગી ગયા હતા. ત્યારે આ લેખમાં જુનાગઢના એ નવાબની વાત કરીશું કે જેમને પાકિસ્તાન જઈને ભારે પસ્તાવો થયો હતો. જુનાગઢના આ નવાબ મહાબતખાન હતા.
નવાબ મુહમ્મદ મહાબતખાન અને દીવાન શાહ નવાઝ ભુટ્ટો જૂનાગઢમાં હિંદુ બહુમતી વસ્તી હોવા છતાં પાકિસ્તાન સાથે ભળી જવા માંગતા હતા. મોહમ્મદ અલી ઝીણાએ પાકિસ્તાન સાથે વિલીનીકરણ માટે મોટા સપના દેખાડ્યા હતા.
શું હતી સમગ્ર ઘટના ?
જિન્ના પેપર્સ અનુસાર, જુનાગઢના દીવાન અને ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોના પિતા શાહ નવાઝે 19 ઓગસ્ટે પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન લિયાકત અલી ખાનને પત્ર લખ્યો હતો કે અમે જુનાગઢના પાકિસ્તાન સાથે વિલીનીકરણ માટે ઔપચારિક મંજૂરીની રાહ જોઈ રહ્યા છીએ. જો તમે તેને શક્ય તેટલી વહેલી તકે અમલમાં મૂકી શકો તો આનંદ થશે. આ બાબતમાં વિલંબ જોઈને તેમણે 4 સપ્ટેમ્બરે દિલ્હીમાં ઝીણાને ફરી એક પત્ર લખીને તેમનું વચન યાદ અપાવ્યું હતું કે, પાકિસ્તાન જુનાગઢ તેનાથી અલગ થાય તેવું ઈચ્છશે નહીં.
જિન્નાએ જવાબ આપ્યો કે આવતીકાલે કેબિનેટની બેઠકમાં આ અંગે ચર્ચા કરીશું અને ચોક્કસ નીતિ બનાવશે. પાકિસ્તાને 8 સપ્ટેમ્બરના રોજ પાકિસ્તાન-જુનાગઢ કરારની જાહેરાત કરી હતી, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે જુનાગઢના શાસકો પાકિસ્તાન સાથે ભળી જવા માટે તૈયાર છે.
જવાહરલાલ નેહરુએ વિરોધ નોંધાવ્યો અને 12 સપ્ટેમ્બરે લિયાકત અલી ખાનને પત્ર લખ્યો. જેમાં જુનાગઢની 80 ટકા વસ્તી હિંદુ હોવાનું જણાવ્યુ હતું. આ અંગેના ઓપિનિયન પોલમાં પણ તેમનો અભિપ્રાય લેવામાં આવ્યો ન હતો, તેથી જુનાગઢની જનતાની સંમતિ વિના આ મુદ્દો ઉઠાવી શકાય નહીં. જુનાગઢના પાકિસ્તાન સાથે વિલીનીકરણને ભારત સરકાર સંમતિ આપશે નહીં. વિલીનીકરણ માટે કોઈ બંધારણીય આધાર નથી. આ બાબત જુનાગઢ અને ભારત વચ્ચે બનેલી છે.
પટેલે નિર્ણયની જવાબદારી લીધી હતી
વિદેશ મંત્રી તરીકે પંડિત નેહરુને જુનાગઢ પર વાત કરવાની હતી. પરંતુ પટેલે આ જવાબદારી લીધી. કેબિનેટે સંમતિ આપી. પરંતુ પટેલ નિર્ણાયક હતા. 19 સપ્ટેમ્બર 1947ના રોજ પટેલે તેમના વિશ્વાસુ વીપી મેનનને જુનાગઢ મોકલ્યા. ઘણા પ્રયત્નો છતાં ભુટ્ટોએ મેનનને નવાબને મળવા દીધા નહિ. પોતાની બીમારીનું બહાનું બનાવ્યું.
તેમણે ક્રિકેટ મેચમાં પોતાના વ્યસ્ત શેડ્યૂલને ટાંકીને નવાબના પુત્રને મળવાની ઓફર મોકૂફ રાખી હતી. મેનન ભુટ્ટોને ટાળતા હતા. આ સમયગાળામાં નવાબ મુસ્લિમ લીગ સાથે સંકળાયેલા ભુટ્ટોના નિયંત્રણમાં આવી ગયા હતા. નવાબને રાજ્યની બાબતો કરતાં તેમના શ્વાનમાં વધુ રસ હતો. એ સમયે તેમની પાસે 800થી વધુ શ્વાન હતા. તેમણે શ્વાનની જોડીના શાહી લગ્નનું આયોજન ખૂબ જ ધામધૂમથી કર્યું. આ ઉપરાંત લાડકા શ્વાનના નિધન પર રાજ્યવ્યાપી શોક જાહેર કર્યો હતો.
