Explainer : ભારતના નિર્ણયથી અમેરિકામાં હાહાકાર, એક પરિવારને માત્ર 9 કિલો ચોખા કેમ મળે છે?
અમેરિકામાં આ દિવસોમાં વોલમાર્ટ હોય કે 7-ઈલેવન અને ટાર્ગેટ જેવા રિટેલ સ્ટોર્સ, ચોખા ખરીદવા માટે દરેક જગ્યાએ લોકોની લાંબી કતારો છે. 'એક પરિવાર-એક ચોખાનું પેકેટ'નો નિયમ પણ બનાવવામાં આવ્યો છે. જાણો આટલો બધો હોબાળો કેમ છે ?
થોડા સમય પહેલા તમે પાકિસ્તાનમાં ઘઉં કે લોટ માટે લાંબી કતારોમાં ઉભા રહેલા લોકોને જોયા જ હશે. આ પહેલા શ્રીલંકાના લોકોએ પણ ગેસ સિલિન્ડર અને પેટ્રોલ માટે લાંબી લાઈનોમાં ઉભા જોયા હશે. થોડા વર્ષો પહેલા ભારતમાં પણ રાશનની દુકાનો પર લાંબી કતારો લાગતી હતી, પરંતુ અમેરિકામાં આવો નજારો ચોંકાવનારો છે. આ દિવસોમાં, અમેરિકાના મોટા રિટેલ સ્ટોર્સની બહાર, તમને ત્યાં સ્થાયી થયેલા ભારતીયો અને અન્ય એશિયન લોકોની લાંબી કતારો જોવા મળશે. તેનું કારણ ભારતનો મોટો નિર્ણય છે.
20 જુલાઈના રોજ, ભારત સરકારના ખાદ્ય અને ગ્રાહક બાબતોના મંત્રાલયે ‘બિન-બાસમતી સફેદ ચોખા’ની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. જો કે, બાસમતી ચોખા અને ઉસ્ના ચોખા (પારબોઈલ્ડ રાઈસ)ની નિકાસ હજુ પણ માન્ય છે. તેનું કારણ અલ-નીનોના કારણે મોસમી ફેરફારો, ડાંગરના મુખ્ય પાક વિસ્તારોમાં વધુ વરસાદ, પૂર જેવી સ્થિતિ અને કેટલીક જગ્યાએ દુષ્કાળ છે. આ તમામ કારણોને લીધે દેશમાં ચોખાનું ઉત્પાદન ઘટ્યું છે અને મોંઘવારીના ઊંચા દરથી પરેશાન ભારત સરકાર સ્થાનિક બજારમાં ચોખાના ભાવ વધે તેવું ઈચ્છતી નથી.
Impact of rice exports ban by India government in USA. No rice bag left .. pretty much same situation in all stores here ..#RiceBan #riceexportban #rice #Jansuraaj pic.twitter.com/dgg3aQ6NTo
— Madhukar Singh (Kumar) (@madhukar_singh) July 23, 2023
અગાઉ સપ્ટેમ્બર 2022માં પણ ભારતે તૂટેલા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. તે જ સમયે, નોન-બાસમતી ચોખાની નિકાસ પર પણ 20 ટકા ડ્યુટી લગાવવામાં આવી હતી. તેણે વિદેશી બજારોમાં ચોખાના ભાવ વધારવાનું કામ કર્યું હતું. જો કે તે સમયે પણ ઉસ્ના ચોખાને આ પ્રતિબંધમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી હતી.
અમેરિકામાં ચોખાને લઈને હોબાળો કેમ ?
દક્ષિણ ભારતીય સમુદાય સાથે ભારત અને અન્ય એશિયન દેશોના નાગરિકો મોટી સંખ્યામાં અમેરિકામાં રહે છે. તેમના આહારમાં મુખ્યત્વે ચોખાનો સમાવેશ થાય છે. કોઈપણ રીતે, બિન-બાસમતી સફેદ ચોખા દક્ષિણ ભારતીય ખોરાકનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારતના ચોખાની નિકાસ પ્રતિબંધના સમાચાર અહીં જંગલમાં આગની જેમ ફેલાઈ ગયા હતા. પરિણામ એ આવ્યું કે મોટા રિટેલ સ્ટોર્સની બહાર લાંબી કતારો લાગી ગઈ અને લોકો ચોખાના ઘણા પેકેટ ખરીદવા લાગ્યા છે.
