શું સોનાની જેમ ચાંદી પણ ખાણમાંથી કાઢવામાં આવે છે? પણ એ પ્રક્રિયા પાછળ છુપાયેલ છે એક રસપ્રદ રહસ્ય!

ચાંદી હંમેશા દાગીનાની દુનિયામાં એક ખાસ સ્થાન ધરાવે છે. વાર્ષિક વર્લ્ડ સિલ્વર સર્વે 2025 મુજબ, વિશ્વમાં દર વર્ષે 820 મિલિયન ઔંસથી વધુ ચાંદીનું ઉત્પાદન થાય છે. આજે, આપણે વૈશ્વિક ચાંદીના ઉત્પાદનમાં ફાળો આપતા ટોપ 5 દેશો, તેમજ ચાંદી કેવી રીતે ઉત્પાદન થાય છે અને શું પ્રક્રિયા થાય છે એના વિષય જાણીશું.

વિશ્વમાં સૌને સોના-ચાંદીના ઘરેણાઁ પહેરવાંના ઘણા શોખ હોય છે, પરંતું શું તમને ખબર છે કે ચાંદી કેવી રીતે થાય છે, ક્યાંથી આવે છે? મોટા ભાગે ચાંદી ખનન પ્રક્રિયા દ્વારા કાઢવામાં આવે છે, જેમ સોનાને ખનન પ્રક્રિયા દ્વારા કાઢવામાં આવે છે એમ પરંતુ ચાંદીની પ્રકિર્યા થોડીક અલગ છે.

જ્યારે ચાંદી સીધી જમીનમાંથી શુદ્ધ સ્વરૂપમાં (Native Silver) અથવા ચાંદી ધરાવતા મુખ્ય ખનીજો (જેમ કે આર્જેન્ટાઇટ – Ag2S) માંથી કાઢવામાં આવે છે.આ પદ્ધતિમાં, મોટાભાગની ખાણોમાં ચાંદી મુખ્ય ધાતુ તરીકે હોય છે.

ચાંદી મેળવવાની પ્રક્રિયા

ખનન (Mining): ચાંદી ધરાવતા ખડકોને જમીનમાંથી કાઢવામાં આવે છે જોકે ખાણ સપાટી પર હોય કે ભૂગર્ભમાં.

ક્રશિંગ (Crushing) અને ગ્રાઇન્ડિંગ (Grinding): કાઢેલા ખડકોને નાના ટુકડાઓમાં તોડીને ઝીણા પાવડર સ્વરૂપમાં ફેરવવામાં આવે છે.

ફ્લોટેશન (Flotation): આ પાવડરને પાણી અને રસાયણો સાથે ભેળવીને ફીણ બનાવવામાં આવે છે, જેમાં ચાંદીના કણો ચોંટી જાય છે. આ ફીણને અલગ કરીને સાંદ્ર (Concentrate) કરવામાં આવે છે.

ગાળણ (Smelting) અને રિફાઇનિંગ (Refining): આ સાંદ્ર પદાર્થને ગાળીને અને ઊંચા તાપમાને ગરમી આપીને અન્ય અશુદ્ધિઓ (impurities) દૂર કરવામાં આવે છે. ઇલેક્ટ્રોલાઇટિક રિફાઇનિંગ જેવી આધુનિક પ્રક્રિયાઓ દ્વારા છેલ્લે લગભગ 99.9% શુદ્ધ ચાંદી મેળવવામાં આવે છે.

વિશ્વમાં દર વર્ષે 820 મિલિયન ઔંસથી (Million Ounces) વધુ ચાંદીનું ઉત્પાદન થાય છે.

ઔંસ (Ounces) એટલે શું

સામાન્ય રીતે, કિંમતી ધાતુઓ માટે જે ઔંસનો ઉપયોગ થાય છે. તેને ટ્રોય ઔંસ (Troy Ounce – ozt) કહેવામાં આવે છે.

જેમ કે 1 ટ્રોય ઔંસ 1 ozt = 31.1035 ગ્રામ, આ એકમનો ઉપયોગ કિંમતી ધાતુઓના વજન અને તેના આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવ નક્કી કરવામાં આવે છે.

ચાલો હવે સમજીએ મિલિયન (Million) એટલે શું, “મિલિયન” નો અર્થ દસ લાખ (1,000,000) થાય છે.

તેથી, 1 મિલિયન ઔંસ (1 Million Ounces) નો અર્થ થાય છે, ઉદાહરણ દ્વારા સમજીએ..