પટેલે જુનાગઢ બોર્ડર પર સેના તૈનાત કરી
24 સપ્ટેમ્બરે પટેલે જુનાગઢની સરહદ પર સેના તૈનાત કરી હતી. પટેલની ઉશ્કેરણી પર જુનાગઢ અને કાઠિયાવાડના તમામ લોકો બોમ્બેમાં એકઠા થયા અને ગાંધીજીના સંબંધી શામળદાસ ગાંધીની આગેવાની હેઠળ મનસ્વીતા જાહેર કરી. પટેલે વિલીનીકરણ રદ કરવા માટે પાકિસ્તાનની ચાર અઠવાડિયા રાહ જોઈ. દરમિયાન જુનાગઢની બે જાગીરો માંગરોળ અને બાવરીયાવાડ ભારતમાં જોડાઈ. માણાવદરના જાગીરદાર ખાને કેટલાક સ્થાનિક લોકોની ધરપકડ કરી હતી. 21 ઓક્ટોબરે કેબિનેટે ત્રણેય જાગીરોના ભારતમાં વિલીનીકરણને મંજૂરી આપી હતી.
માઉન્ટબેટન સૈન્ય મોકલવાની વિરુદ્ધ હતા. તે CRPF મોકલવા માંગતા હતા, પરંતુ પટેલ મક્કમ હતા. 22 ઓક્ટોબરે સેનાએ માણાવદર પર કબજો કર્યો. 1 નવેમ્બરના રોજ આરજી હકૂમતના લોકો જુનાગઢમાં પ્રવેશ્યા. જોખમની અનુભૂતિ જોઈને નવાબ ઓક્ટોબરના અંતમાં રોકડ, ઘરેણાં, બેગમો અને કેટલાક શ્વાન સાથે પાકિસ્તાન ભાગી ગયા હતા.
પાકિસ્તાન જઈને પસ્તાયા જુનાગઢના નવાબ
પાકિસ્તાન પહોંચ્યા બાદ જુનાગઢના નવાબ મહાબતખાનને ઘણો પસ્તાવો થયો. કારણ કે હવે તેઓ પાકિસ્તાન માટે કોઈ કામના નહોતા રહ્યા. તેથી પાકિસ્તાને તેમની સાથે સાવકી મા જેવું વર્તન કરવાનું શરૂ કર્યું.
તેમને આપવામાં આવતું પેન્શન પણ પાકિસ્તાનના રજવાડાના ભૂતપૂર્વ રાજાઓ અને નવાબો કરતા ઓછું હતું. તેમના મૃત્યુ બાદ પાકિસ્તાનમાં તેમના વંશજોની હાલત દયનીય છે. તેમને દર મહિને નિર્વાહ તરીકે મળનારી રકમ આજના પટાવાળાના પગાર કરતાં ઓછી છે. તેમના વંશજોએ આ અંગે ઘણી વખત વિરોધ કરતા રહ્યા છે.
નવાબોએ પાકિસ્તાન માટે કેટલું મોટું બલિદાન આપ્યું છે અને આ દેશે તેમને જ સાઈડલાઈન કરી દીધા હતા. હવે પાકિસ્તાનના કરાચી શહેરમાં રહેતા નવાબ મહાબત ખાનના ત્રીજા વંશજનું નામ નવાબ મુહમ્મદ જહાંગીર ખાન છે. થોડા સમય પહેલા તેમણે પાકિસ્તાનમાં કહ્યું હતું કે જો તેને ખબર હોત કે પાકિસ્તાન ગયા પછી તેમને ઈજ્જત નહીં મળે તો તે ક્યારેય ભારત ના છોડત.
પૂર્વ PM ભુટ્ટો સાથે શું હતો સંબંધ ?
હવે નવાબના પરિવારની હાલત એવી છે કે હાલની પાકિસ્તાન સરકાર તેમને અન્ય શાહી પરિવારોની જેમ ન તો સન્માન આપે છે અને ન તો કોઈ ગણતરીમાં ગણે છે. એ વાત પણ તીખી છે કે ભુટ્ટોનો પરિવાર, જે મંત્રીની ઉશ્કેરણી હેઠળ તે પાકિસ્તાન ભાગી ગયો હતો, તે પાકિસ્તાનનો મુખ્ય રાજકીય પરિવાર બની ગયો હતો. આ એ જ પરિવાર છે જેમાંથી પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો અને તેમની પુત્રી બેનઝીર ભુટ્ટો ઉભરી આવ્યા હતા. બેનઝીરના પુત્ર બિલાવલ અલી ભુટ્ટો પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી રહી ચૂક્યા છે અને પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટીના વડા પણ છે, જે વર્તમાન ગઠબંધન સરકારમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી રહી છે.
આ પણ વાંચો કોલાર ગોલ્ડ ફિલ્ડ શું છે ? જેના પર બની છે KGF ફિલ્મ, જાણો તેની અસલી કહાની