‘એક કુટુંબ-એક પેકેટ ચોખાનો નિયમ’
લોકોની આ ખરીદીની અસર સ્ટોર્સની ઇન્વેન્ટરી પર પડી હતી. અનેક દુકાનોમાં ચોખાથી ખાલીખમ બની ગયા હતા. દુકાનોને ભીડને કાબૂમાં લેવામાં મુશ્કેલી પડવા લાગી. અંતે, મોટાભાગના સ્ટોર્સે એક નિયમ બનાવવો પડ્યો કે એક પરિવાર માત્ર એક પેકેટ ચોખા લઈ શકે છે. એટલું જ નહીં, સ્ટોર્સે લોકોને વિવિધ પ્રકારના ચોખા પસંદ કરવા પર પણ પ્રતિબંધ મૂકવો પડ્યો હતો, એટલે કે એક પરિવાર કોઈપણ પ્રકારના ચોખાનું માત્ર એક જ પેકેટ ખરીદી શકે છે.
At the Indian store today for spices, I checked to see if rice prices went up due to the export ban. I was shocked to see this. Limits on quantities.
Stock up on your staples NOW. Other countries are looking at the ban on rice and are stock piling. pic.twitter.com/kns8AtoQ3E
— Lisa Muhammad (@iamlisamuhammad) July 23, 2023
દરેક પરિવારને માત્ર 9 કિલો ચોખા
અમેરિકામાં કોવિડના સમયમાં પણ લોકોમાં ટીશ્યુ પેપર અને ટોયલેટ પેપરને લઈને ગભરાટ જોવા મળ્યો હતો. એક સમયે ભારતમાં ‘સોલ્ટ’ની ખરીદીમાં ગભરાટ જોવા મળતો હતો. આનું પરિણામ એ છે કે બજારમાં આ ઉત્પાદનોની અછત, બ્લેક માર્કેટિંગ અને કિંમતોમાં અનેકગણો વધારો. અમેરિકામાં ચોખાનું પ્રમાણભૂત પેકિંગ 20 પાઉન્ડ એટલે કે 9.07 કિલો છે. પહેલા તેની કિંમત 16થી 18 ડોલર હતી, જે કેટલીક જગ્યાએ 50 ડોલર સુધી પહોંચી ગઈ છે. જોકે મોટાભાગની જગ્યાએ તેની કિંમત 22થી 27 ડોલરની વચ્ચે છે. તે 1800થી 2250 રૂપિયાની આસપાસ છે.
IMFની ચેતવણી, મોંઘવારી વધશે
ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (IMF)એ પણ ભારત દ્વારા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધ અંગે ચેતવણી આપી છે. IMFના મુખ્ય અર્થશાસ્ત્રી પિયર-ઓલિવિયર ગોરિન્હાસનું કહેવું છે કે ભારતનું આ પગલું ખાદ્યપદાર્થોના ભાવમાં ફુગાવાને વધારવા માટે કામ કરશે. તેની અસર યુક્રેન બ્લેક સી અનાજ નિકાસ સોદા જેવી જ હશે. તેમણે આ વર્ષે વિશ્વમાં અનાજના ભાવમાં 10-15 ટકાનો વધારો થવાની સંભાવના વ્યક્ત કરી છે.
ભારતના ચોખાની નિકાસ
ભારત વિશ્વના સૌથી મોટા નિકાસકારોમાંનો એક છે. ચોખાના વૈશ્વિક વેપારનો લગભગ 40 ટકા ભારત સાથે છે અને ભારત 140 દેશોમાં ચોખાની નિકાસ કરે છે. તેમાં બાસમતી તેમજ બિન-બાસમતી ચોખાનો મોટો હિસ્સો છે. ભારતમાંથી મોટાભાગના નોન-બાસમતી ચોખા આફ્રિકાના બેનિન દ્વારા કરવામાં આવે છે. પરંતુ આમાં અમેરિકા, મલેશિયા, સોમાલિયા, ગિની જેવા દેશો પણ મોટી માત્રામાં આયાત કરે છે.
Rice bag NRIs standing in line to collect rice in the US,just like how they stand in front of a ration shop.pic.twitter.com/L0YqEwqrsa
— Брат (@B5001001101) July 25, 2023
નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં ભારતની ચોખાની નિકાસ 11 અબજ ડોલર (લગભગ 90,180 કરોડ રૂપિયા) સુધી પહોંચી ગઈ હતી. જે ગયા વર્ષની સરખામણીમાં 16 ટકા વધુ છે. ભારત દર વર્ષે લગભગ 21 મિલિયન ટન ચોખાની નિકાસ કરે છે. આમાં બાસમતી ચોખાનો હિસ્સો લગભગ 50 લાખ ટન છે. વિશ્વમાં બાસમતી અને અન્ય સુગંધિત ચોખાના વેપારમાં ભારતનો હિસ્સો 80 ટકા છે.