$1,000,000 Troy Ounces

જો આ વજનને ગ્રામ અથવા કિલોગ્રામમાં ફેરવવામાં આવે તો ગ્રામમાં $1,000,000 x 31.1035 grams = approx 31,103,500 grams કિલોગ્રામમાં $31,103.5 કિલોગ્રામ (લગભગ 31.1 મેટ્રિક ટન)

ક્યાં ક્યાં દેશો ચાંદી ઉત્પાદન કરે છે

મેક્સિકો – 202.2 મિલિયન ઔંસ (24%)

વિશ્વના સૌથી મોટા ચાંદી ઉત્પાદકોની યાદીમાં મેક્સિકો ટોપ પર છે. તે વૈશ્વિક ઉત્પાદનમાં આશરે 24% ફાળો આપે છે. ફ્રેસ્નિલો અને પેનાસ્ક્વિટો જેવા શહેરો દેશના મોટા પાયે ખાણકામ ઉદ્યોગમાં મોખરે છે. મેક્સિકો 2025 સુધી વૈશ્વિક ચાંદી બજારમાં પ્રભુત્વ જાળવી રાખશે.

ચીન – 109.3 મિલિયન ઔંસ (13%)

આ યાદીમાં ચીન બીજા ક્રમે છે, જે વૈશ્વિક પુરવઠામાં આશરે 13% ફાળો આપે છે. તેની મોટાભાગની ચાંદી મોટી બેઝ-મેટલ ખાણોમાંથી આડપેદાશ તરીકે આવે છે. ચીન ચાંદીનો મુખ્ય ગ્રાહક અને રિફાઇનર છે, જે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને નવીનીકરણીય ઊર્જામાં તેનો ઉપયોગ કરે છે.

પેરુ – 107.1 મિલિયન ઔંસ (13%)

આ યાદીમાં પેરુ ત્રીજા ક્રમે છે. તેણે 2025 માં આશરે 107.1 મિલિયન ઔંસ ચાંદીનું ઉત્પાદન કર્યું હતું. એન્ડીઝ પર્વતોમાં દેશના સમૃદ્ધ ખનિજ ભંડારો અને એન્ટામિના અને ઉચુચાકુઆ  જેવી પ્રખ્યાત ખાણો પેરુને વિશ્વના સૌથી વધુ સંસાધન-સમૃદ્ધ અને ચાંદી-સમૃદ્ધ દેશોમાંનો એક બનાવે છે.

ચિલી – 52 મિલિયન ઔંસ (6%)

આ યાદીમાં ચિલી ચોથા ક્રમે છે, જે વૈશ્વિક ચાંદીના ઉત્પાદનમાં આશરે 6% ફાળો આપે છે. કોડેલ્કો અને વિસ્તરણ પામતા સલારેસ નોર્ટ પ્રોજેક્ટ જેવા ખાણકામ કામગીરીએ વૈશ્વિક રેન્કિંગમાં ચિલીનું સ્થાન મજબૂત બનાવ્યું છે. દેશના ખાણકામ ક્ષેત્રને રાજકીય સ્થિરતા અને સતત રોકાણનો લાભ મળી રહ્યો છે, જેના કારણે ચાંદીના ઉત્પાદનમાં સતત વધારો થઈ રહ્યો છે.

બોલિવિયા – 42.6 મિલિયન ઔંસ (5%)

આ યાદીમાં બોલિવિયા પાંચમા ક્રમે છે. આ દેશ એક સમયે પ્રખ્યાત સેરો રિકો ચાંદીના પર્વતનું ઘર હતું, જે વાર્ષિક આશરે 42.6 મિલિયન ઔંસ ચાંદીનું ઉત્પાદન કરે છે. ચાંદીનું ખાણકામ સદીઓથી બોલિવિયાના અર્થતંત્રમાં કેન્દ્રિય રહ્યું છે, અને આ પરંપરા સરકારી અને ખાનગી ખાણકામ સાહસો બંને દ્વારા ચાલુ રહે છે.

ભારત

ચાંદીના ઉત્પાદનમાં ભારત વૈશ્વિક સ્તરે 11માં થી 12માં ક્રમે છે, જે વાર્ષિક આશરે 22.5 થી 24 મિલિયન ઔંસ ચાંદીનું ઉત્પાદન કરે છે. મુખ્ય ઉત્પાદક હોવા છતાં, ભારત તેની મોટી સ્થાનિક માંગને પહોંચી વળવા માટે આયાત પર ખૂબ આધાર રાખે છે, જે ઉદ્યોગો, ઘરેણાં અને રોકાણ દ્વારા પૂરી થાય છે.

આવી રસપ્રદ જાણકારીઓ માટે TV9 ગુજરાતી ને ફોલ્લૉ કરો.